Protest opozicije i miting podrške vlastima Republike Srpske koji su planirani u isto vrijeme u subotu u Banjoj Luci, prijete da označe početak ozbiljne političke i sigurnosne destabilizacije ovog dijela BiH uoči lokalnih izbora u oktobru.
BiH je u manje-više stalnom stanju političke krize otkako je Dejtonski mirovni sporazum 1995. godine okončao troipogodišnji rat, podijelivši je na Federaciju BiH, koju nevoljko dijele Bošnjaci i Hrvati, i Republiku Srpsku.
No za razliku od uobičajenog suprostavljanja dva entita i tri glavne etničke grupe, trenutna kriza u Republici Srpskoj bi mogla izrasti u sličnu onoj iz 1997-98 kada je opozicija, uz podršku zapadnih mirovnih sponzora i pomoć bošnjačkih i hrvatskih partija, preuzela vlast od Srpske demokratske stranke (SDS), koju su tada vodili saradnici ratnog vođe RS-a i odnedavnog haškog osuđenika za genocid Radovana Karadžića, i time otvorili ovu polovinu BiH za poslijeratnu saradnju i reforme.
Vođa opozicije tada je bio Milorad Dodik. Danas, Dodik i njegov Savez nezavisnih socijaldemokrata, u potpunom obrtu i uz medijsku hajku koja evocira devedesete, opoziciju optužuju za pokušaj izazivanja sukoba i raskola među bosanskim Srbima po nalogu i u interesu bošnjačkih stranaka i zapadnih sila te po uzoru na “obojene revolucije” u nekim bivšim sovjetskim republikama ili Makedoniji.
Opozicioni “Savez za promjene”, na čelu sa SDS-om, mjesecima traži ostavku vlasti radi loše ekonomske situacije i korupcije i upozorava da vladajuća garnitura neće prezati ni od čega radi ostanka na vlasti nakon 10 godina skoro apsolutne vladavine ovim dijelom BiH, tokom kojih su Dodik i Republika Srpska često označavani kao glavna prepreka na putu evroatlantskih integracija.
Zajednički stavovi
Političke stranke iz Republike Srpske uglavnom dijele stavove po pitanju zaštite interesa tog entiteta u zajedničkim institucijama BiH i navodnih pokušaja njegove destabilizacije, kako se karakterizuju inicijative Sjedinjenih država i Evropske unije da se BiH učini funkcionalnijom kroz političke i ekonomske reforme koje bi stvorile jedinstveno tržište i vertikalan sistem upravljanja zemljom.
One su također jedinstvene i po pitanju karaktera rata od 1992. do 1995. i optužbi da je Republika Srpska stvorena na etničkom čišćenju velikih dijelova BiH od Bošnjaka i Hrvata, kao što su pokazale reakcije na presudu Karadžiću u martu ili na odluku Suda BiH da je praznik kojim se obilježava osnivanje Republike Srpske 1991. godine neustavan.
Opozicija: Zaštita Dodikovih interesa glavni cilj
Dodikov apsolutistički način vladanja, kako smatraju mnogi, kao i upitni ekonomski rezultati vladavine tokom koje je obećavao milijarde dolara stranih investicija u energetski sektor, izgradnju autocesta i blagostanje u “boljem dijelu BiH” doveli su do relativnog slabljenje njegove pozicije i kontinuiranog pada podrške na lokalnim izborima 2012. i opštim 2014. godine.
Mladen Ivanić
Opozicija je sa bivšim premijerom RS Mladenom Ivanićem iz Partije demokratskog progresa uspjela osvojiti mjesto člana Predsjedništva BiH iz reda srpskog naroda 2014. godine i početi zastupati pragmatičniju i konstruktivniju politiku po pitanju ekonomije i reformi u zajedničkim institucijama u Sarajevu.
Opozicija Dodika optužuje da je stvarni cilj njegove politike zaoštravanja unutar Republike Srpske i BiH kao i konfrontacije sa Zapadom, uglavnom putem višegodišnje prijetnje održavanjem referenduma o nezavisnosti Republike Srpske, ustvari skretanje pažnje sa stvarnih problema koji muče građane, a to su nezaposlenost i korupcija.
Cilj sukoba sa pravosudnim institucijama BiH i insistiranje na vraćenju ovih nadležnosti na entitet, također smatra opozicija, je pokušaj stavljanja pod kontrolu tužioca i sudija kako bi se zaštitili poslovni interesi Dodikove porodice i poslovnih saradnika i partnera.
Tužilaštvo BiH je u aprilu potvrdilo da je i Dodik predmet istrage nakon kolapsa Pavlović banke i hapšenja njenih čelnika, što je jedan od tri slična slučaja kolapsa banaka u posljednje dvije godine.
Opozicija Dodika optužuje da je ekonomski zanemario ili uništio dijelove privrede, finansijskog sektora kao i neke područja Republike Srpske kao i da je većinu medija stavio u svoju funkciju.
Dodik: Opozicija prodaje Republiku Srpsku radi vlasti
Dodik je u dvije decenije prešao put od miljenika Zapada koji je žestoko kritikovao Karadžića i nekadašnjeg predsednika Srbije i Jugoslavije Slobodana Miloševića, do vjernog saveznika ruskog predsjednika Vladimira Putina koji “izdajnicima” naziva sve koji u pitanje dovode njegovu politiku i način vođenja RS.
Preuzevši od SDS-a ulogu nacionalističkog barjaktara koji umanjuje Karadžićeve zločine i po njemu naziva studentski dom na Palama, Dodik je sve karte bacio na opciju slabljenja evropskog magneta usljed obustavljanja procesa proširenja i jačanja ruskog uticaja u regionu.
Na njegovu žalost, političko savezništvo sa Putinom mu nije donijelo očekivanu ekonomsku korist i nezavisnost od Zapada i međunarodnih kreditnih institucija.
Rafinerija nafte Bosanski Brod, na primjer, koja je prodata ruskom državnom koncernu Njeftegazinkor Rusija pod uslovima štetnim za RS, grca u dugovima.
Također, dugo najavljivani kredit od Rusije od 700 miliona eura nikada nije materijalizovan pa će se budžetske rupe popunjavati novcem iz “standby” aranžmana sa Međunarodnim monetarnim fondom, čiji je jedan od uslova zatvaranje problematičnih banaka u RS-u.
Dodik i njegovi saradnici opoziciju i njenog lidera Mladena Bosića iz SDS-a nazivaju plaćenicima i izdajnicima koji su spremni prodati interese Republike Srpske i staviti se u službu bošnjačkih političara u Sarajevu i neoosmanske politike Turske radi preuzimanja vlasti.