Sve oštrija retorika zvanične Podgorice i Beograda, učestali sastanci Srba iz Crne Gore sa predsjednikom Srbije, te finansiranje raznih srpskih institucija iz budžeta Srbije, ali i iz crnogorskog budžeta preko Fonda za manjine otvara pitanje - da li se Srbi u Crnoj Gori osjećaju kao nacionalna manjina, konstitutivan narod ili srbijanska dijaspora.
Posljednji u nizu oštrih stavova došao je od ministra spoljnih poslova Srbije Ivice Dačića koji je rekao da "sa zabrinutošću gleda na seriju poteza zvanične Podgorice, u kojima se jasno mogu prepoznati tortura i diskriminacija nad građanima Srbije u Crnoj Gori, kao i nad Srbima u toj zemlji".
Odgovor je stigao od crnogorskog premijera Duška Mrkovića koji je za ovu izjavu Dačića rekao da je "netačna, nepristojna".
Pored oštrih političkih ocjena upućenih iz Beograda zbog položaja Srba u Crnoj Gori u posljednje vrijeme u Beogradu su učestala i okupljanja predstavnika nevladinih organizacija, ali i svih političkih partija koje okupljaju Srbe u Crnoj Gori kod predsjednika Srbije Aleksandra Vučića.
Samo pet dana nakon posljednjeg sastanka kod Vučića, početkom avgusta -potpisom srbijanske premijerke Ane Brnabić - za institucije koje čuvaju srpsku kulturu i identitet Srba u Crnoj Gori iz budžetskih rezervi Vlade Srbije na račune srpskih institucija u Podgorici uplaćeno je oko 600.000 eura.
Prethodno je Vlada Srbije za potrebe Srpske kuće u Podgorici, koja je otvorena u septembru 2017. godine, izdvojila 3,4 miliona eura.
S jedne strane, politički oštre ocjene zvaničnog Beograda na račun Vlade u Podgorici i novac koji za Srbe u Crnoj Gori izdvaja srbijanska Vlada, i s druge, novac koji crnogorska Vlada dodjeljuje Srpskom nacionalnom vijeću iz fondova za manjine, otvara pitanje o formalnom i faktičkom položaju Srba u Crnoj Gori.
Na ovo pitanje koje godinama stvara konfuziju u jednom dijelu crnogorske političke scene, Budimir Aleksić iz Demokratskog fronta (DF), koji je dominantno sastavljen od srpskih nacionalnih partija, odgovara da Srbi ne postoje u ustavno-pravnom sistemu Crne Gore.
"Baš zato što je izbjegnuto da se u Ustavu nacionalne zajednice jasno pozicioniraju, pa iz te pozicije da crpe svoja prava, stanje je na terenu da je naš položaj onakav kakav je rekao patrijarh SPC (Srpske pravoslavne crkve) Irinej, kao u Nezavisnoj državi Hrvatskoj (NDH)", kazao je Aleksić.
Srbi okupljeni oko DF-a smatraju da su u Crnoj Gori "autohtoni narod koji tu živi stotinama godina i koji trenutno broji oko 30 odsto od ukupnog stanovništva Crne Gore", te treba da imaju svoja ustavom garantovana prava, kaže Aleksić.
Na pitanje Radija Slobodna Evropa (RSE) - da li su onda Srbi iz Crne Gore kao srpska dijaspora dobili nedavno 600.000 eura od Vlade Srbije - Aleksić odgovara: "Ne kao dijaspora, dobili su kao Srbi".
"Dobile su srpske kulturne, naučne i medijske ustanove. Zato što država Srbija ima svoju ustavnu obavezu da vodi računa o svom narodu van Srbije, ma gdje on živio. Dakle, kao Srbi u Makedoniji, Srbi u BiH. Dakle, ne kao dijaspora nego kao Srbi u regionu, da budem precizan", kazao je Aleksić i dodao da je država Srbija "matična država svih Srba u regionu".
O tome da li Srbi u Crnoj Gori sebe osjećaju i definišu kao konstitutivan narod, nacionalnu manjinu ili dijasporu predsjednik Srpskog nacionalnog savjeta u Crnoj Gori Momčilo Vuksanović kaže da Srbi nikada nijesu prihvatili da su manjinski narod u Crnoj Gori.
"Crna Gora je ustavom definisana kao građanska država i nijedan narod nije većinski", naglašava Vuksanović i precizira da "Srbi u Crnoj Gori nemaju svoj status".
Na pitanje - da li je to razlog što udruženje na čijem je takođe čelu - Srpsko nacionalno vijeće (SNV) - dobija novac iz fondova za manjine Vlade Crne Gore, Vuksanović odgovara da Srbi koji čine 28,7 odsto populacije Crne Gore dobijaju isto onoliko koliko i nacionalne zajednice koje čine jednan odsto populacije. Vuksanović objašnjava da je to razlog što se za pomoć obraćaju matičnoj državi - Srbiji.
"Jednostavno, mi budžet (Crne Gore) punimo sa 30 odsto i tražimo da nam se ono što mi kao nacionalna zajednica ulažemo na neki način vrati", kaže Vuksanović.
S druge strane, advokat i nekadašnji poslanik u crnogorskoj Skupštini Dragan Šoć, koji za sebe kaže da je Srbin, pojašnjava da prema Ustavu Crne Gore svi narodi (etničke grupe, odnosno nacionalne) u Crnoj Gori imaju jednak status i da niko nije diskriminisan.
"To", kaže Šoć, "Evropa ne bi dozvolila".
Šoć navodi da "u Crnoj Gori faktički postoji jedan odnos koji Srbe realno stavlja u poziciju 'dežurnog krivca' za sve što se dešavalo", posebno nakon sticanja nezavisnosti.
"S druge strane, imate činjenicu da se napravilo Srpsko nacionalno vijeće, kao da su Srbi u Crnoj Gori manjina. A pri tome sami oni kažu: 'Mi nijesmo manjina'. I oni uzimaju novac iz budžeta da bi razvijali srpsku kulturu i jačali taj položaj Srba u Crnoj Gori, što dijelom i čine", ističe Šoć.
Objašnjavajući činjenje i postupke političkih partija koje okupljaju Srbe u Crnoj Gori, a čiji predstavnici idu na sastanke kod Aleksandra Vučića, Šoć kaže:
"Idu, žale se, traže da Srbija zaštiti Srbe u Crnoj Gori, što znači da sebe smatraju manjinom, a Srbiju matičnom državom, odnosno, dijasporom."
"Ja odavno imam poznat stav i kao Srbin, naravno, i kao Crnogorac jer smatram da je to jedno te isto. Za mene Srbija nije matična država i ja se ne osjećam kao dijaspora. Smatram da vlast vodi jednu antisrpsku politiku koju ja nazivam anticrnogorskom, jer to znači da je antisrpstvo na neki način napad na tradiciju Crne Gore. Iskreno, smatram da u svoj ovoj galami ima dosta lukrativnog, profita i nečega što se teško može nazvati stvarnom borbom za položaj Srba. Više bih ja to nazvao opravdavanjem novca koji se dobija za tako nešto", kaže Šoć, koji smatra da sve to nije u interesu srpskog naroda.
Na pitanje RSE - u čijem je to interesu - Šoć kaže: "Ne znam, to bi volio, naravno, i ja da znam. Služi svakako u interesu jedne male grupe ljudi koja od toga lijepo živi. To je nesumnjivo. Takođe, mislim da služi u interesu vlasti koja na toj podjeli, između ostalog, održava sebe i vlast. Njima sjajno odgovara".
Facebook Forum