Nije lako biti žena u politici u Crnoj Gori, ne krećete sa istih pozicija kao muškarci, nemate iste šanse, zbog političkog stava bićete osuđivani više nego vaše muške kolege, ocjenjuju sagovornice Radija Slobodna Evropa (RSE) iz raznih oblasti i profesija, komentarišući niske procente žena koje aktivno učestvuju u političkom životu Crne Gore.
Žena nema na ključnim mjestima odlučivanja u državi i nema ih na čelu partija, a ispod 30 posto ih je u poslaničkim klupama.
Da i žene nijesu zainteresovane za politiku pokazalo je istraživanje Vestminsterske fondacije za demokratiju i agencije Defacto objavljeno 2. decembra, prema kojem preko dvije trećine žena (67 posto) ne vidi sebe u politici, i ne doživalja sebe kao politički aktivne građanke.
Isto toliko žena je na direktno pitanje šta bi ih motivisalo da se uključe u politiku odgovorilo da ih ništa ne bi motivisalo. Kao glavne prepreke navode nedostatak vremena zbog kućnih i porodičnih obaveza, nedovoljnu podršku porodice, nedostatak iskustva u javnim nastupima ali i manjak samopouzdanja.
A da su žene u Crnoj Gori 92 odsto više od mušakaraca uključene u brigu o domaćinstvu pokazuje i podatak UNDP-a prema čijem istraživanju žena najmanje osam godina života provede u neplaćenom radu u domaćinstvu.
Šta žene u Crnoj Gori sprečava da se bave politikom?
Promjena vlasti u avgustu prošle godine nije donijela značajnije promjene u zastupljenosti žena u crnogorskom parlamentu. Od 81. mjesta u najvišem zakonodavnom domu, 22 su pripala ženama, što je ispod zakonske kvote od 30 odsto. U Vladi Crne Gore koja je izabrana 4. decembra prošle godine od 12 ministarskih pozicija četiri pokrivaju žene.
Predrasude i dalje kočnica za žene u politici
Dragana, majka dvoje djece iz Podgorice, inače zaposlena u bankarskom sektoru, kaže da je vidljiv “deficit” žena i njihove energije u politici, čak i ako se zanemari značajna uloga žene kao majke i stuba funkcionisanja domaćinstva, što odnosi vrijeme i energiju koju bi posvetila karijeri.
Dragana primjećuje da je politička scena u Crnoj Gori obojena "tradicionalno muškim karakteristikama - puno testosterona, podignutih tonova, agresivnih ispada, ratničke zapaljive retorike".
“Partije vode muškarci i zajedničko im je da su autoritarno ustrojene, bez protivkandidata kada se glasa o liderskoj poziciji. Oni se trude da u svakoj prilici šalju poruke o sopstvenoj moći”, kaže.
Crnogorska žena danas je rastrzana između mita i realnosti, tačnije između predrasuda da i dalje muževima “peru noge” (simbolika za podređenu ulogu žene) i činjenice da su se okrenule sebi, kaže za RSE Maja, novinarka iz Podgorice:
“Ženi je generalno teško da uđe “bara bara” (ravnopravno) u bilo koju sferu “muških poslova”. Politika je područje u koje ona, po mišljenju jednog dijela muškaraca ne bi trebalo ni da priviri, upravo zbog pomenutih predrasuda, da joj je bolje da kuva, nego da se “pravi pametna”, da ženski mozak nije dovoljno razvijen za tako važne stvari kao što je politika “
Maja primjećuje da se javnost često više bavi spoljašnjošću žene nego njenim vrijednostima i stavovima:
“Ona može praviti dobre rezultate, ali će im vrlo često zasmetati njen izgled. Ili je prenapadna, ili je preskromna. Ili je isuviše lijepa, ili je ružna. Mnogo troši na garderobu, ili bi mogla da je promijeni”, navodi ironično Maja.
!["Pokazala je [Vesna Bratić, na fotografiji] stavove po kojima su žene same krive za sopstvenu poziciju i krive za ono što trpe", kaže Ervina Dabižinović iz ANIMA-e.](https://gdb.rferl.org/f5aa11dd-3671-4171-a720-2cc9f0233740_w100_r1.jpg)
Društvo nejednakih šansi za žene
Žene u Crnoj Gori čine više od polovine stanovništva, 50,6 odsto. Pravo glasa su stekle 1946. godine a od uvođenja parlamentarizma 1906. godine do danas Crna Gora nije imala ženu premijera ili predsjednicu države.
Prva i za sada jedina predsjednica Skupštine Crne Gore bila je Vesna Perović koja je na toj funkciji provela samo jednu godinu.
Danijela, novinarka iz Podgorice kaže da su za žene na partijskim listama obično rezervisane “donje pozicije” sa kojih se teško napreduje:
“One moraju da rade dva puta više, da budu pametnije i stručnije, da trpe da se drugi, obično muški lideri diče plodovima njihovog rada i znanja. Nakon svega moraju imati sreće da ih 'primijeti' opet neki muški uticajni član partije i omogući dalji napredak”, dodaje.
Meta zbog toga što su 'otišle u politiku'
I kada “uspiju” da se na političkoj ljestvici popnu do visokih pozicija, žene su češće nego muškarci izložene seksističkim komentarima, napadima u vidu fotomontaža, mimova na društvenim mrežama kao i otvorenim uvredama.
To neprijatno iskustvo prošle su poslanice opozicije Draginja Vuksanović Stanković i Sanja Damjanović kao i ministarke u Vladi Vesna Bratić i Jelena Borovinić Bojović.
“To su napadi na ličnost žena, na njihove vrijednosti i nije ni čudo što se mnoge zapitaju šta će im sva ta borba i angažman ako se na tako primitivan način dio javnosti obračunava sa njima. Njima bi bilo lakše da se bave nečim drugim čime bi bile manje izložene napadima i uvredama kao žene”, kaže za RSE aktivistkinja i profesorica razredne nastave Dejana Ponoš.
Slično razmišlja i Ivona iz Tivta, ekonomistkinja trenutno bez posla u struci:
“Pogledajte kako čereče neke političarke i žene iz drugih oblasti koje iznose stavove sa kojima se pojedine strukture ne slažu. Zašto bih sebe i svoju porodicu izložila svemu tome zbog politike? Nije ovo povoljan ambijent za žene u politici i ja se divim svakoj koja se i pored toga uključi u tu priču.”
Kako “neprijateljska“ atmofera u društvu može ženu u politici da dovede do odluke da i pored najboljih namjera odustane, ilustruje primjer Enise Harović iz Podgorice, nekadašnje političarke.
“I kada žena dobije podršku porodice i neposrednog okruženja za političku angažovanost, sa vlastitom vrijednošću i sviješću da itekako ima što da ponudi za opšte dobro zajednice, svojevrsna arena u kojoj je neviteški 'izudarana' i ispovređivana na rodnoj osnovi, čini da slika malobrojnosti onih najhrabrijih bude još prisutnija”, navodi Enisa i zaključuje :
“Odgovor 'ne, hvala' politici je posljedica mog iskustva zbog kojeg sam trajno napustila svaki politički i javni angažman”, navodi Enisa.
Ona strahuje da će aktuelna klerikalizacija i desekularizacija crnogorskog društva, kao “unazađeni vrijednosni sistem, ženu indirektno izopštiti iz političkog života”.
Ženska partija kao solucija?
Ana, nezaposlena politikološkinja iz Nikšića kaže da bi nju za bavljenje politikom motivisalo više solidarnosti među ženama u politici i “čistija politička arena”
“Lakše bi nam bilo da se uključimo u politiku ako bi smo jedna drugoj davale veću podršku. Ono što sada vidim u partijama jeste da su i žene kao i drugi članovi podređeni lideru i pod direktnom kontrolom partijskog vrha”, zaključuje.
Ona bi voljela da postoji ženska politička partija kroz koju bi bilo lakše formulisati zahtjeve žena:
“Na taj način bi smo dovele do promjene ambijenta, slamanja patrijarhata i prekida prakse da stvaramo generacije podređenih žena, partnerki a ne liderki”, ocjenjuje Ana.
U posljednjem izvještaju Evropske komisije o Crnoj Gori za 2021. godinu decidno se navodi da “žene i dalje doživljavaju nejednakost u učešću u političkom i javnom životu te pristupu zapošljavanju i ekonomskim mogućnostima, a rodno uslovljeno nasilje i nasilje nad djecom izazivaju ozbiljnu zabrinutost”.