Više od deset godina Crna Gora sprovodi reforme kako bi ispunila političke kriterijume u pregovorima sa Evropskom Unijom. Politički kriterijumi su ljudska prava, pravosuđe, borba protiv korupcije i organizovanog kriminala, mediji i reforma javne uprave. Ispunjenost političkih kriterijuma je ispod prosjeka, zaključak je ekspertske analize Centra za tranziciju.
Predstavljajući rezultate istraživanja o procjeni napretka Crne Gore u ispunjavanju političkih kriterijuma u pregovorima sa Evropskom Unijom, Dragan Koprivica iz Centra za Demokratsku tranziciju je rekao da je istraživanje pokazalo da je zakonodavna oblast mnogo bolje ocjenjena od realizacije reformi.
To važi za gotovo sve oblasti koje su analizirane, kao što su pravosuđe, ljudska prava, borba protiv korupcije i organizovanog kriminala. Na skali od jedan do pet, realizacija reformi u najvažnijim oblastima političkih kriterijuma je ispod trojke, rekao je Koprivica:
„Ovo istraživanje je potvrdilo tezu da imamo solidne zakone ali je naš problem njihovo sprovođenje u praksi, to jest način na koji funkcionišu institucije u ovim oblastima. Crna Gora mora energičnije, odlučnije i brže pristupiti ispunjavanju političkih kriterijuma“.
Tipičan primjer koji govori da se dobri zakoni ne sprovode je između ostalog oblast borbe protiv organizovanog kriminala. Kako je saopštila Milica Kovačević, eksperti su u istraživanju ocjenili pozitivnim zakonski okvir, ali istovremeno je primjećena zabrinutost građana u odnosu na obračune kriminalnih grupa, izostanak kapaciteta organa gonjenja, ali i praksu padanja presuda u najtežim slučajevima.
Česti obračuni
„Institucionalni kapaciteti Specijalnog državnog tužilaštva su mali u odnosu na ogromni priliv predmeta koji se dogodio od njihovog osnivanja. Deset specijalnih tužilaca ne može da iznese ovaj posao. Imamo razumijevanje javnosti koja je opterećena posebno ovih dana u odnosu na obračune kriminalnih klanova i organizovanih kriminalnih grupa. Ono što treba posebno da nas brine to je takozvano padanje optužnica i presuda u drugostepenim postupcima“, rekla je Kovačević.
Kada je riječ o borbi protiv korupcije takođe su rezultati polovični. Na osnovu tih rezultata Anđelija Lučić je postavila pitanje da li se borba protiv korupcije vodi zbog Brisela ili zbog građana Crne Gore. Ključni problem je u Agenciji za sprječavanje korupcije.
„Naši eksperti smatraju da Agencija za sprječavanje korupcije nije ispunila očekivanje. Eksperti su istakli da postoji jasna potreba da se način funkcionisanja Agencije značajno unaprijedi, a takođe su često isticali primjedbu da postoji politički uticaj na Agenciju“, saopštila je Lučić dodajući da su uz to eksperti vidjeli problem i u Agenciji za zaštitu ličnih podataka i slobodan pristup informacijama koja nije takođe ispunila očekivanja.
„Kako ta agencija sama navodi u svom izvještaju za prošlu godinu, nisu bili u stanju da utvrde koje institucije krše Zakon u dijelu proaktivnog objavljivanja informacija, pa nisu ni pokrenute procedure za sankcionisanje. Takođe veliki problem predstavlja i veliki broj slučajeva ćutanja administracije“, rekla je Anđelija Lučić.
Analiza rezultata u sprovođenju reforme pravosuđa je pokazala da u Crnoj Gori nije proizvedeno potpuno efikasno i nezavisno pravosuđe, odnosno da reforme nisu dale potpune rezultate, nakon 17 godina sprovođenja. Biljana Papović je saopštila da se uticaj na pravosuđe vrši preko finansiranja.
„U našem sistemu finansiranja sudstva i tužilaštva je princip da postoji jak uticaj izvršne vlasti. Sudski i tužilački savjeti imaju pravo da predlažu budžete, ali završnu riječ ima izvršna vlast koja taj budžet odobrava, a i trošenje tih sredstava nije moguće bez odobrenja izvršne vlasti. Negdje se često pronalaze sumnje da je ovo jedan od ključnih uticaja na nezavisnost pravosuđa u Crnoj Gori“, zaključuje Papović.