Jan-Werner Mueller (The Guardian), preveo Nedim Dervišbegović
Prvo Mađarska, sada Rumunija a možda je sljedeća Bugarska: čini se da članice Evropske unije jedna za drugom polako počinju kliziti od liberalne demokratije prema onome što mnogi promatrači nazivaju "putinizacija".
Prije nekoliko godina, pitanje "da li može biti mekane diktature u Evropskoj uniji?" bilo bi odbačeno kao nedovoljno definisana hipoteza za studente prava i političke teorije. U međuvremenu je to postalo hitno pitanje za Evropsku komisiju, za koju se čini da smatra da kada se jednom uđe u klub evropskih liberalih demokratija, nikome ne može pasti na pamet ništa bolje.
Ali, da li je Brisel u poziciji da zaštiti evropske narode od njihovih sopstvenih vlada -- možda čak i od njih samih? Ili, da li je evropski pritisak na članice sam po sebi nedemokratski, kao što bi to smatrali britanski euroskeptici? Argument u prilog intrevencije Evropske unije je prilično jasan. Problem je u tome što Brisel nema pravna ili politička sredstva za takvu intervenciju; instrumenti i strategije koje su na raspologanju čine se neprincipijelnim i oportunističkim.
Standardna primjedba evropskoj promociji demokratije je da ni Unija sama nije demokratska -- dakle, Brisel je u najboljem slučaju licemjeran. Ova optužba je neutemeljena. Unija ne povlači svoj legitimitet iz toga što je demokratije koja obuhvaća čitav kontinent. Ona je legitimna zato što su nacionalni parlamenti slobodno glasali da se vežu uz nju i slijede evropska pravila.
U krizi eura, logika tog vezivanja je pod udarom -- tržišta ne nalaze postojeći model pravila i sankcija vjerodostojnim. Jedinstveno tržište je, ipak, decenijama funkcionisalo dobro: niko se, na primjer, ne žali zbog toga što Brisel pred sudom tuži članice zbog narušavanja pravila konkurentnosti.
Jedan od eksplicitnih ciljeva evropskog proširenja na istok je bio da se konsolidiraju liberalne demokratije (ili, u slučaju Rumunije, da se završi tranzicija ka liberalnoj demokratiji). Vlade, sa druge strane, nastoje da se katancem vežu uz Evropu kako bi spriječile klizanje unazad; to je kao da se Odisej veže za jarbol kako bi u budućnosti odolio pjesmi sirena iliberlane i anti-demokratske demagogije.
Ali avaj, legitimitet i posjedovanje odgovarajućih instrumenata pri ruci nisu ista stvar. Istina, postoji Član 7 Lisabonskog sporazuma, koji dozvoljava suspenziju prava članice za zemlje koje uporno krše osnovne Evropske vrijednosti.
Ideja za takav član je došla od zapadnoevropskih demokratija -- Italije i Austrije -- tokom priprema za proširenje, očigledno zbog straha od toga šta bi ti neuglađeni istočni Evropljani mogli učiniti (ironija je u tome da su sankcije -- iako nisu pod članom 7 -- prvo primjenjene protiv Austrije, kada je krajnje desna Slobodarska stranka ušla u vladu 2000. godine).
Politizacija Evrope i evropeizacija politike
Ovih dana Član 7 se smatra "nukleranom opcijom". Drugim riječima, on je neupotrebljiv. Zemlje su suviše uplašene da bi sankcije jednog dana mogle biti upotrebljene protiv njih. U svakom slučaju, čitava ideja sankcija je suprotna etosu Evropske unije o kompromisu, međusobnom uvažavanju i poštovanju sa ciljem nacionalnog razumijevanja političkih vrijednosti (nešto što britanski euroskeptici često previđaju).
Kao alternativu, pravni stručnjaci su predložili da bi nacionalni sudovi mogli intervenirati da bi zaštitili specifična prava građana država članica kao građana Evropske unije (status kojeg, naravno, većina građana Evropske unije u blaženom neznanju nije ni svjesna).
To je pametna misao -- ali i isuviše pametna za one promatrače koji misle da bi sve vlade država članica nevoljko odobrile takav mehanizam i da, u svakom slučaju, pravni odgovor na, u osnovi politički izazov, ne bi bio odgovarajući.
Ali kako bi onda taj prihvatljiv odgovor trebao izgledati? Mnogo puta je rečeno da je kriza eura dovela do politizacije Evrope -- i da je sada vrijeme za evropeizaciju politike.
Ali jedan manje poželjan efekat takve evropeizacije politike ja sada postao očigledan; konzervativna Evropska narodna stranka se ujedinila oko Orbana, i navodno je rekla predsjedniku Evropske komisije. Jose Manuelu Barrosu, da bude nježniji prema Mađarskoj nakon poraza Nicolasa Sarkozyja u Francuskoj. S druge strane političkog spektruma, Martin Schulz, predsjednik Evropskog parlamenta i jedan od najglasnijih Orbanovih kritičara, je branio svog socijaldemokratskog kolegu Pontu. Sve su to stranačke igre umjesto nepristrasne zaštite evropskih standarda.
Ipak, Ponta je dao signal da je spreman da ispuni briselski zahtjev za zaštitu vladavine prava. Ali čini se da je to učinio jer bi EU mogla zaprijetiti ostavljanjem Rumunije izvan Šengenske zone kojoj se Rumuni očajnički želi pridružiti.
Takve mrkve i štapovi bi mogli biti djelotvorni -- ali nisu uvijek dostupni (jednom kada si u Šengenu, onda si u Šengenu) i mogu izgledati kao jednokratna ucjena. Također bi mogli voditi visoko fragmentiranoj Evropi sa više brzina i sa periferijom koja stalno pati od pravnih problema i političke neizvjesnosti.
Evropa još treba pošteno razmisliti kako da spriječi ono što više nije nezamislivo: mogućnost diktature u EU.
Prvo Mađarska, sada Rumunija a možda je sljedeća Bugarska: čini se da članice Evropske unije jedna za drugom polako počinju kliziti od liberalne demokratije prema onome što mnogi promatrači nazivaju "putinizacija".
Prije nekoliko godina, pitanje "da li može biti mekane diktature u Evropskoj uniji?" bilo bi odbačeno kao nedovoljno definisana hipoteza za studente prava i političke teorije. U međuvremenu je to postalo hitno pitanje za Evropsku komisiju, za koju se čini da smatra da kada se jednom uđe u klub evropskih liberalih demokratija, nikome ne može pasti na pamet ništa bolje.
Ali, da li je Brisel u poziciji da zaštiti evropske narode od njihovih sopstvenih vlada -- možda čak i od njih samih? Ili, da li je evropski pritisak na članice sam po sebi nedemokratski, kao što bi to smatrali britanski euroskeptici? Argument u prilog intrevencije Evropske unije je prilično jasan. Problem je u tome što Brisel nema pravna ili politička sredstva za takvu intervenciju; instrumenti i strategije koje su na raspologanju čine se neprincipijelnim i oportunističkim.
Standardna primjedba evropskoj promociji demokratije je da ni Unija sama nije demokratska -- dakle, Brisel je u najboljem slučaju licemjeran. Ova optužba je neutemeljena. Unija ne povlači svoj legitimitet iz toga što je demokratije koja obuhvaća čitav kontinent. Ona je legitimna zato što su nacionalni parlamenti slobodno glasali da se vežu uz nju i slijede evropska pravila.
U krizi eura, logika tog vezivanja je pod udarom -- tržišta ne nalaze postojeći model pravila i sankcija vjerodostojnim. Jedinstveno tržište je, ipak, decenijama funkcionisalo dobro: niko se, na primjer, ne žali zbog toga što Brisel pred sudom tuži članice zbog narušavanja pravila konkurentnosti.
Jedan od eksplicitnih ciljeva evropskog proširenja na istok je bio da se konsolidiraju liberalne demokratije (ili, u slučaju Rumunije, da se završi tranzicija ka liberalnoj demokratiji). Vlade, sa druge strane, nastoje da se katancem vežu uz Evropu kako bi spriječile klizanje unazad; to je kao da se Odisej veže za jarbol kako bi u budućnosti odolio pjesmi sirena iliberlane i anti-demokratske demagogije.
Karikatura sa Viktorom Orbanom
Tako da niti mađarski premijer, Viktor Orban, niti njegov rumunski kolega Victor Ponta nisu u pravu kada optužuje Brisel za neo-kolonijalizam. Orban, poredeći EU sa Turcima, Habzburzima, Rusima i drugum ugnjetavačima Mađara koji vole slobodu, žali se "da nas pokušavaju naučiti kako da živimo". U stvari, oni samo podsjećaju Mađare u Rumune kako su htjeli da žive kada su se pridružili Uniji 2004. i 2007.Ali avaj, legitimitet i posjedovanje odgovarajućih instrumenata pri ruci nisu ista stvar. Istina, postoji Član 7 Lisabonskog sporazuma, koji dozvoljava suspenziju prava članice za zemlje koje uporno krše osnovne Evropske vrijednosti.
Ideja za takav član je došla od zapadnoevropskih demokratija -- Italije i Austrije -- tokom priprema za proširenje, očigledno zbog straha od toga šta bi ti neuglađeni istočni Evropljani mogli učiniti (ironija je u tome da su sankcije -- iako nisu pod članom 7 -- prvo primjenjene protiv Austrije, kada je krajnje desna Slobodarska stranka ušla u vladu 2000. godine).
Politizacija Evrope i evropeizacija politike
Ovih dana Član 7 se smatra "nukleranom opcijom". Drugim riječima, on je neupotrebljiv. Zemlje su suviše uplašene da bi sankcije jednog dana mogle biti upotrebljene protiv njih. U svakom slučaju, čitava ideja sankcija je suprotna etosu Evropske unije o kompromisu, međusobnom uvažavanju i poštovanju sa ciljem nacionalnog razumijevanja političkih vrijednosti (nešto što britanski euroskeptici često previđaju).
Kao alternativu, pravni stručnjaci su predložili da bi nacionalni sudovi mogli intervenirati da bi zaštitili specifična prava građana država članica kao građana Evropske unije (status kojeg, naravno, većina građana Evropske unije u blaženom neznanju nije ni svjesna).
To je pametna misao -- ali i isuviše pametna za one promatrače koji misle da bi sve vlade država članica nevoljko odobrile takav mehanizam i da, u svakom slučaju, pravni odgovor na, u osnovi politički izazov, ne bi bio odgovarajući.
Ali kako bi onda taj prihvatljiv odgovor trebao izgledati? Mnogo puta je rečeno da je kriza eura dovela do politizacije Evrope -- i da je sada vrijeme za evropeizaciju politike.
Rumunski premijer Viktor Ponta
Ljudi su postali svjesni činjenice da ono što se dešava drugdje u Evropi ima direktan uticaj na njihov život; Brisel nije samo neka tehnoikratska mašina koja proizvodi odluke koju su dobre za sve; ono što trebamo je evropski sistam stranaka, tako da različita mišljenja o evropskoj budućnosti mogu biti razmatrana širom kontinenta. Dovoljno pošteno.Ali jedan manje poželjan efekat takve evropeizacije politike ja sada postao očigledan; konzervativna Evropska narodna stranka se ujedinila oko Orbana, i navodno je rekla predsjedniku Evropske komisije. Jose Manuelu Barrosu, da bude nježniji prema Mađarskoj nakon poraza Nicolasa Sarkozyja u Francuskoj. S druge strane političkog spektruma, Martin Schulz, predsjednik Evropskog parlamenta i jedan od najglasnijih Orbanovih kritičara, je branio svog socijaldemokratskog kolegu Pontu. Sve su to stranačke igre umjesto nepristrasne zaštite evropskih standarda.
Ipak, Ponta je dao signal da je spreman da ispuni briselski zahtjev za zaštitu vladavine prava. Ali čini se da je to učinio jer bi EU mogla zaprijetiti ostavljanjem Rumunije izvan Šengenske zone kojoj se Rumuni očajnički želi pridružiti.
Takve mrkve i štapovi bi mogli biti djelotvorni -- ali nisu uvijek dostupni (jednom kada si u Šengenu, onda si u Šengenu) i mogu izgledati kao jednokratna ucjena. Također bi mogli voditi visoko fragmentiranoj Evropi sa više brzina i sa periferijom koja stalno pati od pravnih problema i političke neizvjesnosti.
Evropa još treba pošteno razmisliti kako da spriječi ono što više nije nezamislivo: mogućnost diktature u EU.