U sedam sati (nedjelja, 15. novembar) otvoreno je oko 5.800 biračkih mjesta u Bosni i Hercegovini (BiH) na kojim građani biraju lokalnu vlast – čelnike opština i gradova (načelnike i gradonačelnike), članove opštinskih i gradskih parlamenta, kao i članove Skupštine Brčko distrikta.
Izbori se održavaju za 142 lokalne zajednice – 120 opština i 22 grada, dok je Brčko Distrikt posebna administrativna jedinica. U centralni birački spisak je upisano oko tri miliona i tristo hiljada birača (3.283.194). Birališta su otvorena do 19 sati.
Ovogodišnji lokalni izbori se održavaju u uslovima pandemije COVID-19, zbog čega Centralna izborna komisija BiH (CIK BiH) insistira na poštivanju propisanih epidemioloških mjera. Jedini grad u kojem neće biti održani izbori je Mostar, čiji će stanovnici na izbore 20. decembra, prvi put nakon 2008. godine.
Lokalni izbori u brojkama
Birači u Bosni i Hercegovini biraju 120 načelnika opština, 22 gradonačelnika, novi saziv za 64 opštinska vijeća u Federaciji BiH i 56 skupština opština u Republici Srpskoj. Biće izabran i novi sastav za 14 gradskih vijeća u Federaciji BiH (jedan od dva entiteta), sedam skupština gradova u Republici Srpskoj (jedan od dva entiteta), kao i nova Skupština Brčko distrikta Bosne i Hercegovine) zasebna administrativna jedinica u BiH). To znači da će glasači dati povjerenje za ukupno 3.142 vijećnika u dva entiteta i Brčko Distriktu.
Za 23 pripadnika nacionalnih manjina su zagarantovana mjesta u 21 opštini. Prvi put ove godine, gradonačelnik Grada Istočno Sarajevo se bira neposredno, u skladu sa izmjenama Izbornog zakona Republike Srpske.
U izbornoj utrci je 129 političkih stranaka i preko 300 nezavisnih kandidata. Na izborima učestvuje ukupno 30.809 kandidata, od čega 425 kandidata za načelnike i gradonačelnike, 30.188 kandidata za skupštine opština i gradova i za Skupštinu Brčko Distrikta, te 196 kandidata predstavnika nacionalnih manjina.
Formirano je 5.759 biračkih mjesta, uključujući i 388 redovnih mobilnih timova za pomoć građanima koji iz bilo kojeg razloga, osim zaraze korona virusom, ne mogu stići na biračko mjesto. Za osobe pogođene pandemijom COVID-19 utvrđena su posebna pravila prema kojim će glasati.
Svoje biračko pravo mogu ostvariti aktivnom registracijom kod nadležene izborne komisije osnovne izborne jedinice, na način da se uputi zahtjev (pisani, putem maila, faksa ili neke od mobilnih aplikacija, vibera, whatsapp-a) uz dostavljene dokaze o izrečenoj mjeri izolacije (rješenje, medicinski nalaz), stoji u Pravilniku Centralne izborne komisije.
Takva lica mogu glasati putem mobilnih timova koje formira opštinska, odnosno gradska izborna komisija, kaže za RSE Vanja Bjelica Prutina iz Centralne izborne komisije BiH.
Predizborna kampanja u doba korone
Kampanja za lokalne izbore je zvanično počela 16. oktobra i završena je 14. novembra u sedam sati. Iako su entitetski krizni štabovi upozoravali da se zbog teške epidemiološke situacije ne organizuju skupovi, na to se nisu obazirale pojedine političke stranke ne želeći da se odreknu ovog tradicionalnog načina prikupljanja naklonosti birača.
Tokom izborne kampanje, stranke u Bosni i Hercegovini su na oglašavanje u elektronskim i štampanim medijima i putem bilborda potrošile oko 5,9 miliona KM (3 miliona eura). To su pokazali rezultati monitoringa koji je proveo Transparency International BiH (TI BIH). Posmatrači ove organizacije i Koalicije „Pod lupom“ su zabilježili skoro dvije hiljade i pet stotina primjera gdje su javni resursi korišteni za izbornu promociju stranaka i kandidata.
Zabilježene su i brojne nepravilnosti u registraciji birača. Najviše sumnje izazvao je veliki broj prijavljenih birača izvan BiH, odnosno za glasanje putem pošte. Centralna izborna komisija BiH je početkom oktobra odbila upis 27.960 birača u izvod iz Centralnog biračkog spiska za glasanje izvan BiH, zbog utvrđenih malverzacija ili nepotpune dokumentacije.
Pokušaji prevara su zabilježeni i za glasanje u Srebrenici, gdje je prijavu mjesta prebivališta tražilo i dobilo 940 osoba, najvećim dijelom iz Republike Srbije.
Glasanje bh. građana u inostranstvu
Bosanskohercegovačkim državljanima koji žive van granica Bosne i Hercegovine biće omogućeno glasanje u nekoliko diplomatsko-konzularnih predstavništava Bosne i Hercegovine (BiH). Po jedno biračko mjesto će u nedjelju, 15. novembra, biti otvoreno u ambasadama BiH u Beču (Austrija), Oslu (Norveška) i Beogradu (Srbija), u generalnim konzulatima u Štutgartu i Minhenu (Njemačka), Čikagu (SAD) i u počasnom konzulatu u austrijskom Gracu.
Zbog otežanog poštanskog prometa sa Bosnom i Hercegovinom, predviđeno je da birač može dostaviti povratnu kovertu u kojoj se nalazi glasački paket u najbliže diplomatsko – konzularno predstavništvo BiH u inostranstvu. Tu mogućnost su dobili bh. državljani koji žive u Australiji, Kanadi, Mađarskoj, Finskoj, Ruskoj Federaciji, Sjedinjenim Američkim Državama, Češkoj, Francuskoj i Grčkoj.
Centralna izborna komisija BiH je objavila da je prijavljeno skoro 22 hiljade birača sa statusom raseljene osobe, više od 700 je prijavljeno za glasanje u diplomatsko-konzularnim predstavništvima, dok je broj birača koji će glasati putem pošte preko 102.000.
Neke karakteristike ovogodišnjih lokalnih izbora
Šefovi misija međunarodnih organizacija, pojedini ambasadori i drugi zvaničnici internacionalne zajednice pozvali su građane da u nedelju izađu na izbore, uz poruku da je to njihovo ključno demokratsko pravo, koje trebaju iskoristiti.
„Pobrinite se da se putem biračkih listića čuje i vaš glas, uz poštivanje propisanih zaštitnih mjera protiv širenja korona virusa“ navodi se u saopštenju Upravnog odbora Vijeća za provedbu mira u BiH (PIC).
Izbori za novu vlast u lokalnim zajednicama su prvobitno bili zakazani za 4. oktobar 2020., ali zbog kašnjenja u donošenju državnog budžeta za tekuću godinu, koji je izglasan krajem jula, CIK je donio odluku da se izbori održe 15. novembra 2020.
Ove izbore će pratiti i činjenica da još uvijek upotpunosti nisu implementirani rezultati opštih izbora u BiH, koji su održani prije dvije godine, odnosno da nije formirana nova Vlada Federacije BiH, a nisu izabrani ni predsjednik i potpredsjednici Federacije. Zbog toga su neki aktuelni ministri istovremeno i poslanici u federalnom Parlamentu.
Izborna šutnja je počela u subotu u 7 ujutro i trajaće do 19 sati kada se zatvaraju birališta. U skladu sa Izbornim zakonom BiH, u periodu od 48 sati prije otvaranja biračkih mjesta, pa do njihovog zatvaranja, neće se objavljivati rezultati istraživanja javnog mnjenja u vezi sa glasanjem i izborima.
Ovo su deveti po redu lokalni izbori nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma (1995.) Prvi su održani 1997. godine.