Ideja o formiranju jedinstvenog ili zajedničkog tržišta zemalja Zapadnog Balkana je sve više prisutna u evropskoj javnosti. Taj projekat je uglavnom nepoznat široj javnosti, ali stručnjaci iz Crne Gore uglavnom upozoravaju da bi, jedinstveno balkansko tržište, zaustavilo tempo i dosadašnji napredak Crne Gore u procesu integracija u Evropsku uniju (EU).
Na sastancima predstavnika Vlade Crne Gore sa predstavnicima Vlada zemalja regiona, a koje organizuje Evropska komisija do sada je usaglašeno da „zajedičko tržište“ i „carinska unija“, kao vidovi integracija nijesu prihvatljivi za Crnu Goru jer znače gubljenje samostalnosti u vođenju trgovinske i ukupne ekonomske politike zemalja regiona, saopšteno je iz Vlade Crne Gore za Radio Slobodna Evropa, povodom sve češće debate u javnosti o potencijalnom novom projektu objedinjavanja regionalnog tržišta.
Kako je saopštila savjetnica predsjednika Vlade za ekonomska pitanja Nina Vujošević, Crna Gora podržava i zagovara regionalnu ekonomsku integraciju, s tim da svaka od država regiona postupa shodno Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju koji ima sa EU, a da se sa zemljama regiona jača saradnja u okviru CEFTA sporazuma.
Iz Vlade Crne Gore je ocjenjeno važnim da tokom priprema Samita premijera u Trstu 12. jula, nema govora ni o kakvoj „carinskoj uniji“ niti „zajedničkom tržištu“ kako je u nekim krugovima ova inicijativa ranije tumačena. Jedna od tema predstojećeg sastanka predsjednika vlada država Zapadnog Balkana u Trstu trebalo bi da bude i Akcioni plan za razvoj Regionalnog ekonomskog područja („Regional Economic Area“) Zapadnog Balkana/CEFTA-e.
Šta sve podrazumijeva ideja o formiranju jedinstvenog balkanskog tržišta, ili balkanskoj carinskoj uniji, da li je to ekonomski ili politički projekat – za sada nije poznato.
Ono što se zna je, da je tu ideju prvi iznio srpski predsjendik Aleksandar Vučić početkom godine, a da je evropski komesar za politiku susjedstva i pregovore o proširenju Johanes Han, tokom posjete Beogradu izjavio, da je "ideja predsjednika Srbije Aleksandra Vučića sjajna, jer će obezbijediti veću privlačnost za investicije".
Prethodnih dana je više crnogorskih analitičara i stručnjaka za proces evropskih integracija upozorilo da ideja o formiranju jedinstvenog balkanskog tržišta predstavlja pokušaj da se sve zemlje Zapadnog Balkana zajednički priključuju EU, umjesto dosadašnjeg principa "regate".
Američki analitičar Januš Bugajski je u komentaru za dnevni list "Pobjeda" otišao još dalje konstatujući da "Moskva nastoji da potopi kompletan projekat evropskih integracija, tako što Beograd predlaže formiranje regionalne zone slobodne trgovine i carinske unije, koja bi mogla da bude iskorišćena da izazove kašnjenja ili izuzeće članstva Crne Gore".
Poslanik u Parlamentarnoj Skupštini Savjeta Evrope Predrag Sekulić ocjenjuje da bi potencijalno formiranje jedinstvenog balkanskog tržišta, zaustavilo Crnu Goru u procesu evropskih integracija.
"Ovo nije prva ideja te vrste, da se pokuša umjesto ulaska u Evropsku uniju, čitav region povezati po principu EU. Otprilike ono što smo imali u bivšoj Jugoslaviji, slobodan protok ljudi, roba, kapitala. Čini mi se da se vraćamo sa tim idejama na ono što je bila baština stare Jugoslavije", kaže Sekulić i dodaje:
"Što se tiče pozicije Crne Gore vjerujem da, s obzirom na činjenicu da smo otvorili više od dvije trećine poglavlja u pregovorima sa EU i na činjenicu da zatvaramo neka poglavlja, ovaj predlog ne vjerujem da će naići na neko šire odobravanje. Iz prostog razloga što bi se vratili na početak i poziciju onih država koje tek počinju sa pregovorima sa EU."
Predrag Sekulić: Povratak baštini stare Jugoslavije
Pokušali smo i da u Vladi Crne Gore saznamo, da li je država pod pritiskom da prihvati ideju o zajedničkom carinskom tržištu, međutim u Vladi nisu željeli to da komentarišu.
Ipak, podsjetimo, odmah nakon što je iz Beograda saopštena inicijativa o formiranju zajedničkog balkanskog tržišta, crnogorski premijer Duško Marković se krajem marta ove godine suprotstavio tadašnjim indirektnim najavama o carinskoj uniji zemalja Zapadnog Balkana. On je tada konstatovao da bi to moglo zaustaviti integracije Crne Gore u EU.
"Ne možemo dati podršku onome što čujemo, već samo onome što vidimo. To se odnosi i na ideju o uspostavljanju jedinstvenog tržišta na Zapadnom Balkanu, koja je plasirana nedavno. Konačno, ono što je ključno za nas je prihvatljiva samo ona inicijativa koja nas neće usporiti ili na bilo koji način dovesti u pitanje tempo naše evropske integracije", rekao je premijer Marković tokom premijerskog sata 29. marta.
Predrag Sekulić ocjenjuje da takva i slične ideje neće prihvatiti ni ostale zemlje regiona.
"Vjerujem da više od same ideje ni u samom regionu nisu spremni da prihvate. Jer čini mi se da je želja svih da što prije postanu članice EU, a ne neke nove federacije i da naredna desetljeća čekamo da bi eventualno kao region ušli u EU", stav je Sekulića.
Nedavno je i odlazeći premijer Kosova Isa Mustafa rekao da takvo zajedničko tržište ne nosi jednak interes za sve zemlje Balkana, te da Kosovo treba da odbije takvu ideju s obzirom da ona podsjeća na prošlost.
Premijer Albanije Edi Rama je takođe rekao da mu nije prihvatljiva ideja o zajedničkom tržištu, odnosno da neće da prihvati nikakvu "alternativu evropskim integracijama".