Ideja koja se začela u Francuskoj 1996. godine, ubrzo se proširila i na druge evropske zemlje – organizovati manifestaciju kulturnog sadražaj u namjeri zbližavanja Jevreja sa sredinom u kojoj žive.
Sinagoge, jevrejske opštine, društva i muzeji otvaraju svoja vrata da bi kroz druženje i kulturne programe upoznali svoje sugrađane sa judaizmom i njegovom bogatom tradicijom, pojašnjava za RSE publicista i istraživač Eli Tauber:
„S obzirom da su jevrejske zajednice dugo vremena bile zatvorene i nepoznate široj javnosti, njihove osobenosti, djelatnosti, a posebno karakteristike u smislu načina obavljanja određenih religijskih procesa, načina života koji je uslovljen upravo zbog tog religijskog odnosa, onda je odlučeno na nivou Evropske jevrejske organizacije da se svaka godina posveti jednom od fenomena judaizma.“
Eli Tauber
Sve Jevrejske opštine u Bosni i Hercegovini 2. septembra obilježile su Evropski dan jevrejske kulture. Nezaobilazan dio ove kulture svakako je humor koji je specifičan. Osim opštih karakteristika koje su odlika humora svih naroda, jevrejski se, navodi Tauber, javio pod određenim uslovima:
„Možemo ga podijeliti na humor opšteg karaktera, znači, za sve Jevreje, a onda ga možemo podijeliti kako su i Jevreji podijeljeni, na Sefarde i Aškenaze, iako je istina da većina humora koja je nastala i zadržana u aškenaskim izvorima, a ne u sefardskim, jer taj dio i nema previše humora, jer Sefardi uglavnom nisu živjeli u getima, znači, nemaju tu vrstu humora koji je nastao iz te neke zatvorene sredine. Kada bih ja govorio o jevrejskom humoru, najinteresantnije je da on sa sobom nosi sve karakteristike jevrejskog naroda, znači, sve ono što se neki drugi narodi i boje da spomenu, što im je nelagodno da spominju, kod Jevreja ne postoji kao neki tabu.“
Da su Jevreji u potpunosti zagovornici humora svjedoče šale zapisane i u svetim knjigama ovog naroda.
„Ako se vratimo u Stari Zavjet, u Knjizi Postanka – na jednom mjestu, kada Sari kažu da će u svojoj sto i nekoj godini, kako joj Božji poslanik kaže, dobiti dijete, ona se tome smije. On joj odgovara: 'Pa zar ti ne vjeruješ u snagu Gospoda?'. Ustvari, tu već počinje ta subverzivnost jevrejskog humora. Oni se stalno sebi smiju. Prema Frojdu, oni nalaze tu neku posebnu jačinu u samokritičnosti prema samima sebi“, kaže Tauber.
Brojna je kategorizacija jevrejskih viceva. Neki su posvećeni Mojsiju, neki važnijim praznicima, ili pak bitnim događajima iz jevrejske historije. Postoje čak i bosanski vicevi sefardskog porijekla. Eli Tauber nam pripovijeda jedan:
„Kod Jevreja je uobičajena košer ishrana, znači – čista ishrana, gdje je razdvojeno mesno od mliječnog. Ne može se jesti meso i mliječno, ali isto tako i pribor koji se koristi za mesno i mliječno mora biti odvojen i čuvati se u odvojenim ladicama i koristiti se samo za to, a ne za nešto drugo. I tako, Sara i Moše naveče, spavaju na spratu. U toku noći čuju – neko ušao u kuću. Shvate da je lopov. Siđu polako u kuhinju. Moše uzima nož, a Sara mu kaže: 'Ne, taj je za sir!'.“
Prošle nedjelje, kada je u bh. gradovima obilježen Evropski dan jevrejske kulture, priređena su predavanja o jevrejskom humoru člana beogradske Jevrejske opštine Brane Popovića. Istovremeno, bila je priređena i izložba karikatura aktivnog bosanskohercegovačkog autora Đoke Ninkovića:
„Sve ono što se godinama kupilo u meni, i taj humor koji je specifičan, uobičajeno rečeno – crni humor – potaklo me da napravim te karikature. One su objavljene u istom danu u Beogradu, Banjaluci, Sarajevu, Mostaru, Tuzli i Doboju.“
Za potrebe izložbe napraviti karikaturu u jednoj noći, za Ninkovića nije predstavljalo problem. Dnevno-politička zbilja, koja je sama po sebi karikatura, predstavlja beskrajan izvor inspiracije za svakog karikaturistu:
„Tu je bila i dodatna tema 'Sejdić-Finci'. Bilo mi je dosta lagano, kao karikaturisti, da napravim sve te karikature.“
Upoznati i naučiti o različitom i prihvatiti drugačijeg, vrijednosti su demokratskog života kakav zagovara i evropska porodica naroda. Stoga je Evropski dan jevrejske kulture mnogo više od međunarodne manifestacije, ideje kojima treba da teži svaka osoba.
