(Mišljenja izrečena u komentaru ne odražavaju nužno stavove RSE)
Evropska unija nije vanjskopolitički igrač kakav bi željela biti, a Evropski parlament još manje, donoseći brojne neobavezujuće rezolucije o međunarodnim pitanjima koje se odmah zaboravljaju.
Stoga je zanimljivo da je jedna takva rezolucija „Važnost evropskog sjećanja za budućnost Evrope“, koju je parlament usvojio u septembru 2019. godine naljutila ruskog predsjednika Vladimira Putina, izazvala diplomatski razdor između Varšave i Moskve proteklih sedmica, a mogla bi otrovati ne samo obilježavanje 75. godišnjice završetka Drugog svjetskog rata i oslobađanja Auschwitza, nego i naglasiti podjele u Evropi o tome kako gledaju na historiju.
Mišljenja i činjenice
Evropski parlament je 15. januara raspravljao o nedavnom neslaganju.
Vera Jourova, potpredsjednica Evropske komisije iz Češke, odgovorna za „vrijednosti i transparentnost“, brzo je stala na stranu Poljske nakon optužbi iz Moskve, koje je izrazio Putin, rekavši da Varšava dijeli odgovornost za početak rata jer su bili u dosluhu sa nacističkom Njemačkom tridesetih godina. Jourova je rekla da "svako ima pravo na svoje mišljenje, ali ne i na svoje činjenice". Dodala je da "Evropska komisija u potpunosti odbacuje sve lažne tvrdnje koje pokušavaju iskriviti historiju Drugog svjetskog rata ili oslikavati žrtve - poput Poljske - kao počinioce".
Pročitajte i ovo: Moravjecki optužio Rusiju da oživljava staljinističku verziju istorijeDala je podršku osnovnom načelu septembarske rezolucije – da je dogovor nacista i Sovjeta o nenapadanju 23. augusta 1939. godine, poznatiji kao Molotov-Ribentrop pakt, otvorio put ratu dozvoljavajući napad na Poljsku kao i kasniji rat protiv Finske i okupaciju baltičkih država i dijelova Rumunije.
Naravno, nije iznenađenje da EU podržava jednu od svojih država članica u raspravi s trećom zemljom, ali postoje dva aspekta koja još vrijedi istražiti: zašto su Rusija i Putin odabrali Poljsku od svih zemalja i zašto je, prilično bezopasan dokument neke institucije EU, koji rijetko dobiva publicitet izvan briselskog kruga, uopće dobio toliku pažnju? Oba aspekta možda imaju veze sa strategijom Kremlja.
Mnogi poljski zastupnici iz kompletnog političkog spektra zalagali su se za raspravu i glasanje o ovoj rezoluciji. Ali opet, tako je učinila i većina europarlamentaraca iz srednje i Istočne Evrope kao i većina Zapadne Evrope. Tako da je teško tvrditi da je Varšava bila glavni pokretač iza ovog dokumenta. Ono što nije teško istaći jeste da je Poljska sve više u koliziji s EU o mnogim pitanjima.
Samo nekoliko sati nakon ovosedmične rasprave o Drugom svjetskom ratu, Jourova se ponovo obratila parlamentu - ovaj put o onome što EU vidi kao pogoršavanje vladavine prava u Poljskoj. Dan prije nego što je zatražila od najvišeg suda Unije da privremeno obustavi rad disciplinskog vijeća Vrhovnog suda Poljske - vijeća koje je poljska vladajuća desnica Zakon i pravda (PiS) uvela da disciplinuje poljske suce.
Nekoliko drugih pravnih slučajeva i postupaka zbog kršenja procedura također su narušili odnose između EU i Poljske, kao što su su ih ranije narušili odlučno protivljenje Varšave migracijskim kvotama i nedavna odluka da se odustane od zajedničkog cilja bloka da do 2050. ima ekonomiju koja ne utiče na klimu.
Slaba karika u lancu
Zatim je tu osjetljivo pitanje poljskog historijskog tereta koje se očituje u njihovom Zakonu o holokaustu iz februara 2018. godine, kojim se optuživanje zemlje za saučesništvo u nacističkim ratnim zločinima označava krivičnim djelom, koji je nakon velikih protesta skoro u potpunosti ublažen šest mjeseci kasnije. Zato nije tako čudno što je Poljska precizno izabrana. Kao što su mi zapadni diplomati nedavno rekli, "oduvijek je bila posebna strategija stranih zemalja da odaberu slabu kariku u lancu, a u slučaju EU to je trenutno Poljska."
Pročitajte i ovo: Poljski bojkot 75. godišnjice oslobađanja AušvicaNajočitiji razlog zašto je Rusija ljutito reagovala je, naravno, napad na njen ratni narativ, hrabre oslobodioce koji su naciste potisnuli sve do Berlina. Mnogi su tokom rasprave, uglavnom pripadnici političke ljevice, ali i Komisije, priznali sovjetske ratne napore 1941.-1945., dok su drugi, pretežno iz zapadne Evrope, naveli da nije u redu izjednačavati komunizam i nacizam. Ali i ovdje se može primjetiti pametna strategija Kremlja: tumačenje istorije.
EU je možda nastala iz pepela rata s jasnim ciljem prevladavanja decenija nacionalističkih prepirki. Ipak, zagrebite površinu i stare rane i podjele ponovo se pojavljuju. Španski političari su se tokom rasprave nadmetali oko svega, od uloge bivšeg diktatora Francisca Franca do aktuelnih problema sa separatistima. Talijanska desnica i ljevica uhvatili su se za vratove o vrlinama i porocima partizana u svjetskom ratu.
Pa ipak, pojavila se još jedna jasna podjela između istočnjaka ili zapadnjaka, ili kao što je rečeno "među onima koji su vjerovali da je rat zaista završen 1989., a ne 1945." Drugim riječima, ima se mnogo šta iskorištavati na kontinentu gdje prošlost nikada nije mrtva. Nije čudo što se čini da je Putin novo zainteresiran za razgovor o ratu, pogotovo s toliko komemoracija i obilježavanja koja dolaze.