Sarajevo obilježava 6. april, dan koji je postao simbol otpora svim oblicima fašizma. Ovaj datum grad je u istoriju upisao prvi put 1945. godine kada su nakon žestokih borbi jedinice Narodnooslobodilačke vojske Jugoslavije oslobodile Sarajevo od fašističkog okupatora i njegovih saradnika.
Tada je u borbi za oslobođenje Sarajeva poginuo i heroj Vladimir Perić - Valter, ime koje će, decenijama kasnije postati sinonim za otpor drugačijoj vrsti fašizma pod parolom “Svi smo mi Valter”.
Akcija oslobađanja Sarajeva počela je 28. marta, a nakon žestokih borbi, na Vratnik je već 5. aprila 1945. godine ušla 16. muslimanska brigada, a odmah za njom i 20. romanijska, dok su ostale jedinice, opkolivši grad sa svih strana, Sarajevo potpuno oslobodile narednog dana.
U antifašističkoj borbi od 1941 do 1945. godine, 10.961 građana Sarajeva dalo je svoje živote. Stradalo je 7.092 Jevreja, 1.427 Srba, 412 Muslimana, 106 Hrvata, te 16 Crnogoraca, jedan Makedonac, pet Slovenaca i 12 ostalih.
FOTOGALERIJA: Cvijeće za oslobodioce i branioce Sarajeva
Cvijeće za oslobodioce i branioce Sarajeva
Na Dan oslobođenja, 6. aprila 1992. godine, i zvanično je počela opsada Sarajeva, najduža opsada glavnog grada u istoriji modernog ratovanja. Sarajevo su pod artiljerijskom i snajperskom vatrom duže od 1.400 dana držale srpske snage.
Upravo na ovaj datum Evropska zajednica priznala je BiH kao suverenu državu. U gradu je došlo do snažne pucnjave, te minobacačkog napada na školu Ministarstva unutrašnjih poslova u naselju Vraca, te na dijelove Starog Grada. Jedinice JNA preuzele su kontrolu nad sarajevskim aerodromom.
“JNA je postavila barikade na ključnim putevima i tako proširila kontrolu nad pristupima gradu. Do kraja aprila konture blokade Sarajeva većim su dijelom bile određene”, navodi se u jednoj od presuda Tribunala u Hagu Stanislavu Galiću, komandantu Sarajevsko-romanijskog korpusa Vojske Republike Srpske.
(Fotogalerija iz RSE arhive: Sarajevo u ratu i danas)
Sarajevo: Vrijeme rata i poslije
Tokom opsade u Sarajevu je ubijeno oko 11.500 ljudi, dok ih je oko 50.000 povrijeđeno. Među ubijenima bilo je preko 1600 djece.
Prve civilne žrtve pale su 5. aprila, kada su s Jevrejskog groblja ubijene Olga Sučić i Suada Dilberović. Tu noć u Sarajevu se uvodi policijski sat, a Predsjedništvo BiH proglasilo je vanredno stanje.
U prosjeku na grad je dnevno padalo preko 320 granata, a potpuno je srušeno je oko 35.000 objekata.
Uslovi u opkoljenom gradu, presudiće kasnije Tribunal, bili su nečovječni. Ciljevi su bili civilni objekti, uključujući, bolnice, kulturne objekte, i škole i dječija igrališta, a građani su ubijani svuda i u svakom trenutku.
Za teror nad Građanima Sarajeva pred Tribunalom u Hagu na doživotni je zatvor osuđen Stanislav Galić, dok je njegov nasljednik na mjestu komandanta Sarajevsko-romanijskog korpusa VRS, Dragomir Milošević, osuđen na 29 godina zatvora.
Zločini u Sarajevu bili su imeđu ključnim elementima presude najvišem rukovodstvu RS - Biljani Plavšić i Momčilu Krajišniku.
Za zločine počinjene u opkoljenom Sarajevu pred Tribunalom sudi se bivšem komandantu VRS Ratku Mladiću i nekadašnjem predsjedniku RS Radovanu Karadžiću.