Iako se deklarisala kao ekološka država i uprkos činjenici da se turizam smatra glavnom privrednom granom, Crna Gora ulazi u velike energetske projekte koji po procjenama dijelova stručne i političke javnosti, prijete da značajno ugroze životnu sredinu. Nedavno je izabran strani partner za istraživanje i, eventualnu eksploataciju nafte i gasa sa morskog dna, a prije nekoliko godina se krenulo u postavljanje podmorskog energetskog kabla po dnu Jadranskog mora, između Crne Gore i Italije čije je polaganje sa crnogorske strane u utorak svečano obilježeno.
“Od italijanske obale već je položeno 136 km kabla, čija će ukupna dužina od Peskare u Italiji do crnogorske obale biti 455 km. Kod uvale Jaz nadomak Budve, Crnogorski elektroprenos gradi trafostanicu Lastva i 400-kilovoltni dalekovod do Pljevalja. Završetak radova je planiran za kraj 2018., a ukupna vrijednost cijelog projekta je preko 800 miliona eura“, rekao je premijer Milo Đukanović tokom svečanosti povodom polaganja prve sekcije energetskog kabla sa crnogorske strane.
“Samo ovaj posao od konvertorskog postrojenja u Lastvi Grbaljskoj, do Rta Jaz gdje se nalazimo, podrazumijeva angažovanje preko 500 lica, i više od 30 lokalnih kompanija. Tokom najzahtjevnije faze u realizaciji ovog dijela projekta, svakodnevno će biti upošljeno preko 200 ljudi.
Šansa za nova zapošljavanja: Milo Đukanović
Osim na ovom dijelu, postoji potreba za angažovanjem značajne domaće radne snage, kao i građevinske operative i na izgradnji trafostanice Lastva. Takođe, i duž cijelog četristokilovoltnog dalekovoda od Lastve, preko Cetinja, Nikšića, Šavnika, Žabljaka i Pljevalja. Očekuje se da će nakon izgradnje samo za održavanje i eksploataciju tog novog dijela sistema biti potrebno desetine novih visokostručnih radnih mjesta”, rekao je Đukanović.
Pripremnim radovima na italijanskoj obali, izgradnja podmorskog kabla od Peskare do Tivta je počela januara prošle godine. Plan gradnje dvosmjernog elektroenergetskog i optičkog kabla predvidjen je
Ugovorom o strateškoj saradnji Crne Gore i Italije, koji su još novembra 2010. godine potpisali aktuelni crnogorski i sada bivši italijanski premijer: Milo Đukanović i Silvio Berluskoni. Ovaj projekat je od početka bio obilježen kontroverzama.
Zanimljivo je da su nekoliko mjeseci prije toga Memorandum o ulaganjima u energetiku, ukupne vrijednosti 4-5 milijardi eura potpisali tadašnji ministri ekonomija Crne Gore i Italije: Branko Vujović i Klaudio Skajola koji je u medjuvremenu optuživan za primanje mita.
Krajem 2012. je objavljeno da se u dokumentaciji u vezi sa istragom koju je Tužilaštvo iz Napulja dostavilo glavnim italijanskim medijima, Crna Gora ne pominje direktno ali je registrovano da su medju glavnim optuženima bili upravo italijanski zvaničnici koji su imali ključne uloge u pomovisanju i pregovorima o italijanskim ulaganjima u Crnoj Gori.
Netransparentnost projekata
Inače, cjelokupan projekat od početka karakteriše netransparentnost koja je, osim na domaćem terenu, uočena i u EU, pa je Rezolucijom iz marta 2011., Evropski parlament zahtijevao da crnogorsko Ministarstvo ekonomije objavi sve dokumente koji se odnose na postavljanje podvodnog energetskog kabla.
"Cjelokupan posao je urađen netransparentno. Državno preduzeće Crnogorski elektroprenos je iza zatvorenih vrata jednostavno predato Italijanima, a to je bio početak niza dogadjaja u kom su ključne odluke o budućoj energetskoj slici Crne Gore van parlamenta i daleko od očiju javnosti", rekao je, svojevremeno, zamjenik direktora nevladine organizacije MANS, Dejan Milovac koji i danas tvrdi da se Vlada više brinula za dobrobit investitora nego za interes sopstvene države i njenih građana.
Projekte plaćaju građani: Dejan Milovac
„Prema onome kako je Vlada ispregovarala, ovaj i druge energetske investicije finasiraju građani Crne Gore preko računa za struju. Uopšteno, sve se svodi na maksimiziranje benefita za investitore i nedovoljno pažnje prema javnom interesu“, ocijenjuje Milovac.
Kritičari projekta podmorskog kabla su isticali da je on štetan sa ekonomskog aspekta, ali i zbog pogubnog uticaja na životnu sredinu, pritom akcentujući činjenicu da prolazi kroz nacionalne parkove, odnosno, zaštićena područja.
Jedan od žestokih kritičara u vrijeme sklapanja ovog posla bio je Darko Pajović, aktuelni predsjednik parlamenta i lider Pozitivne Crne Gore koja je, nakon izlaska Socijaldemokratske partije iz vladajuće koalicije, omogućila opstanak Đukanovićeve Vlade. Pajović je tada, 2011. godine, bio na čelu ekološke nevladine organizacije Green Home.
„Ovdje imate nevjerovatne formulacije - da će trafo stanica ili dalekovod pozitivno uticati na turizam. Vjerovatno se misli na gradnju hotela sa pogledom na trafo stanicu ili, eventualno, na turističke posjete dalekovodima kao specifičan vid eko turizma. Ne postoji kvalitetna dokumentacija jer se u prvi plan stavlja nečiji privatni a ne državni interes. Mi ćemo biti apsolutno protiv zbog neprihvatljivosti velikog negativnog uticaja na životnu sredinu, a ono što je najbitnije je ekonomski aspekt koji je po nama naopako postavljen", govorio je tada Pajović.