Web urednik Radija Slobodna Evropa.
Za razliku od prethodnih nekoliko godina, na upravo završenom Beogradskom sajmu knjiga jedva da su bili primetni izdavači iz zemalja bivše Jugoslavije. Nakon dugog odsustva tokom devedesetih, oni su počeli polako da se vraćaju neposredno nakon što se stekao utisak da je Srbija počela da se oslobađa od teškog nasleđa režima Slobodana Miloševića. U tom trenutku na Sajam knjiga su doslovno pohrlili izdavači i pisci iz čitavog regiona, ali njihov entuzijazam nije dugo potrajao. Razlike u cenama knjiga, carinske formalnosti i nesnosna gužva koja nikada nije bila u korelaciji sa stvarnim interesovanjem za knjige, stvorile su novu zadršku kod izdavača iz Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Postoji li uopšte regionalno tržište knjiga, i koje su prepreke za normalnu cirkulaciju štampanih izdanja, tema je i naše današnje emisije u kojoj između ostalih učestvuju: • Beogradski izdavač i pisac Vladimir Arsenijević • Glavni urednik izdavačke kuće „Fabrika knjiga“ iz Beograda Dejan Ilić • Zamenik direktora sarajevske kuće „Šahinpašić“ Ajdin Šahinpašić • Vlasnik zagrebačke kuće „Durieux“ Nenad Popović
Međunarodni sajam knjiga u Beogradu okupio je ponovo izdavače sa prostora bivše Jugoslavije, ali u nešto manjem broju nego ranijih godina. Da li postoji pad interesovanja za ovu manifestaciju?
Poslednjih meseci u Srbiji se bilježi porast nacionalističkih ispada. Nakon javnog obeležavanja godišnjica delovanja nekih neonacističkih grupa, te upada neonacistista na javne skupove i premlaćivanja neistomišljenika, poslednji su zabeleženi na sportskim utakmicama.
Kada su tadašnji ministri spoljnih poslova SR Jugoslavije i Hrvatske Milan Milutinović i Mate Granić stavili svoje potpise ispod Sporazuma o normalizaciji odnosa između dve zemlje, niko nije gajio previše nade da će zaživeti neke suštinske odredbe iz ovog dokumenta. Iza dve države stajalo je krhko primirje, duboke ratne rane i more nerešenih pitanja. Ne samo da je dve zemlje i dalje opterećivalo pitanje statusa Prevlake, nego ništa više uzajamnog razumevanja nije postojalo po pitanjima državne sukcesije na kojoj je insistirala srpsko-crnogorska strana, ratnih reparacija, ili vremenskih rokova oko povratka izbeglica u Hrvatsku. Pa ipak, po pritiskom međunarodne zajednice i uzajamnih interesa oko uspostavljanja saobraćajnih veza i otvaranju naftovoda, Hrvatska i srpsko-crnogorska federacija počele su po prvi put da grade direktne diplomatske veze. Odnosi između Hrvatske i Srbije vremenom su sve više počeli da liče na veze između drugih evropskih zemalja, tako da su mnogi sporovi iz perioda prvih diplomatskih kontakata sada definitivno stvar prošlosti. No nema sumnje da su ostala još mnoga nerešena pitanja, tako da su aktuelni diplomatski odnosi između Srbije i Hrvatske tema i naše današnje emisije u kojoj između ostalih učestvuju: • Ambasador Republike Hrvatske u Srbiji Tonči Staničić • Akademik Vasilije Krestić koji se u svojim istorijskim radovima bavio pitanjima srpsko-hrvatskih odnosa • Prvi ambasador Srbije i Crne Gore u Hrvatskoj Milan Simurdić • Univerzitetski profesor iz Zagreba Miroslav Tuđman, inače sin bivšeg hrvatskog predsednika Franje Tuđmana
Desetogodišnjica uspostavljanja srpsko-hrvatskih diplomatskih odnosa bila je povod za razgovor o odnosima između dve zemlje, koji su u beogradskom Centru za kulturnu dekontaminaciju organizovali Evropski pokret, nedeljnik "Vreme" i Fondacija "Fridrich Ebert".
Dugi niz godina učešće na Beogradskom internacionalnom teatarskom festivalu (BITEF) bilo je stvar prestiža kako za pozorišta iz Srbije, tako za ansamble iz Zagreba, Sarajeva, Ljubljane ili nekog drugog centra bivše Jugoslavije. Bilo je to u vreme kada su se jedino na BITEF-u susretali umetnici sa Istoka i Zapada, tada čvrsto odvojeni jedni od drugih gvozdenom zavesom. No ono što se zbivalo na ovim prostorima tokom devedesetih, uključujući i neminovni pad Berlinskog zida i otvaranje direktne komunikacije između pozorišta u svetu, gurnulo je ovu manifestaciju u pozadinski plan. Godine sankcija, kulturne izolacije i prekida gotovo svake komunikacije sa susedima, dovele su BITEF na sam rub opstanka. No zajedno sa postepenim oslabađanjem Srbije od nasleđa režima koji je svemu tome najviše i doprineo, na BITEF su počela ponovo da dolaze i pozorišta iz regiona. Tako posle duge pauze ove godine gostuju predstave iz čak tri zemlje bivše Jugoslavije: Slovenije, Hrvatske i Makedonije. Uspeva li BITEF povratiti makar deo nekadašnjeg značaja među novim susedima Srbije, i da li je Festival svetskog kazališta koji se u usto vreme održava u Zagrebu postao konkurencija beogradskoj manifestaciji, tema je i naše današnje emisije u kojoj između ostalih učestvuju: • Jedan od osnivača BITEF-a, dramaturg Jovan Ćirilov • Umetnički direktor Festivala svetskog kazališta u Zagrebu, inače gost ovogodišnjeg BITEF-a, reditelj Ivica Buljan • Hrvatski teatrolog i pozorišni kritičar, inače voditelj na okruglim stolovima sa stvaraocima koji gostuju na ovogodišnjem BITEF-u, Bojan Munjin • Ko-selektor jubilarnog, četrdesetog BITEF-a Anja Suša
Kada je pre deset godina snimljen film „Mirotovrac“, prvi holivudski blokbaster koji se doticao ratnih zbivanja na prostoru bivše Jugoslavije, strani reditelji kao da su dobili putokaz za nepresušni rudnik novih tema i junaka kojima je trebalo nahraniti nezasitnu filmsku produkciju. Ako se ostavi po strani Vinterbotomovo delo „Dobrodošli u Sarajevo“, koje je ipak sačuvalo rediteljsku autonomiju, u čitavom nizu filmova – od „Diplomatske opsade“ i „Snajperiste“, do „Harisonovog cveća“ ili „Četvrtog anđela“, promiču umnogome problematični junaci, toponimi i uniforme koji bi trebalo da uvuku gledaoca u vrtlog najprimitivnijih nagona koji kuljaju na prostoru zapadnog Balkana. Likovi koji nose ime Karadana Maldica i psovke na iskarikiranim južnoslovenskim jezicima, trebalo bi da daju onu neophodno autentičnost ovim delima, prema kojima kritika nikada nije bila previše blagonaklona. Mada su se interesovanje producenata vremenom selila na nova ratna žarišta, u Sarajevu se proteklih dana našla ekipa filma „Prolećni odmor u Bosni“. Ovaj filmski pokušaj da se uhapsi Radovan Karadžić, čovek koji je odgovoran za smrt desetina hiljada ljudi, otvorio je i pitanje, na koji se način rat na prostoru bivše Jugoslavije reflektuje u stranom filmu. To je i tema naše emisije u kojoj između ostalih učestvuju: • Filmski reditelj iz Sarajeva Bahrudin Bato Čengić, koji je na filmskoj traci zabeležio 1335 dana stradanja u opkoljenom Sarajevu • Profesor teorije filma na Fakultetu dramskih umetnosti u Beogradu Nevena Daković • Filmski kritičar iz Zagreba Nenad Polimac • Beogradski reditelj Boro Drašković, autor jednog od prvih ratnih filmova iz devedesetih – „Vukovar jedna priča“
Još pre nego što je na prostoru bivše Jugoslavije ispaljen prvi metak, izrečena je gomila međusobnih optužbi članica te federacije zbog prizivanja rata. Kada je potom rat zaista i počeo, uzajamna optuživanja zbog takvog razvoja događaja dobila su još žešći zamah. Kako je sukob godinama bivao suroviji i suroviji, verbalni napadi u koje su bili uključeni svi državni i društveni mehanizmi, bivali su sve brutalniji. Ne samo oni koji su ratovali ili njihovi politički predstavnici, već i čitavi narodi u zvaničnim medijima više nisu nazivani svojim imenima, već su se odomaćili termini „ustaše“, „četnici“, „balije“, „koljači“...i svi oni pogrdni nazivi koji su se poput mrlja probijali iz istorije. U pozadini svega toga moglo se jasno razaznati da se na taj način ne okrivljuju samo neposredni izvršioci pojedinih zlodela i njihove vođe, već i sami narodi. Rat se završio, ali niko nije pokušavo da utvrdi da li su te teške reči imale bilo kakvog osnova. No nedavna izjava posrednika u pregovorima oko budućeg statusa Kosova Martija Ahtisarija – da svaka nacija ima svoj teret koji treba da plati, ponovo je rasplamsala dileme oko postojanja kolektivne odgovornosti naroda zapadnog Balkana. Stoga je pitanje odgovornosti kolektiva, tema i naše današnje emisije u kojoj između ostalih učestvuju: • Hrvatska književnica koja poslednjih godina živi u Holandiji Dubravka Ugrešić • Penzionisani general Armije Bosne i Hercegovine Jovan Divjak iz Sarajeva • Jedan od nekadašnjih lidera kosovskih Srba i organizator mitinga Slobodana Miloševića na Kosovu, Miroslav Šolević, inače trenutno nastanjen u Nišu • Prištinski sociolog i univerzitetski profesor Fadilj Maljoku, direktor Instituta za demokratiju i etničke odnose
Nakon što je i ostatak nekadašnje zajedničke države – Savezna Republika Jugoslavija - definitivno otišao u istoriju, postavilo se pitanje upotreba čuvenog simbola YU. Doduše, ova oznaka je korišćena kao internet domen i nakon transformacije Savezne Republike Jugoslavije u Državna zajednica Srbija i Crna Gora, 2002. godine. Međutim, nakon što je Crna Gora postala nezavisna država, a samim tim i Srbija, i oznaka yu definitivno odlazi u arhivu. Nadležni organi u Beogradu moraće u naskorije vreme de usvoje predlog internet domena za Srbiju, koji bi potom trebalo da verifikuje Međunarodna organizacija za standarizaciju. Ministarstvo spoljnih poslova predlaže skraćenicu SS, ali ona, po oceni stručne javnosti, budi negativne asocijacije na vreme nacizma.
Nakon što je roman „Vremenski darovi“ Zorana Živkovića postao sredinom devedesetih prva knjiga koja je prevedena sa srpskog na hrvatski, bilo je svega nekoliko pokušaja da se sadržaj nekog umetničkog dela prenese sa jednog na neki drugi južnoslovenski jezik. Prevod tog romana bio je jedno od prvih nastojanja da se povuče granica između srpskog i hrvatskog, tako što je osvit iz originala postao zora u prevodu, nevolja-problem, krivica-krivnja, isleđivanje-istraga, časovnik-sat, a vaseljena-svemir. No, posle prevoda Dragojevićevog filma „Rane“ za hrvatsko tržište, izdavači i distributeri suočili su se sa krajnjem upitnim učinkom tih pokušaja. Za razliku od tih nastojanja u sferi stvaralaštva, strana roba najšire potrošnje, osvajala je postepeno ovdašnja tržišta sa paralelnim natpisima na bosanskom, hrvatskom ili srpskom jeziku. S obzirom da je pitanje dana kada že se ozvaničiti upotreba crnogorskog jezika, zagrebačka firma SPES dala je nedavno oglas za prevodioce, nudeći među svojim uslugama mogućnost prevođenja sa srpskog na crnogorski. Stoga su pitanja prevođenja između crnogorskog, srpskog, bosanskog i hrvatskog, i odnosi između ova četiri jezika, tema i naše današnje emisije u kojoj između ostalog učestvuju: • Predsednik Matice crnogorske, književnik Branko Banjević • Naučni savetnik Instituta za srpski jezik Srpske akademije nauka i umetnosti Egon Fekete • Autor „Pravopisa bosanskog jezika“, profesor na Filozofskom fakultetu u Sarajevu Senahid Halilović • Hrvatski i bosanski pisac Miljenko Jergović
Francuski ultradesničar Žan Mari Le Pen boraviće narednih dana u Srbiji. Le Pen je kao lider ultradesničarskog Nacionalnog fronta, 2002. godine bio glavni rival Žaku Širaku na izborima za predsednika Francuske. On je 1997. već posetio u Srbiji i to na poziv lidera Srpske radikalne stranke Vojislava Šešelja. Ovoga puta Žan Mari Le Pen u Srbiju, prema zvaničnoj verziji, stiže na poziv Dragoslava Perišića, direktora moto – kluba u Aranđelovcu, kako bi ovog vikenda otvorio motociklističko prvenstvo Balkana.Perišić kaže da je po sredi lično poznanstvo, ali i da Le Penova poseta nije bez političke konotacije.
Dragačevski sabor trubača u Guči, održaće se od 30. avgusta do 3. septembra pod pokroviteljstvom Vade Srbije, tako da je za ovu manifestaciju iz državnog budžeta već izdvojeno nešto manje od dva miliona eura, ali kulturnu javnost mnogo više brine nastojanje da se sama smotra pretvori u glavni nacionalni brend.
U Haškom tribunalu danas je nastavljeno suđenje šestorici bivših zvaničnika Srbije i SR Jugoslavije - bivšem predsedniku Srbije Milanu Milutinoviću, potpredsedniku Vlade Jugoslavije Nikoli Šainoviću, načelniku Generalštaba Vojske Jugoslavije Dragoljubu Ojdaniću, komandantu Treće armije VJ Nebojši Pavkoviću, komandantu Prištinskog korpusa VJ Vladimiru Lazareviću i šefu štaba MUP-a Srbije na Kosovu Sretenu Lukiću, koji su optuženi za zločine na Kosovu. Da li će ovaj proces doneti nove dokaze o ubistvima i proterivanju civila u ovoj regiji?
Dok je širom Hrvatske slavljena godišnjica vojne akcije Oluja, kada je ova zemlja povratila kontrolu nad čitavom svojom teritorijom, pojedini elektronski mediji u Srbiji prikazali su snimak ubistva zarobljenika, najverovatnije srpskog vojnika, dok sedi na zemlji sa rukama podignutim uvis. No pre nego što su sudski organi Hrvatske i Bosne i Hercegovine stigli da reaguju, državni čelnici Republike Srpske i Srbije već su izrekli presude. Povučen je znak jednakosti između zločina koji su Škorpioni počinili na Jahorini i ovog ubistva. Vlada Srbije zatražila je hitno hapšenje "ratnih zlikovaca i njihovih komandanata", a podignuta je i krivična prijava protiv bivšeg generala vojske Bosne i Hercegovine, Atifa Dudakovića. U Bosni i Hrvatskoj se na početku moglo čuti da su to montaže i laži srpske propagande, ali su na kraju ipak pokrenute istrage. Postoje li uopšte dodirne tačke između ubistava u okolini Dvora i zločina Škorpiona i da li sada ponovo postoji tendencija da se izjednači krivica svih strana u poslednjem balkanskom sukoba, tema je i naše današnje emisije u kojoj učestvuju: * Nekadašnji komandant vojske krajiških Srba, koji je bio neposredno prisutan tokom sukoba kod Dvora na Uni, general Mile Novaković. * Bivši pripadnik Hrvatske vojske, sada predsednik Zajednice hrvatskih dragovoljaca Domovinskog rata, Tom Kačinari. * Direktor Centra za istraživanje zločina nad Srbima, Milivoje Ivanišević iz Beograda. * Direktor Istraživačko-dokumentacionog centra iz Sarajeva, Mirsad Tokača.
Stanovi u društvenom vlasništvu su predstavljali jedini dom za stotine hiljada porodica u bivšoj Jugoslaviji. Za vreme komunizma preduzeća su investirala ostvareni profit u stanove za svoje radnike, što je dovelo do stvaranja svojine u društvenom vlasništvu. Oko 30.000 srpskih porodica, koje su nekada živele u Hrvatskoj, isključeno je iz procesa restitucije, jer su se njihovi stanovi nalazili u društvenom, a ne u privatnom vlasništvu. Srbima iz Hrvatske stanarsko pravo je oduzeto, jer stanove nisu koristili duže od šest meseci, pošto su zbog ratnih okolnosti napustili svoja boravišta. Izbegli Srbi danas ne prihvataju, ili oštro kritikuju plan vlade Hrvatske za stambeno zbrinjavanje bez mogućnosti sticanja vlasništva. O tome će u ovom Kontrapunktu govoriti: * Zastupnik Srpske liste u Hrvatskom saboru i koalicioni partner vladajuće stranke Ratko Gajica * Šefica Ureda za ljudska prava u Karlovcu Jelka Glumičić * Milojko Budimir iz Udruženja Srba iz Hrvatske * Miodrag Linta, predsednik Upravnog odbora Srpskog demokratskog foruma u Beogradu
Taman kada su se čitaoci iz zemalja bivše Jugoslavije konačno navikli da se izbori iz aktuelne produkcije u njihovim državama objavljuju u okviru nacionalnih antologija srpske, hrvatske ili bosanske poezije i proze, pojavila se knjiga koja je na jednom mestu objedinila pisce iz ovih zemalja. To su pre svega mladi autori čiji su radovi objavljeni u okviru Antologije nove kratke priče Bosne i Hercegovine, Hrvatske, Srbije i Crne Gore pod nazivom „Na trećem trgu“. Mada je pre svega reč o piscima koji su na vrhuncu jugoslovenske krize jedva bili i punoletni, pojavljivanje ove knjige nije prošlo bez uobičajenog gunđanja o jugonostalgiji u krugovima onih koji nove balkanske granice doživljavaju kao neprobojne bedeme. Sama ideja da se priče književnika iz više država regiona okupe u okviru jednog knjige, za njih je već na samom početku bila više nego provokativna, tako da je jedna sasvim obična zbirka pokrenula čitav niz pitanja o smislu i značenju ovakvih izdanja.
U Beogradu je danas završen trodnevni seminar "Suočavanje za prošlošću - pomirenje u Dejtonskom trouglu", u organizaciji nevladinih organizacija iz Srbije, BiH i Hrvatske, na kome je pre svega bilo reči o ostvarivanju uslova za uspostavljanje boljih odnosa između zemalja zapadnog Balkana.
Za razliku od stanovnika zemalja bivše Jugoslavije koje su euforično i slavljenički dočekivali svoju nezavisnost, obnova državnosti Srbije protiče u gotovo komornoj atmosferi. Ne samo da se jedva sakupio dovoljan broj poslanika koji su proglasili da je Srbija pravni naslednik Srbije i Crne Gore, nego je na kraju plavo-belo-crvenu zastavu bivše državne zajednice skinuo sa zgrade republičkog parlamenta domar, verući se sam po simsu ovog zdanja. Minimiziranje svakog značaja ovog događaja išlo je do toga da čak nije zvanično ni proglašena nezavisnost Srbije.
Poslednjih sedmica u školama Srbije učestali su različiti incidenti koji se neretko završavaju fizičkim obračunima sa nastavnicima. Poslednji takav slučaj zabeležen je u jednoj beogradskoj osnovnoj školi.
„Kada je nakon završetka Prvog svetskog rata osnovana Kraljevina Srba, Hrvata i Slovenaca, niko nije mogao ni da pretpostavi da će euforiju zbog nastanka prve zajedničke država južnih Slovena, u ne tako dalekoj budućnosti, smeniti opšte razočaranje i gotovo panično bežanje iz ove zajednice. Bilo je tokom tih državnih integracija, koje su imale različite forme vladavine i državnog ustrojstva, uspona i padova, ali je sama ideja jugoslovenstva na kraju doživela potpuni slom u brutalnom ratu koji je pratio raspad bivše Jugoslavije tokom devedesetih. Odvajanje Slovenije suštinski je označilo kraj zajedničke države južnih Slovena, ali je agonija ostataka te državne zajednice okončana tek crnogorskim referendumom. Tako zapravo tek sada nestaje poslednji oblik zajedništva, koji je u svom polazištu imao ideju državne integracije južnoslovenskih naroda koja se začela tokom 19. veka.
Učitajte više sadržaja...
