Državljanstva i prebivališta na osnovu “ulaganja” poznatija kao “zlatne vize” već duže vrijeme se u Evropskoj uniji smatraju “Ahilovom petom”.
Elite iz svijeta koriste ove pogodnosti za kupovinu ulaznice u Evropu. Transparency International i Global Witness u svom izvještaju za 2019. procjenjuju da su zemlje Evropske unije koje nude ovu pogodnost na taj način “zaradile” oko 25 milijardi eura. Najviše boravišnih dozvola izdala je Španija (blizu 25.000), koju slijede Mađarska (blizu 19.000), Portugal (oko 17.500) i Latvija (oko 17.300) dok je najviše državljanstava “prodao” Kipar (oko 3.300), zatim Malta (oko 2.000) te Austrija (oko 300). Najspominjanija zemlja koja je podijelila počasna državljanstva i koja ima i program dodjele tzv. ekonomskih državljanstava je Crna Gora čiji pasoš danas nose neki od najbogatijih ljudi u svijetu.
Na prijedlog vrha države
Mira Popović iz Centra za građansko obrazovanje iz Podgorice, koji je radio istraživanje o dodjeli počasnih državljanstava u Crnoj Gori, kazala je za Zašto? Radija Slobodna Evropa da se počasna državljanstva, za razliku od ekonomskog državljanstva koje je prethodne godine uvedeno kao još jedna kategorija, se dodjeljuje na osnovu Zakona o državljanstvu Crne Gore i dodjeljuje se na osnovu preporuke, da kažem, ili prijedloga predsjednika Skupštine, predsjednika Vlade ili Predsjednika same države uz mišljenje nadležnog ministarstva.
“Tu postoje različite oblasti u kojima ljudi mogu da dobiju to počasno državljanstvo. Do sada, prema našim informacijama, od 2008. do početka 2019. godine dodijeljeno je 226 počasnih državljanstava. Prilično su aktivni u tom dijelu, ali zaista postoje brojne nedostatnosti i u zakonskom rješenju, ali i u samom provođenju samih odluka”, kazala je Popović.
Ona kaže da su među prvim nedostacima koje su primijetili u Centru za građansko obrazovanje “to što se sami predlagači ne ispoštuju pa imamo predlagače koji su drugi javni funkcioneri”.
“Sljedeće stvar je donošenje tih odluka o prijemu u počasno državljanstvo koje su problematične sa stanovišta same sadržine zato što se u samom obrazloženju zašto su određena lica dobila počasno državljanstvo ne navodi tačno zašto je neko primljen u počasno državljanstvo već se samo daje šturo nabrajanje članova zakona. Tako da to smatramo pravo problematičnim sa određenim licima koja su primljena u državljanstvo, a koja imaju, da kažem, “nezavidnu karijeru” iza sebe. Moram reći da to može da nanese jako veliku štetu Crnoj Gori”, smatra Popović.
Najpoznatiji “novi” Crnogorci
Kao “najpoznatije nove Crnogorce” Popović je navela kanadskog milijardera Petera Munka i Nathaniela Rothschilda koji su imali veze sa Portom Montenegrom i koji su na osnovu toga i dobili to počasno državljanstvo.
“Da kažem, s te 'kontraverzne' strane, lica koja imaju pozadinu koja nije baš najzakonitija, imamo bivšeg tajlandskog premijera Thaksina Shinawatru koji je osuđen za korupciju u matičnoj državi i Mohammeda Dahlana, bivšeg palestinskog ministra bezbjednosti koji je optužen za milionsku prevaru i čak kršenje ljudskih prava. To su ti neki, da kažem, 'ekstremni' slučajevi u počasnom državljanstvu”, kazala je Popović i dodala da je među njima i veliki broj glumaca i pjevača koji su takođe primljeni u počasno državljanstvo Crne Gore.
Podatke o broj u ljudi koji su primljeni u “ekonomsko” državljanstvo još uvijek nemaju.
“Krenuli smo u pribavljanje tih podataka i za sada nam je rečeno da će biti do dvije hiljade državljanstava dodijeljeno po predviđenim uslovima na osnovu odluke Vlade. Za sada nema javno dostupnih informacija”, kazala je Popović.
Ona kaže da do sad nije vidjela neko posebno zanimanje Evropske komisije za dodjeljivanje državljanstava kako u zemljama članicama Evropske unije tako i u onim koje žele postati članice, među kojima je i Crna Gora.
“Svakako bi morala da se skrene pažnja jer pitanje ko dobija to počasna državljanstva i pod kojih uslovima i da li se zaista sredstva koja su dobijena na taj način koriste na konkretan način. Za sada nismo imali nekih konkretnih upustava ili nekih konkretnih zamjerki. Opet kažem, ni godinu nije prošlo od donošenja takve odluke tako da svakako da je vremenski period vrlo kratak jer te zemlje (EU-a) o kojima govorimo imaju daleko duži, da kažemo, period u kojem dodjeljuju ta ekonomska državljanstva”, zaključila je Popović.
