Uporedo sa parlamentarnim, lokalni izbori u Crnoj Gori će se 30. avgusta održati u pet crnogorskih opština: Andrijevici i Gusinju na sjeveru zemlje, te Budvi, Kotoru i Tivtu na jugu.

“Sa bilo kojom partijom koja trenutno postoji u Crnoj Gori, bila ona vladajuća ili opoziciona, još najmanje trideset godina ne možemo doživjeti prosperitet razvijenih država i nivo onoga kako one rade i funkcionišu. Za mlade ovdje ima malo vremena”, komentariše predstojeće izbore u svom gradu Stefan, dvadesetosmogodišnji Budvanin.

Tanja, takođe iz Budve koja je zaposlena u trgovini, kaže da je razočarana i vlašću i opozicijom, te da nijedna partija ne govori istinu, već ono što misle da građani žele da čuju:

“Ja da se pitam, mijenjala bih vlast svake godine.”

Incidenti, pa i sukobi, koji su se događali u nekim crnogorskim opštimana pokazali su da je partijama vlast na tom nivou i te kako značajna. Ostaje da se vidi koliko je to uticala i na predizborno raspoloženje građana.

Šta očekivati od glasača?

Za razliku od zemalja razvijene demokratije gdje se građani za opštinsku vlast najčešće odlučuju u odnosu na komunalne politike i ono što je mjerljiv doprinos partija kvalitetu života, u Crnoj Gori se još uvijek glasajući na lokalnim izborima birači opredjeljuju o krupnim državnim pitanjima, kaže professor književnosti i bivši poslanik u Parlamentu Crne Gore Srđan Perić.

“U toj odluci i dalje dominira što misle o geostrategijskom položaju zemlje ili kako se izjašnjavaju o identitetskim pitanjima. To znači da smo društvo koje nikako da uđe u demokratsko doba, jer nismo imali smjenu vlasti na državnom nivou, i onda nas to toliko opterećuje da se i na lokalnom nivou opredjeljujemo u odnosu na državne teme”, objašnjava Perić za Radio Slobodna Evropa (RSE).

Pročitajte i ovo: Crna Gora pred izbore: Između gole egzistencije, ugroženosti države i crkve

O opštinama u kojima će se glasati

Za razliku od sjevernih opština koje zajedno imaju manje od 10 hiljada birača, u primorskim opštinama ih je ukupno pet puta više. Uz to riječ i o gradovima sa velikim ekonomskim resursima.

Budva je središte biznisa nekretninama i turizma u Crnoj Gori, Kotor, koji je pod zaštitom UNESCO-a, poznata je kruzing destinacija, a Tivat odredište višemilionskih investicionih projekata kao što su Porto Montenegro i Luštica Bay.

Zato je politička pobjeda upravo na tim lokalnim izborima za sve partije važna, smatra Perić i konstatuje da partije koje vladaju uvijek imaju institucionalnu prednost uoči novih izbora, što se može zloupotrebiti u predizborne svrhe.

Pogled na luku u Boki Kotorskoj. Zabeleženo maja 2020.

“Ako kontrolišete neku lokalnu samoupravu, onda možete imati intenzivniju kontrolu u biračkim odborima i opštinskoj izbornoj komisiji, a sa druge strane možete da dajete razne sinekure i povlastica onima za koje smatrate da će vas glasati”, objašnjava Perić zašto je, prema njegovom mišljenju, u Budvi bilo važno da se vlast promijeni svega nekoliko mjeseci uoči redovnih izbora.

Slučaj Budve

Na izborima 2016, lokalnu vlast u Budvi su osvojile partije parlamentarne opozicije, ali je maja ove godine jedna od njih (Crnogorska) izašla iz lokalne vladajuće koalicije i uz podršku nezavisnog odbornika Stevana Džakovića, formirala novu većinu u lokalnom parlamentu sa, na državnom nivou, vladajućom Demokratskom partijom socijalista (DPS).

Stara vlast ne priznaju novu navodeći da je riječ o političkoj korupciji jer je Džaković, čiji je glas donio odborničku prevlast, ušao u lokalni parlament sa liste Demokratskog fronta (DF).

Promjena vlasti obilježili su brojni, višednevni incidenti građana i policije koja je u više navrata primjenila silu i suzavac. Od tada svakodnevno ispred opštinske zgrade traju protesti smijenjenih funkcionera, tokom kojih dolazi i do sukoba sa opštinskim obezbjeđenjem.

Sukobi građana i policije u Budvi

Incidenti u Kotoru

Slično se desilo i u Kotoru, gdje su prije četiri godine lokalnu vlast takođe osvojile partije parlamentarne opozicije. Međutim, Opština je funkcionisala s poteškoćama, lokalni parlament je bio mjesecima u blokadi i jula prošle godine vlast je ponovo preuzela koalicija predvođena DPS-om.

Prema mišljenju Perića, politička većina osvojena na izborima, može se i smijeniti jedino na sledećim izborima. Ne odobrava prelaske odbornika iz jedne političke opcije u drugu, jer smatra da se time podriva izborno povjerenje i obesmišljava izborni proces.

“Time se šalje poruka - mi uvijek možemo napraviti postizbornu kombinatoriku”, navodi Perić.

• Izbori u Crnoj Gori 30. avgusta

Izbori i obećanja

A lokalne političke kombinatorike su po mišljenju Biljane Gligorić, iz nevladine organizacije Expeditio, pokazale da se interesi partija, i u vlasti i opoziciji, rijetko poklapaju sa interesima građana.

“Možda ću biti pregruba, ali partije često nisu dovoljno politički pismene kako to građani od njih očekuju”, kaže Gligorić koja smatra da se partije obraćaju građanima jedino pred izbore, kada im njihovi glasovi trebaju obezbijediti nove mandate, a da im umjesto konkretnih izbornih programa često nude samo ad hok ideje.

“Ima pokušaja i formiranja građanskih partija, što je dobro, ali se one gotovo isključivo bave kritikom, što je za nas građane frustrirajuće, jer mi to sve znamo, mi to živimo. Mi živimo frustraciju političkog života u kojem se čitavo društvo ne kreće naprijed”, ocjenjuje Gligorić koja vjeruje da je većina građana, bez obzira podržavali vlast ili opoziciju, željna promjena.

“Ali, umjesto da politike nude te promjene, političke kampanje vrve od međusobnih niskih udaraca, prozivanja svih vrsta, i vrćenja u krug. Mislim da je situacija jako zaoštrena, a da se ljudi olako dijele. Trebamo smiriti strasti i vratiti se u racionalnu zonu, da vidimo ko što nudi, jer su neke partije ušle u kampanju bez jasnih političkih programa”, ocjenjuje Gligorić.

Pročitajte i ovo: Opozicija je retrogradnija od vlasti

Bez skupova tokom pandemije

Zbog pandemije COVID-19, u predizbornim lokalnim kampanjama nema masovnih političkih skupova, jer na njima može prisustvovati ograničen broj ljudi – najviše 100 osoba na otvorenom i 50 u zatvorenom prostoru.

Međutim, čelnici i članstvo opozicionih partija i tokom predizborene kampanje u takozvanim auto-litijama protestuju protiv Zakona o slobodi vjeroispovijesti, a organizovane su litije barkama i čamcima. Povorke sa zastavama trobojkama i porukama protiv aktuelne vlasti predvode čelnici lokalne opozicije iz DF-a.

• Ko će učestvovati na crnogorskim izborima

I vlast i opozicija za promociju svojih predizbornih poruka na lokalnom nivou obilato koriste internet i “rat saopštenjima”, čija je česta tema odnos prema ckrvi i državnosti Crne Gore.

Za vlast u Budvi i Kotoru su kandidovane gotovo iste liste kao za parlamentarne izbore.

Zašto su važni lokalni izbori?

Treba podsjetiti da se vlast u Crnoj Gori mijenja sporije, pa je tako više od dvije decenije DPS na čelu lokalne vlasti u Tivtu, gdje su izbori trebali biti održani 5. aprila, ali su odloženi zbog epidemije korona virusa.

Uoči zakazivanja prvog izbornog termina, dio opozicionih partija je najavio bojkot lokalnih izbora u Tivtu, kao prije četiri godine. Međutim, tada je i pored bojkota opozicionih parlamentarnih stranaka, na lokalne izbore izašlo 70 posto birača, a DPS je osvojio apsolutnu većinu.

Po Periću lokalna vlast ima važnost i zbog raspolaganja resursima.

“Međutim, problem nastaje kad nema kontrole nad tim kako se raspolaže resursima koji pripadaju svima”, kaže Perić i dodaje da odgovorna vlast radi u korist zajednice i ako polaže račune građanima.

Crna Gora: Šta je građanima predizborna kampanja?

“A u Crnoj Gori to najčešće nije slučaj. Vlast služi da bi se zadovoljili interesi povlašćene manjine na uštrb građana”, smatra Perić.

U Andrijevici, opštini na sjeveru, u kojoj većinski žive Srbi ( 62 posto, po popisu iz 2011.godine ) apsolutnu vlast u lokalnom parlamentu ima, na državnom nivou vladajuća Demokratska partija socijalista. U gradu u kome živi oko 5 hiljada stanovnika, na izborima će učestvati tri koalicije.

Na sjeveru Crne Gore je i Gusinje koje se nalazi uz granicu sa Albanijom i u kome živi nešto više od četiri hiljade stanovnika, dominantno bošnjačke nacionalnosti. Od poslednjih izbora i tamo vlada Demokratska partije socijalista ali u koaliciji sa nekoliko partija koje okupljaju Bošnjake i Albance. Za ove lokalne izbore kandidovano je 6 lista partija i koalicija.