Iako je prije pet godina, nakon sugestija Evropske Unije, odustala, Vlada Crne Gore je odlučila da oživi projekat ekonomskog državljanstva koji bi, sudeći po oprečnim reakcijama, mogao pribaviti značajnu korist za državu, ali i nanijeti ozbiljnu štetu.
Shodno novoj odluci Vlade, od 1. oktobra će biti moguće steći crnogorsko državljanstvo po osnovu novčanog ulaganja u razvojne projekte.
„Program ekonomskog državljanstva će biti dostupan za najviše 2.000 najreferentnijih aplikanata iz zemalja koje ne pripadaju Evropskoj Uniji i to tokom ograničenog perioda od tri godine", navodi se u Vladinom saopštenju.
Ovom odlukom, Vlada je oživjela ovaj projekat koji je pokrenula još 2010. godine, a od njega odustala prije pet godina, nakon sugestija iz Evropske Unije koja to nije eksplicitno zahtijevala, ali je snažna sugestija da pravila u toj oblasti moraju biti usklađena sa evropskom Konvencijom o nacionalnosti bila dovoljno jasan signal.
Prvo upozorenje je već stiglo i nakon nove Vladine odluke. Ambasador Evropske unije u Crnoj Gori, Aivo Orav, upozorava da bi crnogorska Vlada trebalo „da pažljivo razmotri pitanje ekonomskog državljanstva kako ne bi napravila bilo kakvu prepreku na putu ka Evropskoj Uniji“.
Čini se međutim, da je Vladina odluka suštinski donešena još prije dvije godine kada je tadašnji premijer, a sada predsjednik Crne Gore, Milo Đukanović jasno nagovijestio reanimaciju ovog projekta rekavši da su „od trenutka kada je Crna Gora prvi put normativno obradila ideju o ekonomskom državljanstvu, mnoge države uključujući i evropske zemlje usvojile takav model ekonomskog razvoja“.
„Obezbijedile su na takav način prilive u svoje finansijske sisteme koji se mjere, ne stotinama miliona, već milijardama eura“, rekao je tada Đukanović.
Prije dvije godine tadašnji premijer, a sada predsjednik Crne Gore, Milo Đukanović jasno nagovijestio reanimaciju ovog projekta
Ekonomski analitičar Vasilje Kostić, koji je i prije nekoliko godina podržavao uvođenje ekonomskog državljanstva, pozdravlja odluku Vlade.
„Koristi su jasne. Time se podstiče dotok kapitala, razvoj investicija, razvoj tehnologije, znanja, unapređenje ekonomskog ambijenta, rast zapošljavanja, a u krajnjem - rast životnog standarda i društveni napredak“, tvrdi Kostić.
Iako snažan zagovornik uvođenja ekonomskog državljanstva, Kostić naglašava da je od najveće važnosti uvođenje jasnih pravila i poštovanje etike i svih relevantnih kriterijuma da bi se spriječilo sve što bi moglo da nanese štetu ugledu i ekonomskom razvoju Crne Gore.
„U suprotnom, to može postati sredstvo korupcije i uzrok negativnih iskustava poput poput poznatih slučajeva iz praksi drugih država, odnosno, da državljanstvo dobiju osobe koje bi mogle nanijeti ozbiljnu štetu ugledu države“, kaže.
Na raspolaganju će biti dvije varijante ekonomskog državljanstva. Prva podrazumijeva ulog od 250.000 eura u neki, od Vlade odoboren, razvojni projekat u nerazvijenom području Crne Gore i druga – ulog u razvijeno područje po istim uslovima ali u visini od 450.000 eura.
U oba slučaja, Vlada će naplaćivati naknadu do 100.000 eura po zahtjevu, a taj novac se usmjeravati u Fond za nerazvijena područja.
Zamjenik direktora NVO MANS, Dejan Milovac podsjeća da Crna Gora do sada nije imala ekonomsko državljanstvo, ali jeste „počasno državljanstvo sa ekonomskim razlozima“, a za njega su, kako kaže, predlagane razne individue, navodno, zbog interesa Crne Gore.
„Prošlogodišnje istraživanje MANS-a je pokazalo da su postoji izvjestan broj ljudi koji su dobili državljanstvo na osnovu obećanih investicija, a sve se završilo kupovinom stanova u Porto Montenegro-u“, kaže Milovac.
- Dodjela počasnih državljanstava: Netransparentno i kontroverzno
- Ljubav prema Putinu Rusima prezentuje državljanka Crne Gore
Najveće interesovanje javnosti su izazvala tri slučaja dodjele crnogorskog državljanstva.
Kontroverzni bivši premijer Tajlanda, Taksin Šinavatra je 2009. dobio crnogorska dokumenta po skraćenom postupku i bez objašnjenja.
Malezijski biznismen i igrač pokera, Vei Seng Pua, koji je 2014. bio uhapšen u Las Vegasu zbog organizovanja klađenja na utakmice Svjetskog prvenstva u fudbalu, crnogorski pasoš je dobio kao „osoba od posebnog značaja za državni, naučni, privredni, ekonomski i drugi interes Crne Gore".
Kontroverzni bivši premijer Tajlanda, Taksin Šinavatra je 2009. dobio crnogorska dokumenta po skraćenom postupku i bez objašnjenja
Nekadašnji palestinski ministar bezbjednosti, Mohamed Dahlan, koji je svojevremeno optuživan za pronevjeru desetina miliona dolara iz državnih fondova postao je crnogorski državljanin nakon ličnog zahtjeva tadašnjeg premijera Mila Đukanovića.
U obazloženju je stajalo da je palestinski biznismen veliki podržavalac crnogorske nezavisnosti i zaslužan za uspostavljanje kvalitetnih odnosa sa vladajućom porodicom Ujedinjenih Arapskih Emirata.
Dejan Milovac iz MANS-a kaže da ne želi da prejudicira da će novi program ekonomskog državljanstva biti potpuni fijasko, ali smatra da dosadašnje iskustvo sa Vladinim projektima i njenom kontrolom realizacije ostavlja veoma veliki prostor za pesimizam.
„U MANS-u ne bi smo željeli da vidimo pretvaranje ekonomskog državljanstva u potvrdu onoga što se Crnoj Gori zamjeralo – da predstavlja sigurnu kuću za mafijaše“, rekao je Milovac.