“Zapadni Balkan je targetiran kao cilj ruske i kineske propagande, ali i lokalnih aktera. U prvoj polovini 2020. godine veliki dio propagande je imao za cilj diskreditaciju NATO-a, oslikavajući je kao disfunkcionalnu organizaciju bez odgovora na pandemiju i posebno bez solidarnosti”, rekao je pomoćnik generalnog sekretara NATO-a za obavještajne i bezbjednosne poslove Dejvid Ketler (David Cattler).
Učestvujući online zbog pandemije COVID-a 19 na 2BS (To Be Secure) Forumu u Podgorici, dodao je da je NATO te tvrdnje demantovao, osiguravajući da zdravstvena kriza ne postane bezbjednosna, kao i dodjelom konkretne pomoći.
“Na primjer, na Zapadnom Balkanu smo imali avio dostave neophodnih zaliha, transport medicinskog personala i pacijenata, konstrukcije bolnica na otvorenom, kao i donacije medicinske opreme, bez pravljenja razlike je li riječ o članici NATO-a ili partneru”, naveo je Ketler.
Međutim, dodaje, postoje neke države izvan Alijanse kojima je pandemija prilika da pojačaju dezinformacije i sumnje.
“Hibridni problemi kao što su dezinformacije zahtijevaju hibridne odgovore”, naglašava Ketler, pa alijansa pomaže saveznike kako bi ih učinio otpornijim na hibridne prijetnje. Navodi da je u tom cilju oformljen kontrahibridni tim u centrali NATO-a , kao i odjeljenje za analizu hibridnog rata u svim oblicima.
“Na primjer, u 2020. je dio našeg tima u Crnoj Gori sarađivao sa civilnim i vojnim zvaničnicima kako bi se suočili sa hibridnim pritiskom i ojačali svoju otpornost u budućnosti”, navodi Ketler.
Prema njegovim riječima, hibridni rat buja u okolnostima konfuzije.
“Situacija na Zapadnom Balkanu je značajno bolja nego devedesetih, ali je taj napredak i dalje krhak. Politički i bezbjednosti izazovi prijete progresu, a COVID-19 ih je pojačao”, kaže Ketler i dodaje da Zapadni Balkan ostaje istaknut na agendi Alijanse do 2030. godine.
Uloga EU tokom pandemije na Zapadnom Balkanu
Od izbijanja svjetske zdravstvene krize, Zapadni Balkan je imao dokazanog prijatelja i u Evropskoj uniji (EU), ocjenjuje specijalni izaslanik EU za dijalog Srbije i Kosova Miroslav Lajčak, koji smatra da je pandemije dokazala istinitost izreke da je “pravi prijatelj onaj u nevolji”.
U toj ulozi vidi EU kada je riječ o pomoći zemljama Zapadnog Balkana u borbi protiv pandemije COVID-19, koja je izdvojila 3,3 milijarde eura ukupne podrške, uz 38 miliona eura medicinske opreme, te 389 miliona za IPA fondove kako bi se ojačala otpornost zdravstvenih sistema država regiona.
Lajčak dodaje i da je EU usmjerila 750 miliona eura za makrofinansijsku podršku regionalnim vladama, te 455 miliona za prvu pomoć i oporavak biznisa u privatnom sektoru. Takođe, preko Evropske investicione banke, je obezbijedjeno 1,7 milijardi, dodatnih zajmova za investicije u javne sektore i kredite za preduzeća.
“Sada radimo na tome da građani država regiona dobiju vakcinu kada i građani Evropske unije”, kazao Lajčak.
Na pitanje da li će u post-pandemijskom vremenu svijet razmišljati sa više racionalnosti o ekonomiji umjesto o istorijsko-nacionalističkim temama, Lajčak kaže da bi volio da je tako, ali da je realnost drugačija:
“Jedan političar iz regiona mi je jednom prilikom rekao da kad počne priču o ekonomiji - niko ga ne sluša, ali kad počne da uzvikuje parole, svi mu plješću. Dakle, moramo da živimo s tim. Međutim, svaka kriza je mogućnost i želim da vjerujem da je COVID-19 šansa da se retrogradne nacionalističke snage u regionu okrenu budućnosti i pragmatizmu”.
Šta je pokazala kriza izazvana pandemijom?
No, osim što je pandemija razorila 2020. godinu na svim poljima, od ekonomije do načina života, ona može biti test koji pokazuje slabosti društvenih uređenja i institucija, smatra profesor na Institutu za strategiju i bezbednost Univerziteta u Exeteru (Velika Britanija) i član Grupe strateških savjetnika Komande snaga NATO-a za specijalne operacije SHAPE u Belgiji, Džejmi Šea (Jamie Shea).
Kriza je pokazala koliko su vlade organizovane i kompetentne, pa smo vidjeli da su populisti bolji u političkim kampanjama, a lošiji kada su na odgovornim pozicijama, smatra Šea i dodaje da je pandemija podsjetila koliko je važno ići u korak sa tehologijom i naukom, jer je jedini način da se ona pobijedi – inovacija, odnosno pronalazak vakcine.
Šea ocjenjuje da su se zapadne institucije bolje suočile s krizom od onih globalnih.
“Gdje je bila G20, što je sa Bezbjednosnim savjetom UN koji nije održao sastanak šest mjeseci da bi se pozabavio COVID-19 krizom? U postpandemijskom vremenu treba vidjeti kako nanovo izgraditi multilateralne sisteme, da bi se na globalnom nivou mogli suočiti sa novim izazovima u budućnosti”, zaključuje Šea.
To Be Secure Forum u Podgorici ove godine je organizovan online. Riječ je o godišnjem političko-bezbjednosnom forumu koji se bavi pitanjima globalne, evroatlantske i bezbjednosti u Jugoistočnoj Evropi, a organizuje ga Atlantski savez Crne Gore.