Građanski koncept društva se ne može dovoditi u pitanje. Sve ove scene koje smo vidjeli prethodnih dana nisu u duhu sekularizma. Crkva ne smije imati tu vrstu snage da je faktor odlučivanja u državi, nego se svako mora baviti svojim poslom, ocjenjuje za Radio Slobodna Evropa (RSE) Zoran Vujičić iz Građanske alijanse (GA) komentarišući uključivanje Srpske pravoslavne crkve, nakon izbornih i u postizborne procese na crnogorskoj političkoj sceni.
Koordinator pravnog programa GA Vujičić smatra da građani svojim glasovima nisu promijenili vlast da bi pojedini političari uveli crkvu kao faktor odlučivanja o državnim poslovima.
“Građani Crne Gore su glasali za promjene, da se počne bolje živjeti, da vladavina prava konačno zaživi i da se uredi imovina svih vjerskih zajednica kao subjekata odvojenih od države. Pojedini ekstremni političari, zbog jeftinih političkih poena pokušavaju da uvedu crkvu kao faktor odlučivanja, moraju biti postavljeni na marginu od nove parlamentarne većine“, ocijenio je Vujičić.
Posljednji primjer uvođenja crkve u javnu sferu, dogodio se u Budvi 24. septembra, kada su nakon izbora čelnika lokalne vlasti sveštenici Srpske pravoslavne crkve (SPC) obavili crkveni obred osveštavanja zgrade Opštine.
Prethodno su članice trojne koalicije koja je osvojila vlast na izborima 30. avgusta, dan pred konstituisanje Skupštine Crne Gore, održali sastanak u manastiru Ostrog. U prisustvu mitropolita crnogorsko primorskog Amfilohija i episkopa Joanikija, lideri sve tri koalicije Zdravko Krivokapić, Andrija Mandić, Milan Knežević i Dritan Abazović, razgovarali su o podjeli funkcija zakonodavne i izvršne vlasti.
Pročitajte i ovo: Bečić predsjednik Skupštine Crne Gore, Krivokapić predložen za mandatara
Episkopski savjet Srpske pravoslavne crkve, oglasio se i zvaničnim saopštenjem, apelujući na učesnike izbornog procesa “da nakon ostvarene izborne pobjede formiraju Skupštinu i Vladu”.
Uloga SPC u predizbornoj kampanji
Srpska pravoslavna crkva u Crnoj Gori je bila uključena u predizbornu kampanju, otvoreno poručujući građanima da ne glasaju za tadašnju vladajuću koaliciju predvođenu Demokratskom partijom socijalista Mila Đukanovića, zbog usvojenog Zakona o slobodi vjeroispovijesti. Usvajanje tog Zakona , krajem 2019. Izazvao je masovne višemjesečne proteste vjernika Srpske pravoslavne crkve zbog odredbe koja je predviđala da dio crkvene imovine, za koji nema dokaze o vlasništvu, bude prepisan na državu.
Epilog izbornog procesa održanog 30. avgusta je, da su novu parlamentarnu većinu formirale tri ideološki raznolike koalicije ("Za budućnost Crne Gore", "Mir je naša nacija" i "Crno na bijelo"), čime je nakon tri decenije smijenjena partija predsjednika Mila Đukanovića.
Pročitajte i ovo: Zašto je DPS izgubio 15.000 birača?
Koaliciju “Za budućnost Crne Gore” predvodi Demokratski front sastavljen od više srpskih nacionalnih stranaka koje imaju veoma tijesne veze sa Srpskom pravoslavnom crkvom. Koalicija “Mir je naša nacija“ koju vode Demokrate Alekse Bečića, takođe je naklonjena SPC-u, dok je koalicija “Crno na bijelo” Dritana Abazovića u osnovi građanski pokret.
Odgovarajući na novinarsko pitanje o involviranosti crkve u politička zbivanja, predloženi mandatar i lider koalicije “Za budućnost Crne Gore” Zdravko Krivokapić je na dan konstituisanja Skupštine (23. septembra) odbacio ocjene da crkveni velikodostojnici kreiraju političku stvarnost u Crnoj Gori.
“Pogrešna je percepcija da su mitropolit Amfilohije i vladika Joanikije bili tu da kroje sudbinu Crne Gore. Oni su se našli kao pomiritelji naših nesuglasica”, rekao je Krivokapić.
Pročitajte i ovo: Most: Da li je Amfilohije najmoćniji čovek u Crnoj Gori?
Poslanica Građanskog pokreta URA najmanje članice nove vladajuće većine, koalicije Crno na bijelo, Božena Jelušić, ocjenjuje za Radio Slobodna Evropa da su miješanjem crkve u politička dešavanja na gubitku sve strane, odnosno da crkva gubi svoju duhovnost, a država sekularnost. Na konkretno pitanje da li je ugrožen sekularni karakter države Crne Gore, aktivnostima Srpske pravoslavne crkve u postizbornom periodu Jelušić odgovara kontrapitanjem:
“Ja bih uzvratila kontra pitanjem, da li ovakvo ponašanje crkve može da utiče na slabljenje njene klerikalne i duhovne pozicije. Zbog toga što u ovakvoj konstelaciji događaja zapravo gube obje strane - i sekularna vlast i država i crkva kao institucija. Smatram da je granica miješanja odveć opasna za jednu i za drugu stranu”, kaže profesorica Jelušić konstatujući, da je događajima u kojima je nedvosmisleno pokazano do koje mjere je crkva imala uticaj na protekle izbore, postavljena svojevrsna dijagnoza crnogorskom društvu kao jednom ipak pretpolitičkom društvu:
“Ja bih voljela da je Crna Gora izašla iz te matrice”, zaključuje Jelušić.
Kritike i osude crkvenog upliva
Pokušaji da dobijemo stav predstavnika SPC u Crnoj Gori kako bi prokomentarisali nivo upliva te vjerske zajednice u političke događaje i odnose, bio je bezuspješan.
Za visokog funkcionera opozicione Socijaldemokratske partije Ivana Vujovića djelovanje Srpske pravoslavne crkve i njen presudni uticaj na političku kombinatoriku je svakim danom sve intenzivniji i nije samo simboličkog karaktera.
“Jedna je stvar promjena vlasti, koja je bila nakaradna i ta loša vlast je u suštini uzrok svega što se sada dešava. A druga je stvar što se javlja jedna artikulisana politička misao (crkveno-politička) koja je retrogradna i narušava građansko i sekularno ustrojstvo Crne Gore", ocjenjuje Vujović.
Vaš browser nepodržava HTML5
Da li je SPC 'izborni pobjednik' u Crnoj Gori?
Vujović kaže da se ipak nada da procesi ne vode ka “homeinizaciji” Crne Gore.
“Treba vidjeti kako će se sve dalje odvijati, ali sadašnja praksa je zabrinjavajuća i nije put u Evropu, već put, kako je jedan hrvatski filozof nazvao, ka ‘homeinizaciji’ Crne Gore koja je u najavi, a nadam se da do toga neće doći”.
Partije dojučerašnje vlasti su oštro osudile upliv Srpske pravoslavne crkve u političke odluke nove parlamentarne većine na državnom i lokalnom nivou. Socijaldemokrate Ivana Brajovića su saopštile da je “osveštavanje i performans unutar zgrade opštine Budva, bruka za savremenu Crnu Goru”.
U saopštenju Demokratske partije socijalista je navedeno da je direktnim miješanjem Episkopskog savjeta u političke pregovore oko formiranja nove vlasti, prekršen Ustav Crne Gore, koji propisuje strogu odvojenost države i crkve”.
Takođe je reagovalo i Ministarstvo za ljudska i manjinska prava koje je saopštilo da Crnoj Gori treba nedvosmisleno i odlučno očuvati sekularni karakter svih opština i države u cjelini. Iz tog resora poručuju da vjerska služba u građanskim javnim servisima, uz favorizovanje jedne vjerske zajednice, doprinosi podjelama i diskriminaciji.