„U Crnoj Gori Crkvi gore nego pod Osmanlijama, a Srbima nego u NDH“, pod tim naslovom stoji u utorak 24. jula na sajtu Srpske pravoslavne crkve intervju patrijarha SPC Irineja koji je dao podgoričkom listu Dan.
Izjava patrijarha Srpske pravoslavne crkve (SPC) Irineja, koji je aktuelni položaj Srba u Crnoj Gori uporedio sa položajem svojih sunarodnika u fašističkoj Nezavisnoj državi Hrvatskoj (NDH), a za SPC utvrdio da u Crnoj Gori ima gori tretman nego što ga je imala za vrijeme Osmanlija, naišla je na nevjericu, ali i oštar demanti od strane vlasti u Podgorici.
Podržana je samo od predstavnika Nove Srpske demokratije, koji su saglasni sa Irenejem da su Srbi u Crnoj Gori izloženi teškoj diskriminaciji. Kako god, politički analitičari tumače da teške riječi patrijarha SPC nijesu došle slučajno, već da podgrijavaju političku atmosferu i u Srbiji i u Crnoj Gori, sa jasnim ciljevima.
“Rekao bih da to nije pitanje položaja Srba u Crnoj Gori, i da ta pouka se ne tiče samo toga, nego evropskog i evroatlantskog puta Crne Gore. To je otpor modernoj i savremenoj Crnoj Gori“, prokomentarisao je crnogorski premijer Duško Marković izjavu patrijarha SPC za podgorički list Dan, o tome kako je položaj Srba u Crnoj Gori teži nego što je to bio za vrijeme NDH, a same SPC lošiji nego za vrijeme Turaka. Za njega su Irinejeve optužbe utoliko teže što su došle nakon njegove posjete Crnoj Gori.
“Zloupotrijebljeno je još jednom gostoprimstvo Crne Gore. Vjerujem da će brzo doći vrijeme da se ta izjava koriguje“, rekao je Marković 24. jula, što je i posljednja u nizu reakcija službene Podgorice na Irinejeve stavove. U njihovo korigovanje uvjeren je i predsjednik Crne Gore Milo Đukanović koji je za podgorički Radio Antena M izjavio kako očekuje demantij patrijarha SPC.
“Moj jedini komentar mogao bi biti da niko normalan tako nešto ne može pomisliti, a kamoli izgovoriti“, rekao je Đukanović.
Na upit RSE da li će reagovati povodom Đukanovićeve izjave iz kabineta patrijarha SPC do trenutka objavljivanja ovog teksta nije stigao odgovor.
Za predsjednika parlamenta Ivana Brajovića, kako je rekao, zapaljiva Irinejeva izjava ne može ugroziti Crnu Goru. I dok su komentari državnih predstavnika na optužbe poglavara SPC stizalI jedan drugog, od političkih partija iz širokog crnogorskog spektra reagovala je samo Nova srpska demokratija, koja je saglasna sa Irinejevim kvalifikacijama. Poslanik te stranke Jovan Vučurović tvrdi kako je patrijarh samo potvrdio da u Crnoj Gori postoji citat “teška diskriminacija i državni teror nad Srbima, srpskim jezikom, crkvom”.
Koliko, međutim, poruka od čelnika jedne od institucija koje su najuticajnije u Crnoj Gori može da podstiče nezadovoljstvo samih crnogorskih Srba i poboljša ili pogorša njihov život, pitali smo Momčila Vuksanovića, predsjednika Srpskog nacionalnog savjeta u Crnoj Gori.
“Mi u Crnoj Gori koji se izjašnjavamo kao Srbi, a ima ih dosta i koji kriju svoje nacionalno izjašnjavanje, ne možemo biti više nezadovoljni nego što smo u ovom trenutku nezadovoljni. Sve je okrenuto protiv nas. Gledajte kakva je samo pozicija Srpskog nacionalnog savjeta, kakva je pozicija srpskih medija koji se zatvaraju. Sve je to urađeno da bi se ugasili srpski mediji, da bi država Crna Gora sprovela svoj državni projekat asimilacije Srba u nacionalne Crnogorce i već na sljedećem popisu postigla nadpolovičnu većinu u ukupnom broju stanovnika. To je nešto što jednostavno eliminiše Srbe iz svih mogućih kombinacija za normalan život u Crnoj Gori“, kaže Vuksanović.
Bilo kako bilo, politička analitičarka Daliborka Uljarević za Radio Slobodna Evropa ocjenjuje kako tako oštra retorika nije smjela da dođe od samog poglavara SPC:
“Radi se o još jednoj u nizu neodgovornih, ali nimalo nepromišljenih izjava velikodostojnika Srpske pravoslavne crkve. Kao takva ova izjava služi za kontrolisano i dogovorno podizanje tenzija između SPC-a i dijela donosilaca političkih odluka u Srbiji i Crnoj Gori a gdje svako ima svoj definisani interes. I vjerujem da Irineja i, nažalost, mnoge njegove kolege u vrhu Srpske crkve, daleko više brine imovina ove vjerske zajednice i kako će to pitanje biti riješeno, nego da li i na koji način mogu unaprijediti život vjernika.“
- Patrijarh Irinej: Alarmiraćemo svijet ako nam uzmu imovinu u CG
- Čije su crkve i manastiri u Crnoj Gori?
Irinejeve opaske upravo su došle u trenutku kada se aktuelizuje pitanje imovine Srpske pravoslavne crkve u Crnoj Gori. Pitanje kome ona pripada i ko polaže pravo na nju ponovo izazivaju kontroverze, nakon što je organizovana peticija kojom se od vrha vlasti u Crnoj Gori traži da se vjerski objekti i imovina kojom gazduje SPC, među kojima je i manastir Ostrog, vrate u vlasništvo države.
Na pitanje da li je izjavu patrijarha Irineja razumio kao prijetnju da će se SPC braniti od navodnog oduzimanja imovine u Crnoj Gori predsjednik Đukanović je istakao:
"Zakon o slobodi vjeroispovjesti koji je u pripremi regulisaće ovu oblast u sklopu ukupne državne brige o ljudskim pravima i slobodama, po najvišim međunarodnim standardima. Bilo čiji interesi ili pritisci, s bilo kog nivoa, neće nas spriječiti da uredimo odnose i u toj oblasti u skladu sa evropskom praksom".
Kako god tumačili Irinijevu izjavu, Daliborka Uljarević naglašava kako je on izašao iz religijskog i ušao u realpolitčko polje:
“A čega je i patrijarh Irinej, kao veliki poštovalac lika i djela Aleksandra Vučića morao biti svjestan. Jer je i njemu dao dobru podlogu da nastavi nadgornjavanje sa crnogorskim zvaničnicima i vježbanje granica željene dominacije u regionu. Mislim da je važno naglasiti da je suštinska podjela po kojoj neko u Crnoj Gori dobro ili loše živi, ne nacionalna, nego ona koja se odnosi na političku pripadnost. I, dobro to zna i Irinej, ali i oni koji prihvataju ovu njegovu lopticu sa crnogorske strane, pa ćemo opet imati ljetnje kvazireligijske i kvazipatriotske rasprave, koji samo jačaju ova dva pola, dok oni ne naprave kompromis oko stvarnih interesa koji su potakli sve ovo.“
Sekulović: Poruka Irineja namenjena i Vučiću
„Ne mogu ja da komentarišem ono što izgovara njegova svetost“, rekao je predsednik Srbije Aleksandar Vučić odgovarajući na pitanje novinara da li je saglasan sa ocenom patrijarha o stanju i položaju srpskog naroda i Crkve u Crnoj Gori.
„Mi želimo dobre odnose sa Crnom Gorom. Mi želimo bolji položaj srpskog naroda u Crnoj Gori. Nadam se da ćemo uskoro imati prilike da o tome razgovaramo i sa legitimnim srpskim predstavnicima i da ćemo o svim našim bilateralnim stvarima da razgovaramo sa legitimnim i legalnim predstavnicima crnogorske države“, naveo je Vučić.
Ponavljajući da Srbija želi dobre odnose sa Crnom Gorom Vučić je upitao „da li smo uvek zbog svega srećni“?
„Nismo, o tome i govorimo. Pretpostavljam da ni oni nisu uvek najsrećniji sa onim što mi izgovaramo i činimo. Ali, ko god bi rekao da je situacija srpskog naroda idealna, čini mi se da ne bi govorio istinu", rekao je predsednik Srbije.
To što je srpski patrijarh uporedio današnji položaj Srba u Crnoj Gori sa stanjem u doba Nezavisne države Hrvatske (NDH), osim reagovanja na društvenim mrežama, uglavnom je u političkoj javnosti ostalo bez komentara. Oglasio se opozicioni Pokret slobodnih građana (PSG) ocenom da izjave koje je poglavar Srpske pravoslavne crkve patrijarh Irinej dao o položaju Srba u Crnoj Gori predstavljaju ekstremni govor koji ne doprinosi rešavanju problema nego ga pogoršava.
"Ograđujući se od sadržaja ocena, PSG posebno naglašava činjenicu da one dolaze u trenutku krupnih napada na Crnu Goru, pa i iz naše sredine, i zato poziva patrijarha Irineja da sagleda štetu koju je napravila njegova izjava, i razjasni svoju poziciju", navodi se u saopštenju.
PSG smatra da ima prostora da se položaj Srba u Crnoj Gori unapređuje, ali ne kroz teške reči i konfrontaciju, nego kroz konstruktivnu saradnju sa vlastima u Crnoj Gori.
Poslanik, takođe opozicionog, pokreta Dveri u Skuštini Srbije, Ivan Kostić, ocenio je da je izjava poglavara Srpske pravoslavne crkve veoma važna jer u centar medijske pažnje stavlja „težak položaj Srba u Crnoj Gori za koji su kao najodgovorniji označeni politički lideri dve države“.
Patrijarh Irinej je u intervjuu podgoričkom listu „Dan“ rekao da bi bilo nezamislivo u 21. veku da bi država Crna Gora mogla da oduzme Srpskoj pravoslavnoj crkvi imovinu.
„Da su to radili Turci ili ustaše u svoje vreme, to bi se moglo razumeti i shvatiti. Ali da se to radi u vremenu mira i slobode, u vremenu kada vladaju principi zakona i zakonitosti, to je apsolutno neprihvatljivo, ne samo za Evropu nego i za Aziju“, rekao je patrijarh.
Govoreći o položaju i tretmanu Srba u Crnoj Gori patrijarh SPC je rekao da nije baš mnogo upoznat, ali da, kako čuje, položaj Srba u Crnoj Gori nije dobar.
Na pitanje sa kojom istorijskom epohom bi uporedio položaj Srba danas u Crnoj Gori, patrijarh Irinej je rekao:
„Uporedio bih ga sa položajem Srba u Hrvatskoj, u doba endehazije (NDH). Nažalost u Hrvatskoj ni danas nije bolji položaj Srbima. Možda to neprijateljstvo u Crnoj Gori nije kao ono koje je bilo kod ustaša, ali mržnja u narodu nažalost postoji. Sigurno da to čine oni koji ne žele dobro ni Srbiji ni Crnoj Gori“, rekao je patrijarh u intervjuu „Danu“ koji prenosi portal SPC.
Kolumnista Vlatko Sekulović kaže za RSE da je patrijarhova ocena neprihvatljiva, neutemeljena i neodgovorna iz najmanje dva razloga.
„Porediti situaciju iz Drugog svetskog rata i genocid nad Srbima u Nezavisnoj državi Hrvatskoj sa položajem Srba u Crnoj Gori danas, ili bilo kojoj drugoj republici bivše SFRJ, je relativizacija stradanja Srba tokom Drugog svetskog rata. A sa druge strane, istovremeno i svojevrsna rehabilitacija fašizma i nacionalizma koji su doveli do tih zločina u periodu 1941-1945, i ne samo do tih, već i do zločina u periodu od 1991-1999“, kaže Sekulović.
Osim toga, navodi dalje Sekulović, ta ocena „podseća ili je čak identična ocenama koje su iznošene svojevremeno 1986. godine u pamfletu poznatom pod nazivom Memorandum SANU“ (Srpske akademije nauka i umetnosti) gde su takođe iznošene tvrdnje o ugroženosti srpskog naroda.
Osvrćući se na ocenu predsednika Srbije da situacija srpskog naroda nije idealna, Sekulović napominje da ne zna šta znači idealan položaj srpskog naroda. On navodi da prema raspoloživim izveštajima međunarodnih organizacija, koje se bave položajem ljudskih prava u Crnoj Gori, nigde nije dokumentovano da se srpski narod nalazi u nekom nepovoljnom položaju u toj državi.
„Mislim da je Vučić donekle shvatio da je ta poruka Irineja ne samo namenjena crnogorskom rukovodstvu već da je namenjena i njemu, odnosno rukovodstvu u Srbiji. Odnosno poruka nacionalista iz SPC jeste da su oni iznad političara, i da ukoliko se političari ne ponašaju shodno njihovom mišljenju, onda oni gube legitimitet u srpskom narodu“, ocenjuje Sekulović.
Inače, neko nepisano pravilo u Beogradu je da državni čelnici idu po savet kod patrijarha u vezi sa važnim državnim pitanjima a pogotovo kada je reč o Kosovu.
Facebook Forum