Povodom Dana primirja, novog praznika u Srbiji kojim se obeležava kraj Prvog svetskog rata, istoričarka Branka Prpa kaže da je na delu dvostruka revizija istorije. Jedna, proglašavanjem atentata na Ferdinanda terorističkim činom, čime se fokus pomera sa nemačke krivice za rat na Srbiju. I druga, reinterpretiranjem osporavanjem jugoslovenske ideje koja je rezultirala stvaranjem jugoslovenske države nakon Prvog svetskog rata.
Prpa smatra da u taj korpus revidiranja istorije, spada i naknadna reinterpretacija antifašističkog pokreta u Srbiji.
Prpa: To jeste revizija istorije, i u interesu je određenih evropskih političkih krugova. Jer ta revizija istorije se događa ne samo na terenu Prvog svetskog rata nego te pokušaje vidimo i na terenu revizije Drugog svjetskog rata.
Prpa: Pa, pre svega mislim na Nemačku. Mislim da ona stoji u centru te inspiracije. Centar te inspiracija bio je i velika polemika između Fišera i Noltea krajem osamdesetih godina dvadesetog veka u kojem su izjednačeni totalitarizmi, u kom se upravo to pokušava da uradi - da se ceo dvadeseti vek gleda kao jedan jedinstveni politički korpus u kojem je totalitarni sistem uzrokovao to što je uzrokovao, bio on desničarskog predznaka ili bio on levičarskog predznaka. E, to je prvi veliki pokušaj revizije istorije 20-tog veka.
Prpa: Da, to jeste pokušaj da se promeni fokus, odnosno da se pravi motiv rata stavi iza leđa jednom činu koji je upečatljiv, a to je atentat na prestolonaslednika Austro-Ugarske monarhije. To je prosto pokušaj da se jedan događaj stavi ispred svih događaja i političkih motiva. To je, naravno, sa istorijske tačke gledišta, pogrešno i naravno da se radi o manipulaciji.
Pravi uzrok Prvog svetskog rata su militaristički krugovi u Beču i Nemačkoj, i politička koncepcija 'Drang nach Osten' - jeste prodor na Istok, borba za parče kolonijalnog kolača koji je izmaknuo iz ruku Nemačke. I to je pokušaj da se u tom smislu unutar evropskih velikih sila napravi jedna druga raspodela moći.
Prpa: Pa, naravno. To je strašno žalosno što se zapravo dešava, ne samo u Srbiji. To se dešava i u Hrvatskoj i u ostalim delovima bivše Jugoslavije. Ta vrsta naknadne pameti, gde ću ja iz sadašnjosti da mislim ili interpretiram jednu istoriju s početka dvadesetog veka. To je nedopustivo prosto u mojoj struci. Nikad iz svog vremena ne smete da tumačite vreme čiji niste akter i vreme koje je prošlo i koje čine, zapravo, mrtvi ljudi. Dakle, ta vrsta naknadne pameti živih u odnosu na one koji su otišli i stvorili jednu istoriju, odnosno stvorili celi korpus događaja, jeste ono što mi moramo da poštujemo, i to jeste ono što ulazi u korpus našeg znanja. I što ulazi u korpus uopšte našeg identiteta.
To je ta šizofrena opozicija. Pokušaj osporavanja jugoslovenske ideje, i to svi zajedno - to je vrlo zanimljivo. Ne možeš da negiraš ono što je jugoslovenska država bila, a da govoriš o Gavrilu Principu kao o osobi koja je dio jedne revolucionarne matrice. To prosto ne možeš, jer onda se odričeš tog istog Gavrila Principa i jugoslovenske revolucionarne omladine.
Prpa: Pa upravo to, to je pokušaj da se onome što se dogodilo da potpuno druga dimenzija u interpretaciji. Pa evo imamo tezu da je Jugoslavija bila pogrešna odluka, je l'? Sad, ako imamo tezu da je Jugoslavija bila pogrešna odluka, onda je i Gavrilo Princip pogrešan čovek. Onda je sve to pogrešno, i onda nema razlike između njih i onih koji pokušavaju da menjaju istoriju dvadesetog veka. Istu stvar vidimo i kada je u pitanju Drugi svetski rat. Mi danas (imamo) praznik oslobođenja Beograda u Prvom svetskom ratu, a gde je praznik oslobođenja Beograda u Drugom svetskom ratu? To je ta suluda, šizofrena pozicija i neodgovorna pozicija prema sopstvenoj istoriji.
Prpa: Apsolutno, jer na kraju krajeva, zašto tolika potreba da se to revidira i o čemu se radi u suštini. To je Fritz Fischer, nemački istoričar, koji je šezdesetih godina izazvao velike polemike u nemačkoj istoriografiji - mi ga danas poznajemo pod nazivom, pod atributom Fischerove kontroverze - upravo zato što je tvrdio da je ono što se desilo i u Prvom i u Drugom svetskom ratu rezultat te jedne iste politike i on je nazvao 'savez elita' ili 'težnja ka svetskoj moći'. I on to prati od Bizmarka do Hitlera. To je ono što je Fritz Fischer pokazao još ranih šezdesetih godina dvadesetog veka - težnju ka svetskoj moći i savez elita na tom političkom projektu. I prema tome, ništa mi od onog što je sam Fritz Fischer pokazao, ne treba da radimo. To se onda nastavlja u kontinuitetu, što ne znači da će se ratna sredstva upotrebljavati, ali je nemačka dominacija u Evropi očigledna. To su neke konstante koje traju u evropskoj geografiji već, evo ga, vek i po.
Prpa smatra da u taj korpus revidiranja istorije, spada i naknadna reinterpretacija antifašističkog pokreta u Srbiji.
RSE: Da li je tvrdnja da je atentat na Ferdinanda teroristički čin, pokušaj revidiranja istorije?
Prpa: To jeste revizija istorije, i u interesu je određenih evropskih političkih krugova. Jer ta revizija istorije se događa ne samo na terenu Prvog svetskog rata nego te pokušaje vidimo i na terenu revizije Drugog svjetskog rata.
RSE: Kad kažete “određeni krugovi”, na koga mislite?
Prpa: Pa, pre svega mislim na Nemačku. Mislim da ona stoji u centru te inspiracije. Centar te inspiracija bio je i velika polemika između Fišera i Noltea krajem osamdesetih godina dvadesetog veka u kojem su izjednačeni totalitarizmi, u kom se upravo to pokušava da uradi - da se ceo dvadeseti vek gleda kao jedan jedinstveni politički korpus u kojem je totalitarni sistem uzrokovao to što je uzrokovao, bio on desničarskog predznaka ili bio on levičarskog predznaka. E, to je prvi veliki pokušaj revizije istorije 20-tog veka.
RSE: Da li je u pravu deo domaćih istoričara koji kažu da je ovo pokušaj da se na Srbiju svali krivica za Prvi svetski rat?
Prpa: Da, to jeste pokušaj da se promeni fokus, odnosno da se pravi motiv rata stavi iza leđa jednom činu koji je upečatljiv, a to je atentat na prestolonaslednika Austro-Ugarske monarhije. To je prosto pokušaj da se jedan događaj stavi ispred svih događaja i političkih motiva. To je, naravno, sa istorijske tačke gledišta, pogrešno i naravno da se radi o manipulaciji.
Pravi uzrok Prvog svetskog rata su militaristički krugovi u Beču i Nemačkoj, i politička koncepcija 'Drang nach Osten' - jeste prodor na Istok, borba za parče kolonijalnog kolača koji je izmaknuo iz ruku Nemačke. I to je pokušaj da se u tom smislu unutar evropskih velikih sila napravi jedna druga raspodela moći.
RSE: A da li sada ima i pokušaja revizije istorijskog vrednovanja procesa stvaranja Jugoslavije?
Prpa: Pa, naravno. To je strašno žalosno što se zapravo dešava, ne samo u Srbiji. To se dešava i u Hrvatskoj i u ostalim delovima bivše Jugoslavije. Ta vrsta naknadne pameti, gde ću ja iz sadašnjosti da mislim ili interpretiram jednu istoriju s početka dvadesetog veka. To je nedopustivo prosto u mojoj struci. Nikad iz svog vremena ne smete da tumačite vreme čiji niste akter i vreme koje je prošlo i koje čine, zapravo, mrtvi ljudi. Dakle, ta vrsta naknadne pameti živih u odnosu na one koji su otišli i stvorili jednu istoriju, odnosno stvorili celi korpus događaja, jeste ono što mi moramo da poštujemo, i to jeste ono što ulazi u korpus našeg znanja. I što ulazi u korpus uopšte našeg identiteta.
To je ta šizofrena opozicija. Pokušaj osporavanja jugoslovenske ideje, i to svi zajedno - to je vrlo zanimljivo. Ne možeš da negiraš ono što je jugoslovenska država bila, a da govoriš o Gavrilu Principu kao o osobi koja je dio jedne revolucionarne matrice. To prosto ne možeš, jer onda se odričeš tog istog Gavrila Principa i jugoslovenske revolucionarne omladine.
RSE: Da li to znači da se na isti način dovodi u pitanje jugoslovenska ideja i u Srbiji, Hrvatskoj i u Bosni?
Prpa: Pa upravo to, to je pokušaj da se onome što se dogodilo da potpuno druga dimenzija u interpretaciji. Pa evo imamo tezu da je Jugoslavija bila pogrešna odluka, je l'? Sad, ako imamo tezu da je Jugoslavija bila pogrešna odluka, onda je i Gavrilo Princip pogrešan čovek. Onda je sve to pogrešno, i onda nema razlike između njih i onih koji pokušavaju da menjaju istoriju dvadesetog veka. Istu stvar vidimo i kada je u pitanju Drugi svetski rat. Mi danas (imamo) praznik oslobođenja Beograda u Prvom svetskom ratu, a gde je praznik oslobođenja Beograda u Drugom svetskom ratu? To je ta suluda, šizofrena pozicija i neodgovorna pozicija prema sopstvenoj istoriji.
RSE: Da li vi vidite klice takve nemačke politike u Evropi i danas?
Prpa: Apsolutno, jer na kraju krajeva, zašto tolika potreba da se to revidira i o čemu se radi u suštini. To je Fritz Fischer, nemački istoričar, koji je šezdesetih godina izazvao velike polemike u nemačkoj istoriografiji - mi ga danas poznajemo pod nazivom, pod atributom Fischerove kontroverze - upravo zato što je tvrdio da je ono što se desilo i u Prvom i u Drugom svetskom ratu rezultat te jedne iste politike i on je nazvao 'savez elita' ili 'težnja ka svetskoj moći'. I on to prati od Bizmarka do Hitlera. To je ono što je Fritz Fischer pokazao još ranih šezdesetih godina dvadesetog veka - težnju ka svetskoj moći i savez elita na tom političkom projektu. I prema tome, ništa mi od onog što je sam Fritz Fischer pokazao, ne treba da radimo. To se onda nastavlja u kontinuitetu, što ne znači da će se ratna sredstva upotrebljavati, ali je nemačka dominacija u Evropi očigledna. To su neke konstante koje traju u evropskoj geografiji već, evo ga, vek i po.