Zagađenje sumpor-dioksidom (SO2) iz termoelektrana u Bosni i Hercegovini povećalo se u prošloj godini iako se investiralo u odsumporavanje u termoelektrani Ugljevik, navodi se u istraživanju četiri organizacije.
U istraživanju su učestvovali mreža CEE Bankwatch-a i Centar za istraživanje energetike i čist vazduh (CREA), u saradnji sa Centrom za ekologiju i energiju i Centrom za životnu sredinu.
U 2020. godini ukupna emisija SO2 iz termoelektrana na Zapadnom Balkanu bila je 2,5 puta veća od ukupne emisije svih termoelektrana u EU, naveli su u saopštenju za javnost.
„ Najveći prestupnik emisija sumpor dioksida u regiji je termoelektrana Ugljevik čije emisije premašuju zbir ograničenja za sve četiri države regiona koji imaju nacionalni planovi za smanjenje emisije, dok je Kakanj 7 emitovao 15 puta više SO2 u odnosu na dozvoljeno“, saopšteno je.
Termoelektrana Gacko, na jugoistoku BiH, najveći je prestupnik emisija lebdećih čestica, emitujući pet puta više od dozvoljenog.
Zdravstveni modeli pokazuju da je, od 2018. do 2020. godine, bilo skoro 19.000 smrtnih slučajeva povezano sa emisijama iz termoelektrana na ugalj na Zapadnom Balkanu.
“Iz priloženih rezultata vidi se sva besmislenost oko postrojenja za odsumporavanje u termoelektrone Ugljevik. Uloženo je previše novca i vremena da bi ovo postrojenje tek povremeno i pro-forme radi funkcionisalo - neko se ovdje igra sa parama i ljudskim životima, ali niko i dalje ne odgovara.”, objasnila je Majda Ibraković iz Centra za životnu sredinu, navode iz organizacija uključenih u izvještaj.
Denis Žiško iz Centra za ekologiju i energiju kaže kako je 'krajnje vrijeme da se bh. političari uozbilje'.
"Da prestanu trošiti vrijeme i novac na bajke o zamjenskim blokovima i počnu ispunjavati preuzete međunarodne obaveze. Prioritet bi im trebao biti zaštita zdravlja građana BiH, a ne politički populizam i tenderi“, rekao je Žiško.
Zemlje Zapadnog Balkana od 2018. imaju obavezu smanjiti emisije iz termoelektrana u skladu sa EU Direktivom o velikim ložištima.
Međutim, u 2020. godini su termoelektrane u BIH obuhvaćene Nacionalnom planom za smanjenje emisije emitovale čak deset puta više sumpor-dioksida nego dozvoljeno – 220.411 tona, dok su dozvoljene emisije bile 22.195 tona.
"Za elektrane koje se ne mogu odmah zatvoriti, vlade moraju ograničiti broj radni sati dok se ne ispune standardi emisija, kako bi se spasili životi. Paralelno s tim, hitno se mora pojačati ulaganja u mjere energetske efikasnosti i održive oblike obnovljive izvore energije, a zajedno sa svim relevantnim akterima, posebno pogođenim zajednicama, potrebno je izraditi planove za pravednu tranziciju za radnika i zajednica”, kazao je Davor Pehčevski iz mreže CEE Bankwatch.
Ove godine je Sekretarijat energetske zajednice pokrenuo postupak protiv BIH, Crne Gore, Kosova, Srbije i Sjeverne Makedonije zbog kršenja EU Direktive o velikim ložištima.
"Vlade Zapadnog Balkana ne mogu sanjati o članstvu u EU i izvoziti električnu energiju u EU zanemarujući pravila o kontroli zagađenja. Vlade Zapadnog Balkana koje to još nisu učinile, poput u BIH, moraju odrediti datum hitnog ukidanja uglja", dodala je Ioana Ciuta iz mreže CEE Bankwatch.
Prema zdravstvenim projekcijama i modelima koji su korišteni u studiji organizacije HEAL iz 2016. godine, emisije SO2 i drugih čestica iz TE Ugljevik odgovorni su za 635 preranih smrti godišnje, 1.689 slučajeva bronhitisa kod djece i odraslih, 494 hospitalizacije, a procijenjeni ekonomski gubitak iznosi i do 1,45 milijardi evra godišnje.
Evropska energetska zajednica je, u saradnji s koalicijom nevladinih organizacija koje se bore protiv zagađenja, 2019. godine predstavila analizu u kojoj se navodi kako 16 termoelektrana na ugalj u zemljama Zapadnog Balkana zagađuje region i Evropu više nego sve druge evropske elektrane na ugalj, kojih ima 250.
Među najvećim zagađivačima na toj listi su termoelektrane Ugljevik, Gacko, Tuzla i Kakanj.
