Vlada Crne Gore i kompanija sa većinskim američkim kapitalom DoMEn ušle su u ozbiljan spor oko kontrole nad poslom registracije crnogorskog internet domena '.me', koji je završio na sudu.
U pitanju je rastući biznis koji prihoduje oko osam miliona eura godišnje.
Američka kompanija želi da nastavi realizaciju ugovora koji je prije 15 godina sklopila sa Vladom Demokratske partije socijalista Mila Đukanovića, koja je prije tri godine prešla u opoziciju.
Aktuelna Vlada u tehničkom mandatu Dritana Abazovića pokušava ugovor da proglasi nevažećim i na taj način "otvori vrata" za traženje novog partnera.
Kako je počelo?
Nakon sticanja nezavisnosti 2006., Crnoj Gori je dodijeljena internet oznaka '.me', koja ima internacionalnu atraktivnost, jer na više jezika označava ličnu zamjenicu.
Iako mnoge države zadržavaju ovaj profitabilan posao za sebe, Crna Gora se odlučila da izabere Agenta, koji će ubirati prihode od registracije domena '.me' i određeni procent uplaćivati državi.
Suvlasnik ME-neta Oleg Obradović
Za Agenta je izabran konzorcijum DoMEn, sastavljen od tek osnovane crnogorske firme ME-net i dvije velike američke kompanije, GoDaddy i Afilias Limited (sada LLC Identity Digital), koje su lideri u svijetu tehnologije.
Suvlasnici ME-net su Predrag Lešić i Oleg Obradović, kome se sudi pred Višim sudom u Podgorici pod optužbom da je kao jedan od čelnika Telekoma zloupotrijebio službeni položaj prilikom njegove prodaje.
Da je država u poslu sa DoMEn pretrpjela višemilionsku štetu tvrdili su 2016. Demokrate. Ta partija se obratila vrhovnom državnom tužiocu zbog sumnji da je ova firma bila privilegovana, jer je unaprijed bila upoznata sa uslovima tendera.
Država je mogla da ima mnogo više koristi od domena
Država je mogla da ima mnogo više koristi od domena '.me', ocijenio je za Radio Slobodna Evropa sudski vještak informaciono-tehničke struke Marko Lakić.
Napominje da je prednost crnogorskog, u odnosu na druge domene, što 'me' na više jezika označava ličnu zamjenicu i može se kombinovati sa riječima, kao što su, na primjer, love.me (voli.me) ili buy.me (kupi.me).
Ti domeni samim tim i koštaju više.
"Da se domaćinski sa tim upravljalo, država je mogla da ima znatno više koristi".
Lakić kaže da je spor vlade i vlasnika DoMEn pitanje za pravne stručnjake ali da je jedna od mogućnosti i da se "pregovara sa istim partnerom, kako bi se osigurali bolji uslovi za Crnu Goru".
Lakić ističe da bi u odgovoru na dilemu, da li je bolje da Crna Gora ima državnu agenciju koja bi se bavila tim poslom ili da agentu ustupi domen '.me', morala da prethodi ozbiljna analiza koja bi pokazala pozitivne i negativne strane oba rešenja:
"Ukoliko bi agentu, koji je već razrađen, bilo dovoljno da zaradi manje nego što bi nama trebalo da napravimo vladinu agencije, onda je definitivno bolje angažovati agenta".
Ugovor Vlade i DoMEna potpisan je februara 2008. na pet godina, da bi aneksom iz 2013. bio produžen na još 10. Podrazumijevao je da Vlada dobije 33 odsto od osnovnih i 70 odsto od, znatno ređih, premijum registracija i razvojnih projekata.
Taj ugovor je istekao 31. marta ove godine.
Nakon 15 godina monopolističkog upravljanja firme DoMEn crnogorskim internet domenom, Vlada je odlučila da promijeni partnera i u junu raspisala novi konkurs.
Spor završio na Sudu
Iz kompanije DoMEn tvrde da su blagovremeno, devet mjeseci prije isteka ugovora, u maju prošle godine, dostavili Vladi obavještenje o namjeri da ga produže, na koji im nikad nije odgovoreno.
"Ukoliko Vlada u roku od tri mjeseca od dostavljanja namjere o produženju roka ne dostavi Agentu odgovor, ugovor se produžava pod istim uslovima", naveli su odredbe ugovora iz kompanije DoMEn.
Predstavnici američkih komanija saopštili su početkom jula da smatraju da su, neodgovaranjem Vlade, osnovni ugovor i njegov aneks produženi za još 10 godina, do 2033.
Oni su pozvali Vladu na nastavak dijaloga, uz poštovanje ugovornih odnosa.
Otvoreni sukob počeo je kada je Vlada 21. juna raspisala javni poziv za izbor novog Agenta.
Advokati DoMEn-a su tražili da Privredni sud privremeno zabrani taj poziv, dok se ne riješi spor između Vlade i kompanije.
Sud je, za crnogorske uslove, brzo donio tu privremenu zabranu, 11. jula.
Odluka suda naišla je na oštre reakcije nadležnog Ministarstva ekonomskog razvoja i turizma, koje je saopštilo da je time "privatni interes pretpostavljen javnom, ali i interesu pravde i pravičnosti".
Kazali su da je Privredni su tom zabranom do okončanja spora, koja može trajati godinama, državi onemogućio raspolaganje sopstvenim resursom.
Ministar Goran Đurović
Uz to su optužili Privredni sud za nezakoniti rad i korupciju, zbog čega su ih iz Suda 12. jula javno zamolili da se uzdrže od pokušaja neprimjerenog uticaja.
Istog dana na sjednici Vlade ministar ekonomskog razvoja Goran Đurović je rekao da će Vlada poštovati odluku Privrednog suda, ali da će uložiti žalbu.
Pritisci na sud i prijetnje advokatu kompanije DoMEn
Iz advokatske kancelarije Prelević, koja zastupa kompaniju DoMEn, saopšteno je da Vlada orkestrira medijski pritisak na sud kako bi "maskirala činjenicu da je sama propustila obavezu da u ugovorenom roku dostavi odgovor o produženju ugovora".
Dodaju da je pritisak počeo po donošenju privremene sudske zabrane koja ne odgovara Ministrstvu.
Naveli su i da je advokat ove kancelarije Savo Jasnić dobio prijetnje zbog kojih je podnio krivičnu prijavu tužilaštvu u Podgorici protiv NN lica:
"Dobio sam prijeteće pozive sa srbijanskog broja telefona, a zatim i poruku: 'Savo, prestani sa igranjem, nemoj propast da pravimo. Znamo da ti je žena trudna, budi uz nju, pametnije bi ti bilo'", saopšteno je iz kancelarije Prelević.
Prijetnje advokatu upućene su, kako dodaju, nakon odluke Suda ali i neuspjelog pokušaja javnog otvaranja ponuda.
Sumnje da se novi tender najmješta firmi iz Dubaija
Naime, dan prije nego su objavili da će poštovati odluku Suda, u Ministarstvu ekonomskog razvoja su održali sastanak komisije koja je trebalo da sprovede otvaranje ponuda za izbor novog Agenta registracije domena '.me'.
Sastanku su prisustvovali advokati firmi koje su konkurisale na poziv za izbor novog Agenta.
Iako je je komisija utvrdila da nema uslova za otvaranje ponuda, s obzirom na odluku Privrednog suda, prema tvrdnjama advokatske kancelarija 'Vujisić & Vukotić', na sastanku je došlo do grubog kršenja procedure i favorizovanja jednog učesnika u postupku.
Na poziv konkurisala i kompanija iz Dubaija
Ova kancelarija, koja zastupa slovenačkog ponuđača 'Leonhardt', saopštila je da je tender namješten. Navode da je jedan od članova komisije, savjetnik Ministarstva Hajriz Adrović tražio da advokat ponuđača iz Dubaija dostavi ponudu "putem skena".
"Ovakvim nezakonitim postupkom iskazana je jasna namjera da se favorizuje jedan ponuđač – konzorcijum iz Dubaija", naveli su iz kancelarije 'Vujisić i Vukotić'.
Oni su podnijeli krivičnu prijavu protiv Adrovića zbog neizvršenja odluke Privrednog suda i zloupotrebe službenog položaja.
Cijena niska, mogućnosti ogromne
Iako manje atraktivan, sudski vještak Marko Lakić ističe da je domen '.tv', koji koriste određene televizijske stanice, na primjer, mnogo skuplji od crnogorskog.
"Ja za svoj .me domen plaćam 20 eura godišnje. Ukoliko bih zakupio .tv, mislim da je godišnji zakup nekih 50 eura. Tu onda agent ili država ima mnogo više novca da podijele. To je samo za jedan domen. A broj domena koje držva ima je neograničen. E onda to pomnožite sa tom razlikom je li 20 ili 50 eura godišnje".
On je kazao da se to odnosi na obične domene, dok se određeni premijum domeni izdaju na godišnjem nivou od po nekoliko hiljada, do nekoliko desetina hiljada ili stotina hiljada eura na godišnjem nivou.
Najavili su i krivične prijave protiv članova komisije i konzorcijuma iz Dubaija zbog sumnje da su zloupotrijebili službeni položaj i bili članovi organizovane kriminalne grupe "sa ciljem stvaranja povlašćenih i protivpravnih uslova za izbor unaprijed određenog Agenta".
Posledice po investicioni imidž države
Da bi čitav slučaj mogao imati negativne posledice po narušavanje ugleda Crne Gore u globalnoj IT zajednici ukazali su predstavnici američkog suvlasnika DoMEna, Džejms Bladel i Alvaro Alvarez.
Tvrde da se ovakvim postupcima budućim investitorima unosi strah od nestabilnosti.
Iz Američke privredne komore u Crnoj Gori rečeno je da Vlada prije pokretanja novog javnog poziva za izbor agenta mora imati adekvatan dijalog i riješene pravne odnose sa postojećim investitorima.
U izvještaju o Investicionoj klimi koji je objavio Stejt Department 27. jula ove godine se kaže da su američke firme prepoznale korupciju kao biznis prepreku.
Pročitajte i ovo: Korupcija u vrhu koči strane investicije na Balkanu, ocjena State DepartmentaNekoliko američkih firmi posebno je istaklo korupciju kao prepreku direktnim investicijama u Crnoj Gori, i ta pojava je jedna od prepreka koje treba prevazići, navodi se u izvještaju.
Američka privredna komora u Crnoj Gori ima 49 članica, koje zapošljavaju preko 5.700 osoba a u Crnu Goru su investirale više od i 1,75 milijardi eura.