Dok se dvadesetogodišnjica Oluje u Srbiji obeležava Danom žalosti, u Hrvatskoj se organizuju svečanosti i vojna parada. No, uprkos potpuno suprotnom različitom zvaničnom pristupu, u jednome se na obe strane uočavaju iste tendencije. I u Srbiji i u Hrvatskoj na udaru su ponovo neki od onih koji javno ustaju protiv oficijelnog i dominantnog pogleda na nedavnu tragičnu istoriju.
Svako iz nacionalističkih razloga insistira na svom stanovištu, a izdajicama smatra sve sa svoje strane koji bi govorili drugačije, kaže Žarko Puhovski, univerzitetski profesor iz Zagreba.
“Za Hrvatsku je to poptpuno jasno i čisto pobjeda, i to pobjeda nad Srbima a za Srbiju je to potpuno jasno i čisto katastrofa koja je dovela do toga da je 125 do 150 tisuća ljudi, a ne 250 kao što se kaže, napustilo u roku od 48 sati vjekovna staništa i boravišta a da je nekoliko stotina starijih ljudi pobijeno. To su dakle, dvije strane iste medalje”, kaže Puhovski.
Pogled političkih i intelektualnih krugova u Srbiji je uglavnom jednodimezionalan. Naprosto da aktuelne vlasti ne bi bile u prilici da odgovaraju na pitanje: "Šta ste radili 90-ih godina", kaže odgovorni urednik nedeljnika Vreme Filip Švarm.
“Kada pogledamo izjave zvaničnika i medije čovek stiče dojam da je rat završen, ne znam, juče i da je juče pala Krajina. Opet moram da kažem, da se ponavljam, uvek je dobro za vlasti u Srbiji, koje teško vode neku suvislu politiku, da uvek malo drže povišenu nacionalnu temperaturu jer kada imate povišenu nacionalnu temperaturu onda ljudi nekako lakše prelaze preko ovih egzistencijalnih pitanja koja postaju sve dramatičnija i dramatičnija”, ocenjuje Švarm.
No, u jednome se slažu nosioci dominantnog mišljenja i u Beogradu i u Zagrebu. Prema onima koji se usude da iznesu drugačiji stav nema milosti.
U Srbiji se na tapetu dela štampe našla predsednica Helsinškog odbora Sonja Biserko zbog navoda u intervjuu za časopis "Vijenac" koji izdaje “Matica hrvatska” da “Srbija izbegava činjenice koje jasno govore o njenoj odgovornosti za raspad Jugoslavije na brutalan način”, te ocene da je iz nepoznavanja činjenica stvoren mit o Kosovu, o srpskom herojstvu i nebeskom carstvu i da je cela srpska istorija jednavelika laž.
Hrvatski reditelj Oliver Frljić, poznat po predstavama koje govore o najosetljivijom temama iz bliže prošlosti upozorio je na "medijski linč" zbog njegove predstave koja će biti održana na godišnjicu "Oluje", te pozvao čelnika Hrvatskog novinarskog društva Sašu Lekovića da se o tome oglasi. Petog avgusta dok bude trajala središnja proslava u Kninu, u riječkom Hrvatskom narodnom kazalištu pet proteranih žena različite nacionalnosti ispričaće svoja sećanja na te ratne dane. Kazalište je saopštilo da će se “kroz njihova sećanja i životne priče pokušati da se ukaže da je rat ipak puno kompleksniji od onoga kako pokušava da ga predstavi službena/e politika/e”.
Tim povodom u "Slobodnoj Dalmaciji" objavljen je tekst pod naslovom "Kontra-Oluja", tako opremljen da poziva na medijski linč, upozorio je Oliver Frljić u pismu predsedniku Hrvatskog novinarskog društva.
Frljić svoju predstavu radi u saradnji sa Srpskim narodnim vijećem i nevladinom organizacijom Documenta, a Milorad Pupovac, poslanik Samostalne demokratske srpske stranke u Saboru Hrvatske i predsednik Srpskog narodnog vijeća kaže za RSE da je njihova dužnost bila da prikažu tu drugu dimenziju, dimeniju ljudske patnje.
“Mi smo sa gospodinom Frljićem dogovorili da jedna od formi komemoriranja, obilježavanja, suočavanja sa posljedicama Oluje i sa žrtvama Oluje bude ta da on na sceni Hrvatskog narodnog kazališta u Rijeci postavi neku vrstu predstave sa ženama koje su, i sa hrvatske i sa srpske strane, proživjele egzoduse, progone, stradanja vlastita ili svojih bližih kako bismo upozorili na drugu stranu rat,a ne na onu koja se oficijelno obilježava kao pobjeda i kao herojstvo, nego na onu drugu o kojoj se danas govori kada je po sredi Drugi svejtski rat, ali se ne govori kada je po sredi ovaj rat”, rekao je Pupovac.
Nacionalistički teret, očigledno je, i danas pritiska obe strane. U njihovoj nespremnosti da mu se jasno odupru i osude ga treba tražiti i razloge žestokih napada na pojedince poput Frljića u Hrvatskoj i Biserko u Srbiji.
“To je klasično nacionalističko lupanje po izdajicama”, ocenjuje Puhovski. “Nisu za hrvatske nacionaliste najgori Srbi nego hrvatske izdajice, nisu za srpske nacionaliste najgori Hrvati nego srpske izdajice. U Hrvatskoj je to zaoštreno toliko koliko postoji na desnici diskurs koji tvrdi da je čitava sadašnja vlada izdajička, da su to projugosloveni i tako dalje, u Srbiji se to govorilo za neke ranije režime, sad za ovaj je to malo teže tvrditi, ali postoje ljudi koji smatraju da su izdajice oni koji pregovaraju sa Prištinom na primer. To je logika nacionalizma, oni koji razgovaraju sa drugom stranom, koji imaju razumjevanja za drugu stranu su izdajice, oni koji govore o žrtvama zločina koje su počinili Hrvati nakon Oluje su po definiciji izdajice. I isto važi u Srbiji”, kaže Puhovski.
