U Crnoj Gori je nastavljen negativni prirodni priraštaj koji je počeo 2020. godine kada je prvi put od kako statistika prati demografska kretanja, zabilježeno da više stanovništva umire nego što se rađa, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) demograf i profesor Univerziteta Crne Gore Miroslav Doderović, komentarišući podatke Uprave za statistiku (MONSTAT) prema kojima je u prva tri mjeseca ove godine u Crnoj Gori umrlo 915 ljudi više nego što je rođeno.
Prema tim podacima bijela kuga (negativan priraštaj) je prisutna u 21 od 24 crnogorske opštine.
Među gradovima koji imaju pozitivan priraštaj u prvim mjesecima ove godine je i glavni grad Podgorica, u kojoj je svega dvoje više rođenih u odnosu na broj umrlih.
Profesor Miroslav Doderović ocjenjuje da je “nikad dovršena trodecenijska tranzicija” negativno uticala na prirodni priraštaj i planiranje porodice, čemu se prošle godine pridružio i epidemiološki faktor.
“Kada je pandemija počela već smo imali najavu negativnih trendova kada je u pitanju priraštaj. Ta priča o koroni je bila iznenađujuća i razarajuća za društvo. Tako da su se pored svih društvenih faktora sada umiješali i biološko medicinski faktori koji su doveli do pada prirodnog priraštaja”, ocjenjuje profesor Doderović.
U Crnoj Gori je od posljedica infekcije korona virusom do sada preminulo 1619 osoba.
Korona odgodila planiranje porodice
Zdravstvene vlasti su prošle godine, nakon pojave prvih slučajeva infekcije korona virusom savjetovale da parovi odgode planove za proširenje porodice, što je bila i zvanična preporuka tadašnjeg Nacionalnog koordinacionog tijela za borbu protiv zaraznih bolesti.
To je, između ostalog uticalo i na smanjenje broja zahtjeva za proceduru vantjelesne oplodnje.
Prema podacima koje je RSE dobio u jednoj privatnoj klinici u Podgorici takvih intervencija je bilo značajno manje.
“Imamo znatno manji broj intervencija. Vjerovatno je korona učinila svoje jer su ljudi u grču, u strahu od virusa. Nadamo se da će se u septembru situacija u tom smislu promijeniti na bolje ”, kaže za RSE predstavnik klinike Miloš Petrušić.
Koliko para toliko i djece
Ne dijele svi utisak da je korona isključivi krivac za pad nataliteta bez obzira što se početak negativnog trenda u priraštaju stanovništva u Crnoj Gori poklopio sa početkom epidemije.
Korona nije uticala, ili je uticala vrlo malo, smatra Predrag iz Podgorice koji za RSE kaže da je to posljedica dugoročnog procesa:
“Standard, nesigurnost, odlazak u inostranstvo mladih... Ima mnogo parametara, država je svojim nečinjenjem uticala na veliki dio ovih procesa“.
“Mnogi planiraju onoliko djece koliko im finansije dozvoljavaju, žive sa roditeljima jer nemaju dovoljne mjesečne prihode da podignu stambeni kredit, posebno za više od jednosobnog stana”, kaže za RSE Tina, majka dvoje djece, takođe iz Podgorice.
Jelena iz Mojkovca smatra da je više razloga za pad nataliteta u Crnoj Gori:
“Vjerujem da je razlog to što se kod nas ulazi u brak u zrelijim godima, sve je češća neplodnost tj. sterilitet kao i selektivni abortusi”.
Od političkih partija se povodom poslednjih podataka MONSTAT oglasila jedino Socijalistička narodna partija (SNP) koja je u bloku stranaka predvođenih Demokratskim frontom.
Iz SNP koja je u vlasti na državnom nivou saopštili su da bivša vlast Demokratske partije socijalista (DPS) nije reagovala na višegodišnja upozorenja da Crnoj Gori prijeti bijela kuga.
“Nova vlast rješavanju ovog problema mora pristupiti krajnje ozbiljno i odgovorno jer se radi o trendovima koji bi upalili 'crveni alarm' i kod država sa neuporedivo većim brojem stanovnika", ističe se u saopštenju SNP.
Na prošlogodišnjim avgustovskim izborima vlast su osvojile tri liste predvođene Demokratskim frontom, Demokratama i Građanskim pokretom URA. Nakon tri decenije na vlasti, DPS se preselila u opoziciju.
Ubrzano iseljavanje obara natalitet
Aleksandar koji je napustio Crnu Goru i trenutno živi Australiji, za RSE, podsjeća da je u posljednje tri decenije Crnu Goru napustilo oko 150. 000 građana, a najveći broj njih ne namjerava da se vraća.
“Među njima je dosta mladih koji sada stvaraju porodice i podižu djecu negdje drugo. To su za Crnu Goru izgubljene generacije i efekte tog egzodusa osjetićemo tek za nekih desetak godina”.
Pročitajte i ovo: 'Tamo gdje je dobro, tamo je domovina'Aleksandar smatra da su smanjenju populacije doprinijeli i faktori poput nezaposlenosti mladih:
“Ogromna nezaposlenost, niske zarade, astronomske cijene stanova … Možda je i zanimljiv podatak da se mladi Crnogorci najkasnije odvajaju od porodice sa 32- ipo godine, najkasnije u Evropi, što kreira dodatni set problema”.
Pročitajte i ovo: Naučne projekcije svjetske populacije kao uvod u ‘novi svijet’I profesor Miroslav Doderović kao jedan od ključnih faktora navodi višedecenijsko iseljavanje stanovništva. On kaže da su odlazak mladih, nezaposlenost, uz korona godinu došli na naplatu:
“Nama najviše odlaze mladi bračni parovi dobi od 20 do 40 godina kada su najvećoj reproduktivnoj snazi. Iseljavanje dakle presudno negativno utiče na našu demografiju i zato ne čudi da smo nakon godina pada nataliteta sada ušli u zonu negativnog priraštaja”.
U Crnoj Gori živi 622.000 stanovnika.
Prema projekciji Ujedinjenih nacija (UN) iz 2017.godine, taj broj će u 2100. godine iznositi 437.000 ljudi, što je 200.000 manje. Polovinu stanovništva će činiti stariji od 60 godina.
Iz UN-a procjenjuju da će u 2100. godini prosječna starost crnogorskog građanina sa 38 godina koliko je sada, porasti na 48 godina i sedam mjeseci.