Međunarodna zajednica poštuje demokratski izraženu volju građana na parlamentarnim izborima održanim 30. avgusta u Crnoj Gori, a zvanične reakcije spoljnih činioca mogu se očekivati nakon konstituisanja parlamenta i nove vlade, kada se vidi kako će buduća vlast biti orjentisana, ocjenjuje bivši šef crnogorske diplomatije Branko Lukovac za Radio Slobodna Evropa (RSE).

Više od deset dana je prošlo od parlamentarnih izbora u Crnoj Gori. Zvanični rezultati Državne izborne komisije (DIK) se očekuju u ponedjeljak, 14. septembra. U međuvremenu, Demokratska partija socijalista (DPS) prihvatila je poraz dok se tri opozicione koalicije „Za budućnost Crne Gore“, „Mir je naša nacija“ i „Crno na bijelo“ koje su osvojile većinu na izborima, spremaju da formiraju vlast.

Međutim, međunarodne reakcije gotovo da su izostale. Ono što je crnogorska javnost mogla da čuje bio je stav Evropske komisije kroz Twitter objavu portparolke Ane Pisonero 2. septembra u kojoj se poručuje da očekuju smirenost, uzdržanost i inkluzivni politički dijalog u Crnoj Gori, kao i poštovanje vrijednosti Evropske unije (EU). O regularnosti izbora izjasnili su se međunarodni posmatrači OEBS-a, ocijenivši da su izbori u Crnoj Gori održani transparentno i efikasno.

Pročitajte i ovo: OEBS: DPS profitirao od nejednakih izbornih uslova

Američka ambasadorka u Crnoj Gori Džudi Rajznig Rajnke čestitala je 31. avgusta građanima Crne Gore na mirnim izborima sa 76 odsto izlaznosti, poručivši da je počastvovana što je odigrala ulogu u posmatranju demokratskih procesa u Crnoj Gori kao dio aktivnosti ambasade SAD u posmatranju izbora.

I britanska Ambasada čestitala je dan nakon izbora građanima na mirnoj izbornoj atmosferi a svim političkim subjektima na osvojenim mandatima.

Komentarišući to što gotovo nema reakcije međunarodne zajednice, bivši diplomata Lukovac smatra da se one mogu očekivati nakon konstituisanja parlamenta i vlade.

„Interno, pretpostavljam da postoji zebnja da li će pobjednik izbora, u zavisnosti od toga kako će se konstituisati vlast, biti naklonjeniji Rusiji ili Kini u odnosu na evropsku i evroatlantsku orjentaciju“, kaže Lukovac, dodajući da poruke lidera tri koalicije ne dovode u sumnju napuštanje dosadašnje orjentacije Crne Gore.

Podsjeća da su Krivokapć, Bečić i Abazović, lideri tri opozicione koalicije, koje su osvojile većinu na parlamentarnim izborima, Sporazumom koji su potpisali 9. septembra i pismeno potvrdili nastavljanje putem evropskih, NATO integracija, zapadnih vrijednosti, kao i neupitnost priznanja Kosova.

Pročitajte i ovo: Tri lidera i sedam principa za novu Crnu Goru

„Za sada, međunarodna zajednica je izrazila nadu i uvjerenje da će Crna Gora nastaviti putem evropskih integracija i nema mjesta zabrinutost. Štaviše, do sada je pokazano zadovoljstvo što su izbori protekli u mirnoj i demokratskoj atmosferi, uz visoku izlaznost građana“, dodaje Lukovac.

Bivši diplomata i jedan od lidera opozicione liste Mir je naša nacija Miodrag Lekić smatra da zvaničnih priznanja sa viših nivoa međunarodne zajednice nema zato što nisu stigle zvanične potvrde rezultata.

„Dakle, oni drže do te formalno institucionalne dimenzije, vjerovatno zato što DIK još nije potvrdila rezultate. Mislim da DIK nije ni u kakvoj dilemi već postoje formalnosti koje ne mogu promijeniti rezultat“, kaže Lekić i dodaje da se u međuvremenu intenzivno komunicira sa diplomatskim predstavnicima.

„Kroz te kanale saznajemo i uočavamo da niko ne osporava volju građana na izborima 30. avgusta“, navodi Lekić, podsjećajući da su date neke izjave iz zapadnih ambasada.

„S druge strane, vjerovatno olakšava i činjenica da je i predsjednik Đukanović takođe priznao izbore. On doduše malo nije bio precizan oko saveznika oko sebe a i to je izgleda neka varijabilna kategorija“, kaže Lekić i dodaje:

„Nakon zvanične verifikacije nadležnog tijela DIK-a i potvrde rezultata izbora onda se i zvanično mogu očekivati i te definitivne reakcije sa međunarodnog nivoa. U međuvremenu ambasadori, koji nijesu slobodni strijelci, komuniciraju sa segmentima nove vlasti“.

Ne smatra da je ovo „cost benefit“ (analiza pristupa koje su prednosti a koji nedostaci) sa međunarodnog nivoa.

„Ovdje se radi o fundamentalnom principu poštovanja volje građana. Meni je nezamislivo da može neki međunarodni segment da da prednost interesu u odnosu na vrijednosti. Mi se učimo vrijednosti od zemalja zapadne demokratije. Ne mogu da pomislim da predsjednik države Milo Đukanović prizna izbore, a da se neko iz inostranstva pojavi sa rizikom nostalgije prema koruptivnom sistemu kojeg simbolizuje afera 'Koverta' i tako dalje“, navodi Lekić i dodaje da se vidi da pobjeda nije upitna.

„E sad, što neko koristi tu situaciju da spekuliše i što snage restauracije starog režima koriste taj prostor za tumačenja to je sad druga tema”, zaključuje Lekić.

Iako naši sagovornici tvrde da međunarodna zajednica čeka formalnu potvrdu rezultata od DIK-a, tako nije bilo na prethodnim izborima 2016. godine.

Dan nakon izbora, 17. oktobra u zajedničkom saopštenju visoka predstavnice Evropske unije (EU) za vanjsku politiku i bezbjednost Federika Mogerini i komesar za susjedsku politiku i pregovore o proširenju Johanes Han su poručili da se raduju konstituisanju novog parlamenta, brzom formiranju nove Vlade i nastavku stabilnog puta Crne Gore u evroatlantskim integracijama, kao i koristi koju taj proces bude donio građanima i Evropi u cjelini.

Iako se većina lidera država regiona oglasila prije izbora, i njihove reakcije su nakon 30. avgusta izostale.

U finišu kampanje prije parlamentarnih izbora, premijer Albanije Edi Rama objavio je video podrške Demokratskoj partiji socijalista, u kome je predsjednika te partije Mila Đukanovića opisao kao spasioca Crne Gore. Slično je uradio i Zoran Zaev kao i član Predsjedništva Bosne i Hercegovine Željko Komšić, pozvavši građane da izađu na izbore i daju glas za odlučnu Crnu Goru. Odlučno za Crnu Goru bio je slogan liste DPS-a.

Predsjednik Srbije Aleksandar Vučić je u izjavi za Tanjug komentarišući preliminarne rezultate parlamentarnih izbora u Crnoj Gori rekao da je Demokratski front, odnosno lista “Za budućnost Crne Gore”, napravila veliki rezultat ali da je rano za iznošenje konkretnih ocena.

Tri decenije vlasti DPS-a u Crnoj Gori

Prema preliminarnim rezultatima Državne izborne komisije tri opozicione koalicije osvojile 41 su mandat. Crno na bijelo na čelu sa Ujedinjenom reformskom akcijom Dritana Abazovića četiri, Za budućnost Crne Gore na čelu sa Demokratskim frontom 27 i Mir je naša nacija Alekse Bečića 10 mjesta.

Od 81. parlamentarnog mjesta, Demokratska partija socijalista Mila Đukanovića osvojila je 30 mandata, njihov koalicioni partner Socijaldemokrate tri, dvije albanske liste dva, bošnjačka partija tri a opoziciona Socijaldemokratska partija dva mandata.