Godinu dana nakon što je Europol formirao "Operativnu radnu grupu za Balkanski kartel", kako bi zaustavio međunarodni šverc kokaina, šefica službe za odnose sa medijima Europola Kler Džordžs (Claire Georges) za Radio Slobodna Evropa (RSE) kaže da su obavještajni podaci iz istrage pomogli u identifikaciji članova nekoliko velikih kriminalnih organizacija sa Zapadnog Balkana.
"To su pokazali i obavještajni podaci dobijeni deblokadom šifrovanih Skaj (SKY) i ENCROCHAT komunikacija, koje su koristile kriminalne mreže", kaže Džordžs.
Ona navodi da su kriminalne organizacije, koje potiču iz bivših jugoslovenskih republika, odgovorne za transport, finansiranje, distribuciju značajnog dijela droge koja se otprema iz Latinske Amerike i drugih zemalja izvora u Evropu, Afriku i Australiju.
"Trgovina drogom, posebno velika trgovina kokainom, je osnovna djelatnost većine kriminalnih organizacija sa Zapadnog Balkana", zaključuje Džordžs.
Klanovi nakon otkrivanja SKY komunikacije
Saša Đorđević iz Globalne inicijative protiv transnacionalnog organizovanog kriminala (GI) kaže za RSE da balkanski krijumčari drogom među kojima i dva velika crnogorska klana, Kavački i Škaljarski, nastavljaju međunarodni šverc kokaina.
"Zahvaljujući finansijskim resursima i sposobnostima, uprkos hapšenjima, sukobima i otkrivanju Skaj (SKY) komunikacije."
On naglašava da su pojedini ključni članovi i dalje na slobodi i pokazali su otpornost, iako su klanovi generalno oslabljeni hapšenjima i međusobnim sukobima.
"Njihova glavna prednost je u dokazanoj međunarodnoj logističkoj mreži što im omogućava fleksibilnost u organizaciji posla i strukturi.
Balkanska kriminalna mreža 2021. imala je oko 20 ćelija, a do 2024. po podacima Europola više od 50", kaže Đorđević za RSE.
Prema njegovim riječima to ukazuje na promjene u strukturi.
Đorđević kaže da je analiza javno dostupnih informacija, prije svega o akcijama u kojima je učestvovao Europol, pokazala da je uhapšeno blizu 300 ljudi, koji se dovode u vezu sa balkanskim kriminalnim organizacijama. Podaci se odnose na poslednjih šest godina.
"Ovo nisu nužno samo ljudi sa naših prostora i hapšenja se nisu isključivo dogodila u zemljama Zapadnog Balkana, već i u Španiji, Holandiji ili Njemačkoj", kaže Đorđević.
Posljednja akcija u Crnoj Gori
U jednoj od tih akcija, koju je uz pomoć Europola, američkih FBI i DEA 17. jula sprovelo Specijalno policijsko odjeljenje u Crnoj Gori uhapšeno je devet lica.
Na meti Specijalnog državnog tužilaštva (SDT) je bilo 19 osoba, koje se sumnjiče za organizovanje međunarodne kriminalne grupe, koja je učestvovala u švercu oko 2,5 tone kokaina tokom 2020. i 2021.
Iz Europola su ocijenili da su tih devet uhapšenih bili na ključnim pozicijama u organizacijama za šverc droge na Zapadnom Balkanu.
A SDT je kao vođe te grupe označilo navodnog vođu Kavačkog kriminalnog klana, Kotoranina Radoja Zvicera (42) i Podgoričanina Vasa Ulića.
Tog dana je uhapšen Ulić, dok je Zvicer u bjekstvu.
Zvicer je navodni vođa Kavačkog kriminalnog klana, jednog od dva najmoćnija u Crnoj Gori.
Drugi je Škaljarski klan, njegov navodni vođa je bio Jovan Vukotić, koji je ubijen u septembru 2022. u Istanbulu.
Dva klana, koji su nazvani po naseljima u Kotoru, u ratu su oko prevlasti na tržištu narkotika od 2014. godine. U međusobnim sukobima je ubijeno preko 50 pripadnika ovih grupa.
Crna Gora je za Zvicerom raspisala međunarodnu potjernicu u maju 2021. zbog sumnje za stvaranje kriminalne organizacije i teško ubistvo.
SDT ga sumnjiči kroz više optužnica za ubistva, šverc droge, krijumčarenje cigareta. Transkripti Skaj aplikacije, koje je Crnoj Gori dostavio Europol pokazali su da je prethodnih godina Zvicer imao veze sa crnogorskom policijom.
On je široj javnosti poznat od maja 2020. godine, kada je izbjegao likvidaciju u Ukrajini. Tamošnja policija je zbog pokušaja ubistva uhapsila dvojicu državljana Crne Gore i dvojicu Srbije, a Zvicer je teško ranjen.
Uhapšenog Podgoričanina Vasa Ulića, australijski mediji su godinama opisivali kao "crnogorskog Pabla Eskobara". On je decenijama živio u Australiji, a u Crnu Goru se vratio prije dvadeset godina.
Ipak, australijski mediji godinama navode da je Ulić šef jednog od najvećih svjetskih narko-kartela.
Ulić je uhapšen je u Podgorici avgusta 2017. zbog sumnje da je organizovao šverc 60 kilograma sintetičke droge MDMA u Australiju.
"Ulić je duže od 20 godina jedna od glavnih meta policijske obrade više najznačajnijih policijskih službi širom svijeta“, navela je tada policija.
Iako je Ulić demantovao da je povezan sa ovim nelegalnim poslovima, dvije godine kasnije je potpisao sporazum o priznanju krivice sa Specijalnim tužilaštvom.
Po tom sporazumu je osuđen na dvije godine zatvora i uplatu po 50.000 eura državi i u humanitarne svrhe.
Šta je Skaj komunikacija donijela Crnoj Gori?
U kojoj je mjeri je Skaj komunikacija pomogla crnogorskoj policiji u borbi protiv kriminalnih klanova, koji se dovode u vezu sa transatlanskim švercom kokaina, pitanje je na koje RSE nije dobio ni posle tri dana odgovor iz Uprave policije i MUP-a Crne Gore.
Izostao je i odgovor policije o broju uhapšenih u Crnoj Gori u poslednjih pet godina, koje policija dovodi u vezu sa Kavačkim i Škaljarskim kriminalnim klanom.
Međutim, nekadašnji crnogorski ministar unutrašnjih poslova Sergej Sekulović smatra da ne bi bilo moguće pokrenuti brojne postupke da Crnoj Gori nijesu dostavljeni transkripti Skaj i drugih aplikacija.
"Imajući u vidu transnacionalni karakter kriminalnih klanova, uključujući i Kavački i Škaljarski, stepen infiltracije u strukture vlasti, novac i druge resurse kojima su raspolagali, a sa druge strane, materijalno-tehničko i kadrovsko stanje naših institucija, držim da je probijanje SKY i drugih aplikacija i njihovo dostavljanje bilo od presudnog uticaja na prije svega radnje dokazivanja krivičnih djela i učinilaca".
Sekulović smatra da suština nije u demistifikaciji djelovanja kriminalnih klanova već u mogućnosti procesuiranja njihovih pripadnika.
"Sigurno da su klanovi bitno poremećeni u svom djelovanju, ali ovo ne smije da bude razlog opuštanja, jer određenu snagu i dalje imaju kao i sposobnost regeneracije", kazao je Sekulović .
Prema njegovim riječima svaki predmet je "priča za sebe" a pravosudni epilog zavisiće od postojanja i drugih dokaza, uz poštovanje pretpostavke nevinosti.
Prema podacima iz zajedničkog projekta istraživačke mreže KRIK i Radija Slobodna Evropa, ukupno je bilo 193 ubistva u mafijaškim obračunima u Crnoj Gori i Srbiji od 2012. godine.
