CSIS: Religija, istorija i ekonomija kao rusko 'oružje' u Crnoj Gori

Centar za strateške i međunarodne studije (CSIS) iz Vašingtona navodi da se ruski maligni uticaj na Zapadnom Balkanu manifestuje u Crnoj Gori kroz zloupotrebu pravoslavne vjere, panslovenskog identiteta i ekonomije.

U najnovijem izvještaju CSIS-a, objavljenom 14. maja 2019. zaključuje se da je pokušaj državnog udara u oktobru 2016. bio „uticaj u akciji jer je imao cilj da pokrene politički haos i spriječi Crnu Goru da se pridruži Sjevernoatlantskom savezu (NATO)”.

Analitičari CSIS-a tvrde da ruski maligni uticaj pokušava da iskoristi svaku slabost i društvenu podjelu unutar države. Podsjećaju na nedavnu izjavu savjetnika ruskog predsjednika Vladimira Putina, Vladislava Surkova.

„Strani političari govore o miješanju Rusije u izbore i referendume širom svijeta. Zapravo, stvar je još ozbiljnija: Rusija se upliće u vaš mozak, mi mijenjamo vašu savjest i ništa ne možete učiniti u vezi s tim.”

Pročitajte i ovo: Svi optuženi za 'državni udar' proglašeni krivim

CSIS zaključuje da sve može biti iskorišćeno kao oružje - od religije, istorije, činjenica, informacija, rasnih i etničkih tenzija, nezakonitog finansiranja, te institucionalne i ekonomske slabosti.

Mobilizacija Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori jedno je od takvih oružja u nastojanjima Kremlja da oživi panslovenstvo i ujedini slovenski svijet pod pokroviteljstvom Rusije i predsjednika Putina, kao „pravog branitelja vjere“, ocjenjuje CSIS.

U izvještaju se navodi kako preplitanje finansijske podrške i organizacije dobrotvornih aktivnosti od strane crkve često vodi do ruskih ultranacionalističkih oligarha, politički i financijski povezanih s Kremljem, kao što je Konstantin Malofejev, osnivač jedne dobrotvorne fondacije, koji, navodno, blisko koordinira svoje aktivnosti s pomenutim savjetnikom predsjednika Surkovim.

Pročitajte i ovo: Crna Gora: Pravoslavna televizija u rukama ruskog tajkuna?

Autori CSIS-ovog izvještaja naglašavaju da Kremlj i istoriju koristi kao oružje, oživljavanjem tema o Ruskom carstvu kao „zaštitniku slovenske braće" u Crnoj Gori, tokom sukoba s Osmanskom imperijom.

„Danas Rusija brani svoju slovensku braću od Zapada i snažno poziva na zajednički slovenski identitet i pravoslavnu kulturu kako bi imala veći uticaj u Crnoj Gori“, navodi CSIS.

Centar za strateške i međunarodne studije podsjeća da većina Crnogoraca pripada pravoslavnoj religiji, da je crkva (Mitropolija Crnogorsko-primorska) i dalje dio Srpske pravoslavne crkve, te da postoji i Crnogorska pravoslavna crkva, koja je „proglasila autokefalnost (slično kao Ukrajinska pravoslavna crkva), ali je nijesu priznale Istočne pravoslavne crkve“.

„Srpski patrijarh je takođe služio kao kanal za ruski uticaj u Crnoj Gori. Na primjer, tokom jedne od nedavnih posjeta zemlji (Crnoj Gori), pratio ga je zloglasni proputinovski klub motorista Noćni vukovi“.

Pročitajte i ovo: 'Noćni vukovi' u Crnoj Gori: Nismo banda, volimo Rusiju, crkvu i motore

Kremlj je – kako se ocjenjuje – iskoristio pravoslavnu crkvu da u dva navrata utiče na crnogorsku vanjsku politiku: prilikom obnove nezavisnosti Crne Gore 2006. i 2016, uoči ulaska u NATO. Tokom referendumske kampanje za nezavisnost države 2006, Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori je podržavala ideju o jedinstvenoj državi (sa Srbijom) „igrajući na kartu straha da će nezavisnost imati ekonomske i političke posljedice za Crnogorce koji žive u Srbiji. Uprkos uspjehu kampanje za nezavisnost, mnogi i dalje ne prihvataju rezultate referenduma u Crnoj Gori, podstičući narativ o podijeljenoj državi koja je podložna ruskom uticaju.“

Noviji primjer ruske upotrebe pravoslavne crkve dogodio se 2016. godine, dok se Crna Gora približavala NATO-u. Ruska pravoslavna crkva javno je izrazila zabrinutost zbog toga, a „ubrzo potom, Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori objavila je izjavu koja odražava ruske zahtjeve“, tražeći da o ulasku u Alijansu odlučuju građani na referendumu, a ne samo „vladajuća klika“.

„Takva opoziciona uloga crkve uslijedila je nakon agresivnih izjava iz Kremlja, koje su crnogorsko članstvo u NATO-u karakterisale kao, otvoreno suprotstavljene', bezobzirno širenje' i uvod u novi Hladni rat'“, navodi CSIS.

Pročitajte i ovo: Crna Gora na 'liniji vatre' sa Rusijom

U izvještaju se podsjeća i na izjavu srpskog patrijarha Irineja, tokom posjete Crnoj Gori u junu 2018. godine, kada je uporedio položaj Srpske crkve i Srba u savremenoj Crnoj Gori s njihovim položajem tokom osmanske okupacije i u nezavisnoj državi Hrvatskoj.

CSIS ocjenjuje da obnavljanjem istorijske uloge ruskog carstva u odbrani slovenskog svijeta, Rusija može povratiti svoju ulogu ‘velikog čuvara moći’ na Balkanu.

„U Crnoj Gori etnički Srbi čine blizu 30 odsto stanovništva, a mnogi se identifikuju sa svojim slovenskim nasljeđem, dok neki čak i žele formiranje Velike Srbije i jačanje odnosa s Moskvom, navodi CSIS i podsjeća na istraživanje Međunarodnog republikanskog instituta (IRI) od juna 2017. koje pokazuje da 42 odsto Crnogoraca ima vrlo pozitivno mišljenje o Vladimiru Putinu, kao i na nedavnu anketu Nacionalnog demokratskog instituta s kraja 2018. čiji rezultati govore da je među ispitanicima u Crnoj Gori Rusija na prvom mjestu među stranim državama. Kina je na drugom mjestu, a slijede Evropska unija i Sjedinjene Države. CSIS takođe navodi da Crnogorci smatraju Rusiju vojno nadmoćnom u odnosu na NATO.

Rajzing Rajnke: Rusija pokušava da destabilizuje Balkan

Centar iz Vašingtona podsjeća da mnogi Srbi vide NATO kao agresora koji je 1999. sproveo 78-dnevnu kampanju bombardovanja srpskih snaga u tadašnjoj SR Jugoslaviji bez međunarodnog odobrenja.

„Istraživanje javnog mnijenja sprovedeno u маju 2017. mjesec prije nego što se Crna Gora službeno pridružila Alijansi, pokazalo je da se 47 odsto građana protivi članstvu u NATO-u, dok 45 odsto smatra to pozitivnim. Uprkos pridruživanju savezu, rasprava o NATO-u i njegovoj vrijednosti i dalje je polarizujuće pitanje unutar crnogorskog društva.”

U izvještaju CSIS-a dat je kratak pregled događaja u vezi s pokušajem „državnog udara“ u Crnoj Gori tokom parlamentarnih izbora 16. oktobra 2016. za što su nedavno, u prvostepenom sudskom postupku, proglašeni krivim, između ostalih, i dvojica ruskih državljana.

Pročitajte i ovo: Kraj operacije 'Crna Gora'

„Fokusiranost Rusije na Crnu Goru bila je razumljiva: pokušala je da spriječi dalji gubitak svog uticaja na Zapadnom Balkanu, kao i gubitak posljednjeg dijela jadranske obale koji NATO do tada nije držao“, zaključuje CSIS.

U Crnoj Gori prisutan je i ekonomski uticaj Rusije, navodi CSIS.

„Direktne strane investicije iz Rusije u Crnu Goru predstavljale su oko 30 odsto BDP-a Crne Gore u 2016. i 13 odsto svih unutrašnjih direktnih stranih investicija (Rusija je u toj godini bila najveći pojedinačni investitor u zemlji). Turizam i nekretnine postali su ekonomska blagodat za Crnu Goru: nekretnine su od 2006. osigurale gotovo 25 miliona eura poreza na promet (procjenjuje se da 70.000 nekretnina u zemlji pripada ruskim vlasnicima), dok turizam sada predstavlja 20 odsto BDP-a Crne Gore, i Rusi čine najveću grupu turista koji posjećuju Crnu Goru. Ovo je važna ’poluga’ za Kremlj, koju je i koristio posljednjih godina“, ocjenjuje CSIS.

Rusi pronašli u Budvi raj

Na kraju izvještaja procjenjuje se da se rizik od ruskog malignog uticaja na Crnu Goru nije smanjio nakon njenog ulaska u NATO, već da se možda i pojačava. Zaključuje se da će Rusija nastaviti da eksploatiše političku napetost u zemlji nakon završetka suđenja za pokušaj "državnog udara", kao i da postoje dokazi da Rusija „pojačava” građanske proteste u Crnoj Gori protiv vlasti pokrenute nakon korupcionaške afere „Koverta“.

CSIS ponavlja da sve - od religije, istorije, činjenica, informacija, rasnih i etničkih tenzija, nezakonitog finansiranja, te institucionalne i ekonomske slabosti – Rusija može upotrijebiti kao oružje kojim se mijenja politički kurs zemlje.

„Dokaz za to je u Crnoj Gori. Sredstva kulture i mreže uticaja su raspoređeni kako unutar Crne Gore (simpatije od strane srpske populacije), tako i izvan (obavještajne i kriminalne mreže u regiji), a Crna Gora se pokazuje kao jedna od ruskih laboratorija za maligni uticaj”, zaključuje CSIS.