Radnici podgoričkog Kombinata aluminijuma (KAP) su ovih dana doživjeli još jedan "hladan tuš" koji im je priredio menadžment kompanije kojom gazduje Centalno-evropska aliminijumska kompanija ruskog tajkuna Olega Deripaske. Ustanovljeno je da je poslovodstvo iz stambenog fonda namijenjenog radnicima uzelo gotovo 2,5 miliona eura.
Mnogo je, prethodnih godina, bilo obećanja ruskih investitora koja su se odnosila na projekte u Crnoj Gori. Biznismeni iz Rusije su bili veoma prisutni u raznim segmentima crnogorske ekonomije: od metalskog kompleksa, do hotelijerstva.
Najvažniji je, vjerovatno, od svih ruskih poduhvata u Crnoj Gori - privatizacija podgoričkog Kombinata aluminijuma, čiji je većinski vlasnik donedavno bila Centralno-evropska aluminijumska kompanija, ruskog prezaduženog tajkuna Olega Deripaske.
Aranžman sa Deripaskom, koji je prije nekoliko godina kupio većinske pakete akcija KAP-a i nikšićkih Rudnika boksita, od početka je praćen brojnim kontroverzama, a posljednja je saznanje radnika KAP-a, da u stambenom fondu nema skoro dva i po miliona eura.
SAMOVOLJA RUSKOG MENADŽMENTA
Predsjednik Sindikata KAP-a Zoran Milošević kaže da će radnici tek odlučiti kako će reagovati nakon ovog saznanja, ali da ga svakako doživljava kao neprijatno iznenađenje.
„Sada se ovo desilo. Dosta neprijatno iznenađenje, ali se nadam da poslodavac treba da uzme u obzir da je nama životno pitanje upravo rješavanje stambenog pitanja i nadam se da će razumijeti i taj novac vratiti u stambeni fond. Sljedeće nedjelje sindikalni odbor će donijeti konačnu odluku o ovom slučaju“, kaže Milošević.
Podgorički Kombinat aluminijuma se još prije ekonomske krize našao u ozbiljnim nevoljama zbog pojeftinjenja aluminijuma i paralelnog rasta cijene električne energije. Intenziviranjem krize, KAP se našao na koljenima, pa je pomoć tražio od Vlade, koja je na to i pristala nakon višemjesečnih pregovora, ali je jedan od uslova bio da Rusi i Vlada budu ravnopravni suvlasnici.
Ta činjenica čini se, ničim ne ograničava poslovodstvo. Dimenzije samovolje ruskog menadžmenta su utoliko veće kad se uzme u obzir da se Sindikat, još krajem prošle godine, nakon što je obaviješten o namjeri uprave da se posluži novcem iz stambenog fonda, tome oštro usprotivio. Stav sindikalaca, za poslovodstvo nije predstavljao prepreku.
„Mi smo dobili naznaku da je poslovodstvo 23. decembra praktično donijelo odluku da pozajmi taj novac na šest mjeseci. On je nama uputio to pismo, mi smo isto i tada striktno rekli da je članom 91. kolektivni ugovor strogo namjenski i taj novac je namijenjen za to, a da je poslodavac dužan da negdje drugdje nađe taj novac“, objašnjava Milošević.
Primjer Kombinata aluminijuma, međutim, nije i jedini primjer lošeg iskustva sa ruskim investitorima. Polovinom 2004. godine, Vlada je 60 posto akcija nikšičke Željezare prodala ruskom Midlendu, za svega 1.000 eura, tvrdeći da se radi o pouzdanom strateškom partneru sa velikim iskustvom u crnoj metalurgiji i veoma dobrom pozicijom na evropskom tržištu.
GOLE LEDINE I NAPUŠTENA GRADILIŠTA
Poslije samo nekoliko mjeseci, iz sindikata preduzeća je saopšteno da se od dolaska Midlenda plate zaposlenih konstatno smanjuju, da bi samo godinu dana kasnije ruski, takozvani, strateški partner, bukvalno preko noći pobjegao iz Crne Gore.
Član rukovodstva Unije slobodnih sindikata Aleksa Marojević kaže da je nakon Midlenda ostao samo gorak ukus.
„Ostaje gorak utisak u vezi situacije koju imamo sa tim investirorima vezano za aluminijum i za Boksite onda to zaista upotpunjuje jednu ružnu sliku i neka loša iskustva sa investitorima koji dolaze sa tih prostora“, smatra Marojević.
Vjerovatno najljepše ilustracije ruske grandomanije u Crnoj Gori su brojne pompezne najave izgradnje luksuznih hotelskih kompleksa, na primorju, uglavnom na budvanskoj rivijeri, a koji bi poslovali u okviru čuvenih svjetskih brendova kao što su “Sheraton”, “Hilton”, “Four seasons”...
Od obećanja su ostale gole ledine, ili napuštena gradilišta, kao što je slučaj sa projektom Astra Montenegro na brdu Zavala kod Budve. Kompanija Mirax, ruskog tajkuna Sergeja Polonskog je propao, pa na Zavali sada, umjesto turističkog kompleksa i hotela u obliku jedra, zjapi avetinjski napušteno gradilište.
Još jedan od zanimljivih primjera je petrovački hotel koji se nekada zvao "4. jul", a sada Monte Casa, koji je nakon četvorogodišnje obnove svečano otvoren ljeta 2007, ali u javnosti su se nedugo potom, javile spekulacije da vlasniku, izvjesnoj firmi pod nazivom "Moskovskaja trastova grupa", taj hotel služi samo za pranje novca, jer uopšte nije primao goste. Sumnje nikad nijesu dokazane.
Razloge ponašanja ruskih investitora u Crnoj Gori, koje se može okarakterisati kao neodgovarajuće, ekonomski analitičar Vasilije Kostić vidi u nedostatku poslovne tradicije u Rusiji, kao i manjkom poslovne kulture.
„Ruski investitori održavaju u najvećem dijelu biznis tradiciju iz zemlje iz koje dolaze. Budući da Rusija nije zemlja sa tradicionalno razvijenim biznisom, a s tim u vezi i investitori koji dolaze sa tog područja nose sa sobom sve negativnosti“, smatra Kostić.
