Vlada Crne Gore već decenijama želi da se u podmorju Jadrana pronađe isplativo ležište nafte i prirodnog gasa. U socijalističkoj Jugoslaviji to je prolazilo bez otpora. Naprotiv, to se priželjkivalo uz maštanje o opštem blagostanju koje bi bilo rezultat eksploatacije nalazišta nafte u južnom Jadranu.
Sada, međutim, postoje ekološke organizacije svjesne svih rizika ovog poduhvata, koje traže zabranu.
„Projekat istraživanja nafte i prirodnog gasa u Crnoj Gori treba u potpunosti obustaviti i zabraniti“, kažu u ekološkoj organizaciji Green Home.
Izvršna direktorka ove nevladine organizacije Nataša Kovačević ima ozbiljne zamjerke na samu proceduru i njenu realizaciju.
„Strateška procjena uticaja na životnu sredinu nema smisla, jer se nije javila u najranijim fazama donošenja odluke kao odgovor na pitanje da li Crna Gora kao ustavno proklamovana ekološka država treba da se upušta u ovakav projekat“, kaže Kovačević, koja dodaje da „iako broji više od 400 strana, studija ne ispunjava najvažnije ciljeve u vezi sa dubljom analizom socioekonomskih uticaja i kumulativnih uticaja na zaštitu životne sredine, turizam i ribarstvo.
Ključna argumentacija Green Homa se, ipak, odnosi na suštinske aspekte vladine namjere da traga za nalazištima nafte i gasa u južnom Jadranu.
„Riječ je o jednom planu koji ostavlja trajne posljedice po životnu sredinu: od devastacije ribljeg fonda do turizma, kao najvažnije domaće privredne grane, a koje bi nastale kao posljedica tridesetogodišnje eksploatacije ugljovodonika. Radi se o trajnim devastacijama koje će istražna i proizvodna postrojenja izazvati na morskom dnu, dovesti do višedecenijskog oštećenja kvaliteta vode, živog svijeta i podvodnih arheoloških resursa. Naša najveća bojazan je, zapravo, u vezi sa hazardnim situacijama izlivanja nafte u more koje su veoma realne“, navodi Nataša Kovačević.
Na nivou klimatskih promjena
Namjerama Vlade Crne Gore da istražuje i, eventualno, eksploatiše nalazišta nafte i gasa u podmorju, čini se da se nalazi u sve nepovoljnijem ambijentu. Pored protivljenja domaćih ekologa, i međunarodne okolnosti im ne idu na ruku. U Evropskom parlamentu je već bilo nedvosmislenog negodovanja, Italija je odustala od gradnje platforme Ombrina Mare, a stalo se i u Hrvatskoj.
„Mi smo ovdje, nakon godinu dana aktivne kampanje protiv iste situacije – novog vladinog projekta istraživanja i eksploatacije nafte iz Jadrana, dobili moratorijum od strane same Vlade. To ukazuje na niz propusta u samom procesu i pokretanju projekta - manjak konsultacija sa širom javnošću i njena neinformisanost, a pogotovo neinformisanje lokalnog stanovništva koje ovisi od Jadrana kao jednog od najvrijednijih resursa. Sve to je prouzrokovalo da je 60 posto Dalmacije bilo protiv sadašnjeg projekta otvaranja Jadrana za istraživanje i ekploataciju nafte“, konstatuje Luka Tomac iz hrvatske Zelene akcije.
U organizaciji Green Home podsjećaju da je u decembru prošle godine koalicija od oko 40 nevladinih organizacija iz regiona iz mreže SOS za Jadran, uključujući Greenpeace, Friends of the Earth i Svjetsko udruženje za prirodu, uputila pismo ministru održivog razvoja Branimiru Gvozdenoviću.
U pismu se navodi da su ovi planovi kratkovidi i anahroni, sa činjenicom da ne uzimaju u obzir globalna nastojanja da se preusmjeravanjem na obnovljive izvore energije savlada zavisnost od fosilnih goriva, što je obaveza koju je Crna Gora kasnije preuzela i potpisivanjem Sporazuma o klimi.
Iz Vlade je, u sličnim prilikama, stizao odgovor koji bi se mogao svesti na tezu da ne postoji razvoj koji podrazumijeva nedodirljivost životne sredine.
U organizaciji Green Home smatraju da crnogorsko društvo i sistem jednostavno nijesu dorasli zadatku.
„Crna Gora u ovom momentu nije spremna da odgovori izazovima, odnosno, da kontroliše taj svoj resurs. Nemamo razvijene upravljačke kapacitete, stručnjaka koji se bave istraživanjem nafte i gasa i nijesmo radili na uspostavljanju tih sistemskih i operativnih osnova koji bi djelovali preventivno, ali i u slučaju mogućih hazarda koji bi se desili. Strahujemo da bi Crna Gora, u ovoj situaciji, kao siromašna zemlja koja nema dovoljno kapaciteta, bila osuđena na milost i nemilost samog investitora, odnosno, neke naftne kompanije.“
Luka Tomac iz hrvatske Zelene akcije, koji smatra da ekologija i razvoj mogu ići zajedno, ima dodatnu argumentaciju u prilog odustajanju od istraživanja i eksploatacije nafte i gasa iz jadranskog podmorja.
„Ja bih to postavio, čak, na nivo klimatskih promjena, a one su, bojim se, i više od lokalne zaštite životne sredine. Vlade svijeta su se, u Parizu prije mjesec dana, dogovorile da ograniče porast globalne temperature ispod jednog i po stepena, što je ambiciozniji cilj od pređašnjeg. Lokalne situacije i razvoj ovakvih novih štetnih poslovnih projekata, u 21. vijeku treba posmatrati u tom kontekstu“, navodi Tomac.