Postavljanjem siluete antifašističkog spomenika „Porodica“ sa natpisom „Neće proći“, u Novom Sadu je u četvrtak, 23. decembra, održan protest protiv izgradnje spomenika „svim nevinim žrtvama 1944/45“, zbog kako kažu, zloupotrebe i falsifikovanja istorije.
Organizatori iz udruženja Antifašistička akcija „23. oktobar“ ističu, da su na spisku „i ratni zločinci i okupatori“.
„Mi smo zahtevom za pristup informacijama došli do spiska navodnih žrtava i naišli smo na veliki broj zločinaca, okupatora, pa čak i ustaša u tom dokumentu koji je osnov za odluku podizanja ovog spomenika“, rekao je Daško Milinović, radijski voditelj i član Antifašističke akcije „23. oktobar“.
On je dodao da je najavljeno podizanje spomenika „zajednička akcija vladajuće Srpske napredne stranke i (mađarskog premijera) Viktora Orbana koji radi reviziju istorije i pere istoriju“ i da gradske vlasti u Novom Sadu u ovome učestvuju.
Zašto je spomenik sporan?
Milinović je podsetio prisutne da je kolektiv Antifašistički front „23. oktobar“ početkom oktobra podneo Zahtev za pristup informacijama od javnog značaja u vezi sa izgradnjom spomenika „Nevinim žrtvama 1944/1945“.
U odgovoru je, kako kaže, navedeno da je predlog zasnovan na istraživanju Komisije za tajne grobnice ubijenih posle 12. septembra 1944. na čijem se sajtu nalazi spisak žrtava kojima je namenjeno podizanje spomenika.
Antifašistički front tvrdi da se na tom spisku nalaze pripadnici svih kolaboracionističkih formacija, okupatorskih vojnih snaga uključujući i njilaše (pripadnici mađarske nacističke Partije strelastih krstova) i ustaše, kao i okupacione špijune agente potkazivače, ali i osuđene razbojnike.
Takođe, na pomenutom spisku nalaze se i ratni zločinci osuđeni na smrtnu kaznu po presudama vojnih i civilnih sudova, a čija se krivica ne može dovesti u pitanje.
Milinović navodi da neki od ratnih zločinaca koji se nalaze na spisku žrtava su i učesnici i organizatori Racije u južnoj Bačkoj, kao i brojnih drugih zločina počinjenih tokom okupacije Novog Sada, Bačke i Srema.
Ko su inicijatori podizanja spomenika?
Predlog odluke o podizanju spomenika svim nevinim žrtvama u Novom Sadu 1944. i 1945. godine upućen je Skupštini grada na razmatranje na inicijativu Saveza vojvođanskih Mađara (SVM), sestrinske stranke Orbanove partije Fides.
SVM aktivno učestvuje u vlasti ne samo na lokalnom nivou u Novom Sadu, već i u pokrajini Vojvodini kao i na republičkom nivou, dok predsednik Srbije Aleksandar Vučić, koji ujedno vodi i SNS gaji dobre odnose sa Orbanom.
Članovi Saveta za kulturu Skupštine Grada Novog Sada su 2018. godine prihvatili predlog a određen je i izgled spomenika: trebalo bi da čini skulptura od belog mermera u obliku ptice na postamentu. S
kulptura je delo akademskog vajara Lasla Silađija. Na njoj će stajati tekst na srpskom, mađarskom i nemačkom jeziku „U spomen svim nevinim žrtvama 1944/1945“.
Šta kaže gradska vlast?
Gradonačelnik Novog Sada i visoki funkcioner SNS, Miloš Vučević je ranije izjavio da se ne protivi izgradnji spomenika i da je njemu jedino bitno da na spomeniku piše da je on podignut svim nevinim žrtvama, kao i da „moramo ići napred i rešiti se tih balasta prošlosti", navode lokalni mediji.
Protiv spomenika su podigli glas opoziciona Srpska radikalna stranka i Demokratska stranka Srbije. Odluku nisu podržali ni članovi vladajuće koalicije Socijalistička partija Srbije i Liga socijaldemokrata Vojvodine.
Prilikom podnošenja inicijative i rasprave o njoj na sednici Skupštine Grada Novog Sada, predstavnici SVM su istakli da je spisak žrtava deo rada Zajedničkog odbora Mađarske akademije nauka i Srpske akademije nauka i umetnosti.
„To su nevine žrtve koje je 1944. i 1945. godine nastupajuća, oslobodilačka partizanska vojska ubila, streljala. To su zvanični podaci“, rekao je tada odbornik te stranke Đula Kiš.
Antifašistički front „23. oktobar“ je najavio da će se usprotiviti izgradnji tog spomenika „svim sredstvima“.
Podizanje ovog spomenika naišlo je na otpor velikog dela javnosti i zbog novosadske racije i racije u južnoj Bačkoj koja je izvršena od strane mađarskih okupacionih snaga, uglavnom nad Jevrejima, Srbima i Romima tokom Drugog svetskog rata.
U samom Novom Sadu sprovedena je od 21. do 23. januara 1942. U raciji je stradalo više od 1.200 Novosađana, a spomenik tim žrtvama „Porodica“ podignut na obali Dunava.
