Tačno tri godine je prošlo od održavanja posljednjih parlamentarnih izbora u Crnoj Gori, koje je obilježio ambijent pokušaju takozvanog državnog udara ili pokušaja nasilnog rušenja crnogorske vlasti. Za ovo delo je prvostepeno osuđeno trinaest okrivljenih, među kojima su ruski i srpski državljani i lideri opozicionog Demokratskog fronta.

Tri godine kasnije, ostalo je niz otvorenih pitanja.

Pročitajte i ovo: Gdje se nalaze osuđeni za 'državni udar'?

Otkrivanje pokušaja nasilnog rušenja crnogorske vlasti, sa spoljnopolitičkog i bezbjedonosnog aspekta, prema riječima nekadašnjeg šefa crnogorske diplomatije Branka Lukovca, nesumnjivo je uticao na odnos zapadnih sila prema Crnoj Gori i prema onome što je bilo u pozadini tog pokušaja:

“S obzirom na ishod i da je taj događaj uticao na položaj Crne Gore u okruženju i međunarodnim odnosima, reklo bi se da je on ubrzao proces ratifikacije onoga što su bili potrebni dokumenti ili potrebna podrška za članstvo Crne Gore u NATO. U tom kontekstu, mislim da je to doprinijelo da se brže donese odluka o članstvu Crne Gore u NATO i time da se ojača bezbjednost Crne Gore.”

Kriza u odnosima sa Rusijom

Takođe, jedna od spoljnopolitičkih posljedica je kriza u odnosima Crne Gore i Rusije, čiji su nekadašnji službenici bezbjednosti, prema presudi Višeg suda u Podgorici, bili organizatori i finansijeri pokušaja “državnog udara” u Crnoj Gori. Na pitanje koliko će biti potrebno da se diplomatski odnosi Crne Gore i Rusije vrate u normalne tokove, Branko Lukovac kaže:

“Mislim da je to uslovilo određenu krizu sa Rusijom i čini mi se da se u ovom vremenu, sa obje strane daju signali koji govore o želji da se prevaziđe kriza i da se ti odnosi dovedu u sklad sa odnosima kakvi treba da budu između zemalja koje imaju više nego tri vijeka tradiciju dobrih međusobnih odnosa. Tako da se ja iskreno nadam da će ova kriza biti prevaziđena i da će se ti prvi signali koji su sa obje strane odaslati kao jedna želja i namjera da se oni dovedu u normalu, da će oni dati rezultate. Da li će trebati još godinu ili dvije, ali mislim da je važno da taj proces prevladavanja krize otpočne što prije.”

Podsjetimo, početkom izbornog dana 16. oktobra 2016. godine, počela su višestruka hapšenja uglavnom državljana Srbije koji su bili osumnjičeni da su u Crnoj Gori namjeravali da sprovedu terorističke aktivnosti u cilju rušenja crnogorske vlasti.

Optuženi su ruski državljani Eduard Šišmakov i Vladimir Popov, osam državljana Srbije i lideri Demokratskog fronta Andrija Mandić i Milan Knežević i njihov aktivista Mihajlo Čađenović. Svi su nepravosnažno osuđeni na zatvorske kazne od jedne do 15 godina zatvora.

Prema verziji Specijalnog tužilaštva, oni su namjeravali da u Podgorici, na kraju izbornog dana “izazovu nemire, sukobe sa policijom, ubistvo tadašnjeg premijera Mila Đukanovića i preuzimanje vlasti kako bi time spriječili Crnu Goru da se priključi NATO savezu”.

Dvije godine suđenja

Tokom dvogodišnjeg suđenja niko od optuženih nije priznao krivično djelo za koje je bio optužen. Lideri Demokratskog fronta su tvrdili da je sudski postupak ustvari političko suđenje protivnicima crnogorske vlasti. U toku je žalbeni postupak na prvostepenu osuđujuću presudu.

Ovaj događaj je izazvao i teške posljedice po unutrašnju političku scenu u Crnoj Gori. Između ostalog, opozicione partije nisu priznale rezultate izbora za koje su smatrali da su održani u neregularnim i vanrednim uslovima. Započet je bojkot Skupštine i institucija, a politički odnosi su došli do nivoa neprijateljskih.

• EU posmatrač političke krize u Crnoj Gori
• Đukanović: Otac nacije koji deli Crnu Goru

Politički analitičar Boris Marić, između ostalog, kaže da je politička kriza u Crnoj Gori bila aktuelna i prije spornih izbora u oktobru 2016. godine, a da su događaji od izbornog dana dodatno produbli krizu koja traje i danas.

“Na svu prethodnu političku krizu dodata je situacija koja je doista neprijatna i koja u kontinuitetu već tri godine opterećuje crnogorsko društvo, a to je pitanje takozvanog državnog udara. On je pokazao da su crnogorske institucije i političke i istražne i pravosudne, velikim dijelom pokazale nedoraslost da se do kraja utvrde sve činjenice i da do kraja mi kao građani saznamo šta se stvarno desilo tog spornog dana. Sve ono što je bio problem i sve dileme koje su bile 2016. godine, žive i danas i otvaraju ozbiljne posljedice po politički sistem. Mi i danas imamo dijelom bojkot parlamenta, skupštinskih institucija, imamo traženje neke platforme za slobodne i fer izbore”, kaže Marić.

Pročitajte i ovo: Početak dijaloga u Crnoj Gori ili novi politički sporazum

Osnovno pitanje na crnogorskoj političkoj sceni, tri godine nakon “državnog udara” u izbornom danu je kako održati naredne fer i slobodne izbore. Ne želeći da zvuči, kako kaže, previše pesimistično Boris Marić pojašnjava:

“Mi nismo bliže fer i slobodnim izborima danas nego u ove tri godine što smo pokušavali kao društvo da pripremimo te pregovore da se oni stvarno dese.“

Crnogorsko društvo će, zaključuje Marić, i naredne izbori 2020. godine dočekati u ambijentu političkih podjela i krize koja je karakterisala prethodni period.