U cijenu električne energije koja se izvozi iz zemalja Zapadnog Balkana u Evropsku uniju moraće biti uključena i cijena takse na emisije ugljen dioksida (CO2), vjerovatno već od 2025. godine, poručuju ekološke organizacije iz Bosne i Hercegovine.
U zajedničkom saopštenju Aarhus centra i Centra za životnu sredinu, saopšteno je da se krajem juna očekuje glasanje o uspostavljanju Mehanizma za graničnu prilagodbu emisija ugljenika (CBAM) na nivou EU.
Ističu da je ovaj mehanizam "važan korak u izjednačavanju uslova na evropskom tržištu energije". Njime bi se, praktično, oporezivala emisija CO2 iz termoelektrana i velikih ložišta.
Ove organizacije podsjećaju da je između 2018. i 2020. godine, EU uvozila oko 8% električne energije proizvedene u termoelektranama Zapadnog Balkana, po nerealno niskim cijenama, pošto zemlje Zapadnog Balkana ne primjenjuju taksu na CO2 emisije.
"Paradoksalno, iako EU ima ekonomsku korist od ove jeftine električne energije, sa druge strane njeni građani plaćaju visoku cijenu", ističu u saopštenju.
Dodaju da je u tom periodu, zagađenje zraka iz termoelektrana na Zapadnom Balkanu uzrokovalo oko 19.000 prijevremenih smrti, od kojih je 12.000 bilo zbog nepoštovanja ograničenja emisija iz termoelektrana, a više od polovine bilo je u EU.
U ovim udruženjima pojašnjavaju da zemlje Zapadnog Balkana mogu izbjeći primjenu CBAM-a uvođenjem vlastitih sistema oporezivanja emisija CO2, te da bi se ti prihodi koristili za finansiranje dekarbonizacije i pravedne tranzicije u područjima trenutno ovisnim o uglju.
"Krajnje je vrijeme da se vlasti u BiH probude i ozbiljno uključe u proces dekarbonizacije koji će se neminovno desiti u slijedećih petnaest godina. Taksa na CO2 emisije ili CBAM su početak kraja termoelektrana na ugalj na Zapadnom Balkanu i što prije počnemo raditi na dekarbonizaciji energetskog sektora, to će nas taj proces manje koštati", izjavio je Denis Žiško iz Aarhus centra u BiH.
Vlade zemalja Zapadnog Balkana imaju mogućnost da osmisle, isplaniraju i počnu s primjenom takse na CO2 emisije i na taj način ubrzaju tranziciju u koju je ostatak Evrope već uključen.
Mapa puta za dekarbonizaciju, izrađena od strane Energetske zajednice, predstavlja dobru polaznu osnovu.
"Mehanizam će stvoriti dodatni pritisak nad svima onima koji i dalje koriste ugalj kao pogonsko gorivo. Nikom nije stalo do plaćanja tolikih taksi, što dovodi do negativnog poslovanja, stoga je mehanizam dobar okvir za dekarbonizaciju i prelazak na obnovljive izvore energije", zaključio je Dragan Ostić iz Centra za životnu sredinu.
Iz Energetske zajednice ranije je saopšteno da bi mnogi proizvođači električne energite teško preživjeli ukoliko bi se na sadašnju cijenu električne energije obračunala i cijena CO2.
Izvještaj Centra za istraživanje energije i čistog vazduha (CREA) i Bankwatch pokazao je da je 18 elektrana na ugalj na Zapadnom Balkanu emitovalo duplo više sumpornog dioksida nego svih 221 elektrana EU tokom 2019. godine.
Najveći zagađivač na toj listi je Termoelektrana Ugljevik, kojom upravlja Elektroprivreda Republike Srpske.
Ova termoelektrana je tokom 2019. godine proizvela 50 tona SO2 po gigavat-satu (GWh) proizvedene električne energije, u poređenju sa 1,1 tonom SO2 po GWh ispuštenom iz najvećeg zagađivača Evropske unije, termoelektrane Bełchatow u Poljskoj.
