Nakon što su ofanzivne bombe korišćene za napad na američku ambasadu, zatim 11 bombi vojnog porijekla pronađeno u jednom kontejneru u Podgorici, a uz to je ovih dana zabilježeno ponovno korišćenje eksplozivnih sredstava i nanošenje štete – otvoreno je pitanje odakle potiču eksplozivna sredstva koja se koriste za kriminalna djela i koliko ih još ima u Crnoj Gori?
Dvije ofanzivne bombe M75 je koristio Dalibor Jauković u nedavnom napadu na američku ambasadu, od kojih je jednu bacio u dvorište diplomatskog predstavništva, a drugom raznio sebe. Ovih dana je u kontejneru u Podgorici pronađeno 11 ofanzovnih bombi. Podgoričanin koji je preturao po kontejneru je pozvao policiju, koja je obezbjedila lice mjesta preuzela bombe i proslijedila ih u forenzički centar na detaljno vještačenje.
Navodno policija ima određena saznanja ko je mogao da se oslobodi bombi bacajući ih u kontejner. Pored toga, u prethodnih par godina je veliki broj eksplozivnih sredstava podmetnut pod automobile takozvanih bezbjednosno interesantnih lica. Eksplozivne naprave sa tajmerom ili sa daljinskim upravljanjem dovodile su do žrtava.
Ovih dana je neka vrsta eksplozivne rasprave raznijela ulaz u lokal pod nazivom „Čokolada“ u centru Podgorice. Iako je prethodno u medijima objavljeno da je vlasnik lokala direktor crnogorskog Interpola Dejan Đurović, stigao je demanti u kome se kaže, da se lokal formalno vodi na ime njegove majke. Takođe je zabilježena paljevina skupocjenog automobila poznatog podgoričkog advokata Velibora Markovića.
Automobil advokata Velibora Markovića
Zbog činjenice da je javnost, u samo posljednjih nekoliko nedjelja, bila obavještena o višestrukom korišćenju eksplozivnih materija čije je posjedovanje zakonom zabranjeno, pitali smo sudskog vještaka za eksplozive Radovana Popovića, odakle mogu da potiču bombe i druga sredstva koja se koriste za kriminalna djela?
Vještak Popović dijeli zabranjena a korišćena sredstva na dvije grupe: vojno formacijska sredstva i improvizovane naprave. Prva grupa je zaostatak iz ratova devedesetih, dok druga grupa može biti i krijumčarena.
„Kad su u pitanju vojno formacijska sredstva tj. bombe, sve su porijeklom iz skladišta JNA. Tokom devedesetih godina kada su bila ratna dejstva, te bombe su podijeljene građanima koji su išli na ratišta. Jedan dio je vraćen, jedan dio je ostao. Improvizovane naprave se dijelom rade kod nas, a dio se čak i uvozi kada se radi o napravama sa daljinskim aktiviranjem“, kaže Popović.
Nekoliko godina je u Crnoj Gori vođena kampanja pod nazivom „poštuj život-vrati oružje“, tokom koje su građani mogli da predaju nelegalno oružje bez pravnih posljedica. Cilj je bio podizanje svijesti građana o opasnostima i štetnim posljedicama posjedovanja ilegalnog oružja, smanjenje količine nelegalnog oružja i edukacija građana o pravima i obavezama vezanim za ovu oblast.
Sudski vještak Radovan Popović kaže da, iako je veliki dio zabranjenih oružanih sredstava vraćen, međutim dobar dio je ostao na ulici, odnosno kod građana:
„Što se tiče ostalih eksplozivnih materija, u krivičnim djelima se koriste vojni eksplozivi, TNT, plastični eksploziv, a u manjim slučajevima se radi o privrednim eksplozivima. Dakle vojni eksplozivi se koriste u izvršavanju djela, podmetanja pod vozila, uništavanje i likvidaciju“.
Dina Bajramspahić, istraživačica javnih politika u Institutu alternativa kaže da nema preciznih podataka o količini vraćenog oružja, a još manje ima podataka o onome što je preostalo kod građana, zbog čega je veoma teško govoriti o porijeklu eksplozivnih sredstava.
„Nema preciznih evidencija o porijeklu i količini nelegalnog oružja. Osim ovih bombi koje su pronađene i učestalije policijske racije koje su zastupljene u posljednjih nekoliko mjeseci takođe ukazuju da je mnogo oružja prisutno kod građana“, kaže Bajramspahić.
U crnogorskoj policiji smo pokušali da saznamo da li postoje procjene o porijeklu nelegalnog oružja i eksplozivnih sredstava, te o količnima koje su i dalje u nelegalnom posjedu građana.
Eksplozivne naprave sa tajmerom ili sa daljinskim upravljanjem dovodile su do žrtava (ilustracija)
Milica Kovačević iz Centra za demokratsku tranziciju podsjeća da su ranije međunarodne procjene govorile da građani posjeduju između 170.000 i 240.000 komada oružja, što legalnog što nelegalnog. Potom su se procjene o nelegalnom oružju smanjile u 2013. godini, od 40.000 do 100.000 komada oružja, što bi mogao biti rezultat kampanje za smanjenje naoružanja.
Prema riječima Kovačević cifre su i dalje alarmantne.
„U Crnoj Gori postoji zabrinjavajuća količina legalnog i ilegalnog naoružanja u posjedu građana. Kada uzmemo u obzir brojeve i tome dodamo zvanične podatke o legalnom naoružanju od 100.000 komada na 70.000 građana, mi možemo da zaključimo da je svaki peti punoljetni stanovnik legalno ili ilegalno naoružan. To je zaista alarmantno za ovako malo društvo. Nema ni jedne kampanje koja može da dopre do svih, naročito ako imamo i sa kontrastrane određenu vrstu kampanje, odnosno kada se ovakvi incidenti slave i neki ljudi proglašavaju herojima“, ocjenjuje Kovačević.