Stanovnici sela i gradova na sjeveru Crne Gore gdje država preko privatnih kompanija kojima je dodijelila koncesije, namjerava ili je već počela gradnju minihidrocentrala, oštro se protive tim planovima. Građani i ekolozi tvrde da ta postrojenja uništavaju prirodu i vodotok rijeka i rječica, ostavljajući ih bez vode.
Građani Plava, Gusinja, Andijevice, Murine, Kolašina i Bijelog Polja poručuju da će spriječiti gradnju minihidrocentrala i da će po svaku cijenu braniti vodu kojom održavaju imanja i izdržavaju porodice.
Odbornik Albanske alternative u Plavu i svojevrsni lider protesta Iber Hoti kaže za Radio Slobodna Evropa da je, dok EU odustaje od protočnih centrala zato što uništavaju kompletan ekosistem, u Crnoj Gori na pomolu ekološka katastrofa zbog propusta države i nesavjesnih koncesionara:
„Ja sam bio na Šekularskoj rijeci i bio sam na rijeci Bradac kod Andrijevice i vidio sam šta se tamo dešava. Jednostavno nestaje rijeka, nestaje korito, tamo više nema života. Evropa je već odavno digla ruke od protočnih centrala ovoga tipa jer ako vi izmjestite vodu sa jednog područja mijenjati cijeli eko sistem na tom području. Tada više nema ni biljnog ni životinjskog svijeta, nema vode za ljude, za stoku, za navodnjavanje imanja. Sve se potpuno mijenja.“
Osim uništavanja vodotoka Šekularske rijeke u opštini Berane, Hoti pominje i dvije već izgrađene minihidrocentrale u opštini Plav, gdje su takođe uništeni vodotoci.
Iber Hoti kaže da su stanovnici gradova i sela sa sjevera u međuvremenu podnijeli tužbu protiv države zbog toga što je gradnju minihidrocentrala definisala kao društveni interes:
„Društveni ili javni interes je kada pravite školu, bolnicu, puteve a privatni kapital i privatni profit nikada ne može biti društveni interes. Oni su na osnovu te svoje odluke počeli da konfiskuju privatna imanja. Mi ćemo ići do evropskog suda jer ako to neće Crna Gora, onda će Evropa zaustaviti uništavanje prirodnih ljepota sjevera Crne Gore.“
Na Murinskoj rijeci trenutno su obustavljeni radovi na gradnji mini hidrocentrale jer su se pobunili mještani i onemogućili koncesionaru iz Berana da doveze mehanizaciju.
Predsjednik Mjesne zajednice Murino Brano Otašević za naš program kaže da mještanima niko nije objasnio koje su koristi a koja šteta od postavljanja mini elektrane na njihovoj rijeci:
„Prvo smo napisali peticiju i upoznali koncesionara da imamo 200 potpisa a onda se oko 200 građana 2 puta skupljalo i na jedan miran i civilizovan način mu stavili do znanja da neće moći tu da gradi. Tražili smo da povuče mehanizaciju i on je to učinio.“
Već uništene rijeke u okolini: Berane
Radovan Anđić kaže da mještani Klaudre, mjesne zajednice u opštini Berane, neće dozvoliti ni državi ni koncesionaru gradnju minicentrale na tom području:
„Oni su uspjeli da prevare mještane gornjih sela i da urnišu Jelovicu, jednu od najljepših rijeka. To je sve razrovano i uništeno tamo kao što je Hirošima razorena 1945. godine atomskom bombom“, kaže Anđić za RSE.
Na oštre poruke stanovnika gradova i sela sa sjevera iz Vlade odgovaraju tvrdnjom da je sve planirano i rađeno u skladu sa zakonom i važećim propisima.
Portparolka Ministarstva ekonomije Marina Živaljević u izjavi za RSE podsjeća da dozvole za koncesiju država izdaje na osnovu prostornih planova opština, koje takođe određuju i lokacije na kojima će se graditi male hidroelektrane:
„Ministarstvo ekonomije poštuje sve zakonom propisane procedure prilikom izdavanja energetskih dozvola, a za sve elektrane preko jedan megavat provodi se tenderska procedura u okviru koje se organizuje javna rasprava. Upravo je javna rasprava prilika da se iznesu mišljenja, stavovi i primjedbe na čitav proces i u svim slučajevima gdje su sugestije bile argumentovane i opravdane, ministarstvo ih je usvojilo.“
No, tvrdnje da je javnost bila upoznata sa projektima i planovima kroz javnu raspravu, osporavaju u NVO sektoru.
Milija Čabarkapa iz nevladine organizacije Green Home kaže da to nije urađeno na pravi način i da je dovelo do protesta stanovnika opština i sela sa sjevera:
„Ministarstvo ekonomije je u skadu sa zakonom obavještavalo javnost putem nekog štampanog medija ili na svom sajtu. Međutim, mi znamo da ljudi koji žive u ovim ruralnim područjima ili rijetko koriste internet ili ga uopšte ne koriste ili uopšte ne kupuju svakodnevnu štampu. Oni su zapravo bili uskraćeni za veoma važne informacije. Mislim da je lokalno stanovništvo trebalo da ima mnogo značajniju ulogu u procesu planiranja i naročito odlučivanja o izgradnji malih hidroelektrana koako bi one bile održive i korisne ne samo za državu i koncesionara nego i za samo lokalno stanovništvo.“
Podsjetimo, koncesije za gradnju minihidroelektrana dodijeljene su na teritoriji opština: Kolašin, Mojkovac, Andrijevica, Berane, Bijelo Polje, Plav, Gusinje, Plužine i Budva.
Do sada je odobreno 60 projekata za gradnju malih hidroelektrana, a država je planirana da godišnja prozvodnja iz tih izvora bude 300 gigavat sati.
Upućeni ukazuju da je proizvodnja električne energije iz obnovljivih izvora veoma isplativ posao zato što se svaki proizvedeni kilovat-sat plaća po podsticajnog cijeni. Podsticaje plaćaju i građani preko računa za struju od maja 2014. godine.
Na prosječnom računu od 50 eura za male hidroelektrane se plaćaju dva eura. Ove godine je naknada za podsticaj povećana skoro četiri puta.