Produkcija iz Srbije objavila je spot i pjesmu "Srce Srbije" u kome dominiraju crnogorski nacionalni i istorijski simboli. Spot je snimljen bez dozvola nadležnih, najvećim dijelom na teritoriji Cetinja, istorijske Prijestonice Crne Gore.
"Spot najgrublje vrijeđa dostojanstvo Prijestonice i njenih građana, te predstavlja besramnu zloupotrebu kulturnih dobara i simbola Cetinja", ocijenio je predsjednik cetinjske opštine Nikola Đurašković.
On je najavio da će Opština preduzeti sve pravne radnje da se više niko, kako je rekao, "ne usudi da zloupotrijebi naše kulturno nasljeđe".
Najviše državne institucije nijesu reagovale na sadržaj spota.
Ministarstvo kulture i Uprava za zaštitu kulturnih dobara su saopštili da je video spotom "Srce Srbije", koji prikazuje kulturno-istorijsko nasljeđe Crne Gore, prekršen zakon samo u dijelu koji se tiče dozvola za snimanje.
U Crnoj Gori su od 2020. na vlasti stranke prosrpskog i proruskog Demokratskog fronta, Pokret Evropa sad premijera Milojka Spajića, Demokrate i prosrpska Socijalistička narodna partija (SNP), Bošnjačka stranka i albanske nacionalne partije.
Oštro su reagovale procrnogorske partije opozicije.
Radnja spornog spota
U prvoj sceni pjevačica pozira ispred Manastira Ostrog, a mladići u crnogorskoj narodnoj nošnji igraju nacionalno kolo "Oro".
Potom pjevačica izlazi na Orlov krš na Cetinju, grobnicu i mauzolej vladike Danila, rodonačelnika crnogorske dinastije Petrović Njegoš, što prate stihovi pjesme "Kroz dane i vekove, srpska slava zasija…".
Smjenjuju se scene sa crnogorskom igrom u nacionalnoj nošnji, ređaju se državni simboli, spomenici kulture i istorijski toponimi poput vidikovca iznad Bokokotorskog zaliva, praćeno refrenom pjesme "… nije mesto, već je narod, srce Srbije".
Radojičić: Napad na crnogorski identitet
Komentarišući najnoviju video i audio kreaciju, sociolog Ivan Radojičić za Radio Slobodna Evropa kaže da je to samo jedan u nizu sinhronizovanih hegemonističkih napada na Crnu Goru.
"Napad na njen identitet, posebnost, kulturu, materijalnu i nematerijalnu baštinu. Utoliko je besprizorniji jer posebno želi da ponizi Prijestonicu Cetinje kao najveći simbol crnogorskog postojanja i trajanja, kroz vjekove. Ovo nije prvi takav incident, a sigurno ni posljednji", kaže Radojičić.
On navodi da je manje bitno ko ovakve ideje finansira, već ko ih odobrava.
"Bitnije je to što ih zvanična Srbija odobrava, a tužno je što im se raduje i jedan dio zvanične Crne Gore", navodi Radojičić.
Odgovor institucija na spot
Ministarstvo kulture nije odgovorilo na pitanje Radija Slobodna Evropa da li spot smatraju zloupotrebom crnogorske nacionalne baštine za promovisanje političke i nacionalne ideologije Srbije.
Oglasili su se saopštenjem u kojem su samo konstatovali da nije upućen zahtjev za dozvolu za snimanje spota "Srce Srbije":
"Time je inostrani producent prekršio više zakona iz oblasti kulture zbog čega će Ministarstvo uputiti inicijativu Upravi za inspekcijske poslove za vršenje inspekcijskog nadzora."
Na upit RSE, iz Uprave za zaštitu kulturnih dobara je saopšteno da ta institucija nije bila upoznata, niti je imala uvid u tekst za snimanje spota.
"Upućena je urgencija Upravi za inspekcijske poslove za hitno postupanje, s obzirom da nije ispoštovana procedura propisana Zakonom o zaštiti kulturnih dobara", navodi se u odgovoru.
Zakon između ostalog propisuje da se "kulturno dobro ili njegov prepoznatljivi dio može upotrijebiti za reklamu, kao element firme, za izradu suvenira, filmskog ili fotografskog materijala ili u druge komercijalne svrhe, na način koji ne ugrožava njegov integritet, na osnovu odobrenja Uprave".
Kakve su mogućnosti djelovanja inspekcije nakon što je spot snimljen, distribuiran i objavljen u medijima i na društvenim medijima, nije objašnjeno.
Oštre osude opozicije
"Moramo kazniti one koji od Crne Gore prave zaselak Srpskog sveta", naveo je predsjednik Socijaldemokratske partije Ivan Vujović.
"Srpski svet" je naziv nacionalne ideologije dijela funkcionera, političara i istoričara iz Srbije i bosanskohercegovačkog entiteta Republika Srpska koji se zalažu za objedinjavanje srpskog nacionalnog korpusa uključujući i Crnu Goru.
Liberalna partija zatražila je reakciju tužilaštva:
"Ovo čine negatori Crne Gore i crnogorskog naroda u nemoći što više ne mogu pjevati 'Kosovo je srce Srbije' jer im je Kurti (Aljbin, premijer Kosova) pokazao đe im je mjesto."
Parola "Kosovo je srce Srbije" godinama se koristi na političkim skupovima partija i političara iz Srbije i Crne Gore koji ne priznaju nezavisnost države Kosovo.
Po istoj matrici u Crnoj Gori su pristalice srpskih partija i Srpske pravoslavne crve koristile parolu "Kosovo je srce Crne Gore".
Crna Gora je priznala Kosovo 2008. u vrijeme prethodne vlasti Demokratske partije socijalista.
Dio aktuelne vlasti ne priznaje nezavisnost Kosova.
Prisvajanja u službi 'Srpskog sveta'
Najnoviji spot i pjesma "Srce Srbije" nije prva koja u sadržaju, slici ili tekstu, sadrži prisvajanje crnogorskih simbola.
U pjesmi "Veseli se sprski rode", koja je nezvanična himna srpskih sportista, koja se izvodi na crkvenim i skupovima prosrpskih partija u Crnoj Gori i regionu, pominje se crnogorska vladarska kuća Petrović, planina Rumija kod Bara ali i kosovski Prizren.
"... nek se srpski barjak vije od Prizrena do Rumije", dio je refrena.
U fenomenu pokušaja prisvajanja crnogorskog nacionalnog identiteta preko kulture uključujući i muziku, sociolog Radoičić ukazuje na ulogu u crnogorskom društvu najuticajnije institucije - Srpske pravoslavne crkve:
"Njena neprikosnovena pozicija je jako plodan okvir da se utiče na javnost, vještim korišćenjem savremenih alata globalne komunikacije, dezinformacijama, krivotvorenjima i pseudotvrdnjama."
Radojičić vjeruje da resursi za takvu vrstu propagande i uticaja dolaze od zvanične Srbije:
"Resursi koji se koriste od strane zvanične Srbije i Aleksandra Vučića su ogromni i često instrumentalizovani u liku i djelu vrhunskih sportista, javnih ličnosti iz svijeta kulture."
Po njemu jedini adekvatan demokratski odgovor na ove pojave mogu dati institucije "oštrom i pravovremenom reakcijom" koja, kako kaže, najčešće izostaje.
Zloupotreba simbola se ne kažnjava
Radojičić smatra da postoji dobar zakonski okvir za brzo i efikasno sankcionisanje u slučaju zloupotrebe nacionalnih simbola ali da je problem u implementaciji.
"Ako imate nekažnjeno i više puta ponovljeno skrnavljenje zvaničnih simbola države a koje dolazi sa najviših instanci, primjer je predsjednik Skupštine, predsjednik opštine Nikšić i slični, onda je logično da će takva praksa biti omiljeni 'sport' i ovima sa dna društvene ljestvice."
Predsjednik Skupštine Andrija Mandić uz državnu zastavu više puta je u kabinetu isticao i trobojku koja je identična sa zvaničnom narodnom zastavom susjedne Srbije.
Predsjednik nikšićke opštine Marko Kovačević je snimljen kako drži ispružen srednji prst tokom intoniranja državne himne.
Tužilaštvo je odbacilo prijavu protiv njega za povredu ugleda države.
Dio vladajuće većine na čijem je čelu Mandić se zalažu za promjenu dijela Ustava koji se odnosi na identitetska pitanja.
