Momak mi je prišao na ulici, pljunuo me je, nazvao pogrdnim imenom i udario pesnicom u lice. Ležao sam na podu, krv mi je išla iz nosa i iz oka. Udarac je bio toliko snažan da mi je polomio viličnu i jagodičnu kost, priča za Radio Slobodna Evropa (RSE) Dimitrije iz Podgorice, pripadnik LGBT populacije.
Trauma koju je Dimitrije preživio pokazuje da su nasilje i netrpeljivost prema LGBT populaciji i dalje prisutni u crnogorskom društvu. Potvrđuju to i podaci istraživanja Centara za demokratiju i ljudska prava (CEDEM) prema kojima trećina crnogorskih građana ne želi da živi u istoj državi sa LGBT osobama dok svaki peti građanin ocjenjuje da seksualne manjine nisu ništa bolje od kriminalaca i da ih treba najstrože kažnjavati.
Stavovi prema LGBTI osobama u Crnoj Gori
Dimitrije kaže da, dok je ležao na ulici, niko nije prišao da mu pruži pomoć.
„Udarac me nije toliko zabolio. To je moglo da se dogodi bilo kada i bilo gdje u svijetu ali desilo se u Podgorici i indiferentnost ljudi me je mnogo zaboljela. Na prometnom mjestu sam dugo ležao bez ičije pomoći“, navodi Dimitrije, dodajući da je ta situacija, zbog odnosa ljudi, uticala da izgubi povjerenje u ljude i dodatno se zatvori.
Koliko će nova vlada štititi seksualne manjine?
Nova Vlada Crne Gore izabrana je 4. decembra i ima 12 ministarstava. Više od polovine ministara blisko je Srpskoj pravoslavnoj crkvi (SPC) a premijer Zdravko Krivokapić je na predlog SPC bio na čelu opozicione liste “Za budućnost Crne Gore”, u kojoj dominira prosrpski Demokratski front. Broj ministarstava premijer Krivokapić obrazložio je simbolikom o 12 apostola, pozivajući se na to da ih je „pokojni mitropolit Amfilohije tome podučavao“.
O LGBT populaciji, Amfilohije, koji je bio trideset godina na čelu Mitropolije SPC u Crnoj Gori, koristio je termine poput „parade srama“ upoređujući ih sa voćem koje ne rađa: „ A voćka koja ne donosi ploda, ona se siječe i u oganj se baca“.
Dimitrije kaže da od nove Vlade ne očekuje nikakvu zaštitu, niti pomoć.
„To što su bliski sa SPC govori mnogo o njihovim stavovima kada su LGBT osobe u pitanju. Pojedini iz nove vlasti su ranije u Skupštini, tokom vijećanja o Zakonu o istopolnim brakovima, našu zajednicu poistovjetili sa poremećenim umovima poput zoofila, pedofila“, navodi Dimitrije.
Marko Pejović iz nevladine organizacije Centar za demokratiju i ljudska prava, jedan od autora istraživanja, ne smatra da je dolazak nove vlasti doprinio stavovima građana.
„Činjenica da SPC godinama ima visoko povjerenje građana, više od 65 odsto i to je faktor koji utiče na formiranje stavova ali Crna Gora je konzervativno društvo. Teško da možemo govoriti da je promjena vlasti uticala na ovakav stav u ovom momentu a možda u narednom periodu bude.
Navodi da će uloga Crkve biti mnogo jača nego u prethodnom periodu.
„Zbog toga može doći do povećanja i pogoršanja stepena diskriminacije u odnosu na LGBT populaciju. To bi bio korak unazad, imajući u vidu da je usvojen Zakon o istopolnim brakovima i kada je bilo napretka po pitanju percepcije građana“, kaže Pejović.
Crna Gora - konzervativno društvo
Kaže da to što svaki drugi građanin Crne Gore izražava homofobne stavove a petina populacije ekstremno homofobna, izuzetno alarmantno i zabrinjavajuće.
„O ozbiljnosti govori podatak da svaki peti građanin smatra da LGBT nisu ništa bolje od kriminalaca i da ih treba najtrože kažnjavati. Dakle, nečije pravo da bude drugačije seksualne orjentacije izjednačavaju sa kriminalnim djelima. Uprkos naporima brojnih NVO i institucija te osobe i dalje su pod posebnim rizikom od diskriminacije“, navodi kaže Pejović.
Samo pet odsto građana ima pozitivan odnos prema LGBT populaciji, ukazuje Pejović.
„Uprkos tome što je Crna Gora kandidat za članstvo i sa Evropskom unijom je u pregovorima osam godina, ona je i dalje je konzervativno i tradicionalno društvo u kojem promjene stavova idu teško“, smatra Pejović.
Kaže i da se diskriminacija prema LGBT osobama za deset godina povećala za 2,6 odsto.
Jedan od lidera LGBT pokreta u Crnoj Gori Danijel Kalezić, koji je i sam bio verbalno napadnut, kaže da zbog stavova građana nije uplašen.
„Ni najmanje. Ni ja, niti aktivisti oko mene. Ali, svjestan sam da to nije mjerodavno jer je mnogo više onih koji zbog ovakvih podataka i negativnih stavova i dalje žive u strahu i iskreno su veoma uplašeni“, navodi Kalezić.
Obećanja i postavljenja nove vlasti
Imajući u vidu da se odnos društva prema LGBT osobama u Crnoj Gori pogoršao, Danijel kaže da je rano za predviđanja o očekivanjima kada je u pitanju saradnja sa državom.
„Nova vlast se obavezala da će poštovati sve međunarodne obaveze, između ostalog i otvorenu i direktnu podršku jednakosti LGBTI osoba u društvu“, konstatuje.
Premijer Zdravko Krivokapić je u septembru na konferenciji za medije na pitanje kako će spriječiti eventualni uticaj crkve na dalju izgradnju sekularnog društva uz poseban osvrt na prava LGBT, odgovorio da će poštovati sve zakone.
„Nećemo nikog ugrožavati, to su lične slobode. E , koliko to mi eksponiramo, mi smo u svemu prešli mjeru i ta mjera mora da bude odnos svega“, kazao je Krivokapić.
Crna Gora je sekularna država, Ustavom odvojena od Crkve. Ipak, Kalezić, podatke iz istraživanja ne vezuje za promjenu vlasti.
„Ovi stavovi su bili tu i ranije. Ono što je doprinijelo jesu pozicije autoriteta, različite i religijske, ljudi koji su na pozicijama autoriteta koji već par godina intenzivno raspiruju mržnju prema nama“, kaže Kalezić.
U Skupštini Crne Gore je 1. jula izglasan Zakon o životnom partnerstvu lica istog pola, glasovima tadašnje vladajuće većine na čelu sa Demokratskom partijom socijalista. Protiv usvajanja bio je klub poslanika manjinskih naroda kao i poslanici Demokratskog fronta, dominantnog konstituenta sadašnje vlasti.
Prajd u Podgorici: Podrška – Porodična vrijednost
Iz Demokratskog fronta tada su ocijenili da usvajanjem Zakona o životnom partnerstvu lica osoba istog pola, vlasti žele (DPS) da se obračunaju sa crnogorskim moralom, tradicijom i tradicionalnom porodicom.
Poslanik Demokratskog fronta Jovan Vučurović zakon je nazvao "nakaradnim" uz opasku da ga vlast usvaja da bi podilazila zahtjevima lobija u Briselu. Vučurović je u novom sazivu Skupštine izabran za predsjednika skupštinskog Odbora za ljudska prava i slobode.
U poslednjem izvještaju Evropske komisije, u dijelu koji se bavi LGBT pravima, se navodi da Crna Gora treba da poveća kapacitet institucija za zaštitu od diskriminacije, posebno u pravosuđu.
Raste svijest o pravima LGBT osoba, navodi se u Izvještaju i konstatuje da se njihov „status i prava i dalje se redovno osporavaju, posebno u medijima i na društvenim mrežama, uključujući i neke političke i vjerske predstavnike.
U septembru 2019. godine u Podgorici je održana sedma Parada ponosa bez incidenata.