Gradonačelnici Zvečana, Leposavića i Zubinog Potoka, kosovskih opština u kojima većinski žive Srbi ušli su u svoje kancelarije, potvrdio je ministar unutrašnjih poslova Dželjalj Svečlja (Xhelal Svecla). Oni su dan ranije položili zakletve.
Novim gradonačelnicima albanske nacionalnosti pomagala je kosovska policija, nakon što su se grupe lokalnog stanovništva u ovim opštinama sa srpskom većinom usprotivile njihovom odlasku u kancelarije koje su ranije koristili srpski zvaničnici.
Potez kosovskih vlasti osudili su SAD, EU, kao i zemlje Kvinte.
Svečlja je rekao da je policija bila "profesionalna u suočavanju sa organizovanim kriminalnim grupama, koje su imale za cilj da ometaju taj proces".
Policija je ispalila suzavac i šok bombe kako bi rastjerala demonstrante, koji su gađali policiju kamenicama i zapalili nekoliko automobila.
Predsednica Kosova Vjosa Osmani je poručila da je suverenitet i teritorijalni integritet Kosova zaštićen Ustavom i zakonima i u tom kontekstu ocenila da je delovanje kosovske policije na severu Kosova bilo legitimno.
Ipak, istakla je da "održivost, dugovečnost i uspeh ovakvih akcija zavisi i od koordinacije sa saveznicima, koji su bili i ostali garanti našeg suvereniteta i nezavisnosti".
Premijer Kosova Aljbin Kurti se sastao sa komandantom KFOR-a, general-majorom Anđelom Ristućijem i tom prilikom ga obavestio da su "gradonačelnici opština, izabrani na slobodnim i demokratskim izborima", te da moraju da obavljaju svoje dužnosti i odgovornosti.
"Kosovska policija je posvećena tome da omogući gradonačelnicima da budu na svojim radnim mestima, odakle treba da služe svim građanima bez razlike i diskriminacije", navodi se u saopštenju Vlade Kosova.
Istovremeno, KFOR kaže da pomno prate situaciju u opštinama na severu Kosova.
"Ovo je izuzetno opasno za proces normalizacije i rizikuje dalju eskalaciju tenzija. KFOR oštro osuđuje ove jednostrane akte i poziva sve strane da se uzdrže od nasilja koje bi moglo da ugrozi bezbednost na Kosovu", navodi se u saopštenju.
Navode da je i koordinacija između svih aktera od suštinskog značaja kako bi se izbjegla dalja eskalacija.
"Prvi prioritet KFOR-a ostaje osiguravanje bezbednog okruženja, u skladu sa njegovim mandatom Saveta bezbednosti UN. Dijalog i diplomatija su jedini put ka trajnom miru i bezbednosti na Kosovu."
Vlasti Kosova su za nemire okrivile srpske "kriminalne i nelegalne strukture".
Zamenik premijera Kosova Besnik Bisljimi (Bislimi) poručio je da se moraju obezbediti uslovi da se u javnim institucijama obavljaju dužnosti.
"Oni koji su izabrani glasovima, mogu i da budu svrgnuti (sa vlasti) glasovima. Po pravilu, retko ko uživa podršku svakog građanina. Ali to ne znači da nezadovoljni građani mogu da blokiraju izabrane zvaničnike da odu na svoja radna mesta", napisao je on na Fejsbuk profilu.
Predsednik Srbije Aleksandar Vučić izjavio je, govoreći o incidentima koji su se dogodili u Zvečanu, da nije bilo teže i veće krize na Kosovu.
On je to izjavio na mintingu Srpske napredne stranke (SNS) u Beogradu.
"Odmah nakon ovog skupa, imaćemo sednicu Saveza za nacionalnu bezbednost i da govorimo o onome što će biti na Kosovu", rekao je Vučić.
On je ranije donio naredbu o podizanju borbene gotovosti Vojske Srbije.
SAD osuđuje poteze kosovskih vlasti
Američki državni sekretar Antony Blinken osudio je događaje na sjeveru Kosova i pozvao premijera Albina Kurtija da se fokusira na EU dijalog.
“Oštro osuđujemo poteze Vlade Kosova koji eskaliraju tenzije na sjeveru i povećavaju nestabilnost. Pozivamo premijera Albina Kurtija da odmah zaustavi ove nasilne mjere i ponovo se fokusira na dijalog koji vodi EU.”
Američki ambasador na Kosovu Džefri Hovenier (Jeffrey Hovenier) također je osudio poteze kosovskih vlasti oko pristupa opštinskim zgradama na severu zemlje.
"Današnje nasilne mere treba odmah prekinuti", napisao je Hovenier na Tviteru.
Američki senator Chris Murphy koji je ove sedmice posetio Kosovo, na Twitteru je napisao da premijer Kosova Albin Kurti nije pomenuo "nikakav plan za ulazak u ove opštine".
"Kao prijatelj Kosova zatečen sam i on [Albin Kurti] mora odmah da zaustavi ovu provokaciju", napisao je Murphy na Twitteru.
Dodao je da službenici "tehnički imaju pravo pristupa ovim objektima", ali je, prema njegovim riječima, u ovoj napetoj situaciji riječ o "namjernoj provokaciji i nepotrebnom koraku".
Osuda stiže i iz EU
"Evropska unija najoštrije osuđuje sukobe kosovske policije i demonstranata na severu Kosova, inicirane pokušajem novoizabranih gradonačelnika da uđu u zgrade opština", navodi se u saopštenju koje je izdala preš služba Evropske Službe za spoljnu akciju (EEAS).
"Svi moraju da preduzmu poteze kako bi smanjili napetu situaciju i odmah vratili smirenost. EU neće prihvatiti dalje jednostrane ili provokativne akcije i očuvanje mira, a bezbednost na terenu treba da bude prioritet”, podvlači se u izdatom saopštenju.
Iz Kvinte zabrinutost
Zemlje Kvinte - Sjedinjene Države, Francuska, Italija, Nemačka i Ujedinjeno Kraljevstvo također su osudile odluku Kosova pri ulasku opštinskih gradonačelnika u svoje kancelarije, rekavši da je to učinjeno "uprkos našem pozivu na uzdržanost".
"Pozivamo kosovske vlasti da se odmah povuku i deeskaliraju, te da blisko sarađuju sa EULEX-om i KFOR-om."
Također su osudili napad na EULEX u Zvečanu, ali i naveli da su zabrinuti odlukom Srbije da pdigne stepen pripravnosti vojske na granici sa Kosovom.
"Pozivamo sve strane na maksimalnu uzdržanost i izbjegavanje zapaljive retorike."
Gradonačelnici ušli u zgrade
Kako je javila ekipa RSE sa terena, gradonačelnik Zvečana Iljir Peci napustio je opštinsku zgradu u koju je ranije ušao uz pomoć policije. Nije želeo da daje nikakve izjave za medije.
Gradonačelnik Zubinog Potoka Izmir Zećiri (Zeqiri) koji je također ušao u zgradu opštine rekao je ranije za Radio Slobodna Evropa da je njegov plan da se rad lokalnih vlasti odvija po zakonima Kosova.
Izjavu je dao nakon što je ušao u opštinsku zgradu u pratnji policajaca koji su prethodno suzavcem i šok bombama rasterali lokalno srpsko stanovništvo.
“Zna se da se ovde radilo po takozvanim paralelnim sistemom, uz intervenciju Srbije, preko kriminalnih grupa“, rekao je Zećiri.
Vučić doneo naredbu o podizanju borbene gotovosti Vojske Srbije
Predsednik Srbije Aleksandar Vučić izdao je naredbu 26. maja da se podigne borbena gotovost Vojske Srbije na najviši stepen, saznaje Tanjug.
Vojsci Srbije naređen je "hitan pokret" u pravcu granice sa Kosovom, rekao je ministar odbrane Srbije Miloš Vučević u uživo programu za TV Pink.
Ministar odbrane Srbije Miloš Vučević rekao je za Radio-televiziju Srbije, povodom podizanja borbene gotovosti Vojske Srbije, da se vojska razmešta na pozicijama ka granici sa Kosovom.
On je rekao da vojska "zauzima svoje pozicije koje su u vojnim dokumentima određene kao pozicije Vojske Srbije u ovakvim situacijama".
Vučević u izjavi granicu sa Kosovom naziva "administrativnom linijom" jer Srbija ne priznaje nezavisnost Kosova.
Ranije je rekao da dešavanja na severu Kosova "nisu igra, nego da to ugrožava bezbednost svih u regionu". Poručio je okupljenima da ne nasedaju na provokacije i da se ne odigra scenario gde bi oni bili prikazani "kao neke kriminalne grupe i huligani".
Vojska će, kako je rekao, ispuniti naredbu Vučića i "braniti suverenitet Srbije i pravo na život svih njenih građana".
"Jasno je da se sprovodi teror protiv srpske zajednice na Kosovu", rekao je Vučević.
Predsedništvo Srbije i Ministarstvo odbrane Srbije nisu bili dostupni za hitan komentar za RSE.
Policajci povređeni, pričinjena materijalna šteta
Policija Kosova je prethodno saopštila da je pet policajaca zadobilo lakše telesne povrede prilikom pokušaja da uđu u zgradu opštine Zvečan te da je pričinjena materijalna šteta na četiri službena vozila, od kojih je jedno zapaljeno.
"Službenici za javni red su u kontinuitetu razgovarali sa okupljenim građanima, tražeći od njih da napuste i ne ometaju rad državnih službenika, da raščiste put i omoguće im ulazak na radna mesta, ali su to kontinuirano odbijali", navodi se u saopštenju Policije.
Policija navodi da su njeni službenici bili gađani tvrdim predmetima i šok bombama.
Pripadnici Policije Kosova su, kako se navodi, bili prinuđene da reaguju u samoodbrani te da je upotrebljen suzavac kako bi se rasterala masa, a gradonačelnicima omogućio ulazak u opštinske objekte.
Policija navodi da sarađuje sa pravosudnim organima, koji su slučaj okarakterisali kao "napad na ustavni poredak".
Sirene na severu Kosova
Najpre su se u petak oko podneva začule sirene u četiri opštine sa srpskom većinom na severu, a potom suse građani okupili i ispred zgrada opština u Zubinom Potoku, Zvečanu i Leposaviću.
Gradonačelnici tri opštine sa srpskom većinom - albanske nacionalnosti - položili su zakletvu dan ranije u javnim objektima, poput škola, iz bezbednosnih razloga budući da se u zgradama opštine nalaze Privremeni opštinski organi koji rade u sistemu Srbije.
Jedino je u Severnoj Mitrovici zgrada opštine koja radi po kosovskom sistemu i u njoj je Erden Atić (Atiq) stupio na dužnost 19. maja.
Ministar za administraciju lokalne samouprave Eljbert Krasnići (Elbert Krasniqi) na svom Facebook nalogu je naveo da su novoizabrani gradonačelnici položili zakletvu, preuzeli mandat i da je njihov posao sada da služe građanima.
"Dajemo punu podršku u ispunjavanju ustavnih i zakonskih obaveza novih gradonačelnika. Kao centralne institucije, imamo obavezu da obezbedimo i omogućimo ispunjavanje ovih obaveza", naveo je Krasnići i dodao da "opština pripada građanima i da ne mogu ostati bez nje".
Šef Kancelarije za Kosovo u Vladi Srbije Petar Petković je izjavio u četvrtak da je njihovom zakletvom ozvaničena "okupacija četiri opštine" na severu.
Zemlje Kvinte - Sjedinjene Države, Francuska, Italija, Nemačka i Ujedinjeno Kraljevstvo - su izrazile zabrinutost zbog aprilskih lokalnih izbora uz ocenu da oni ne predstavljaju dugoročno stabilno političko rešenje za opštine ne severu, jer ih je bojkotovala srpska zajednica.
Kvinta je pozvale Kosovo i Srbiju da "da hitno rade na obezbeđivanju stabilne, reprezentativne i participativne demokratije u ovim opštinama".
Lokalni izbori na severu Kosova su održani 23. aprila nakon ostavke gradonačelnika iz redova Srpske liste – najveće partije kosovskih Srba – koji su se usprotivili odluci Vlade Kosova da sprovede proces preregistracije sa srpskih na kosovske tablice.
Te izbore je bojkotovalo većinsko srpsko stanovništvo u tom regionu, koje sada ne prihvata rezultate, odnosno nove gradonačelnike iz redova albanske zajednice.
Izlaznost na aprilskim izborima je bila 3,47 odsto od ukupnog broja upisanih u birački spisak.
