U Budvi, jednom od najpopularnijih ljetovališta na jadranskoj obali u Crnoj Gori, od pet poslednjih čelnika grada četvorica su imala probleme sa zakonom.
Aktuelni predsjednik Opštine Milo Božović je u zatvoru već deset mjeseci, odakle upravlja gradom, potpisuje plate zaposlenima, odlučuje o investicijama, javnim nabavkama... Optužen je za teška krivična djela vezana za krijumčarenje narkotika.
Protiv njegovog prethodnika Marka Carevića se vodi sudski spor zbog optužbi za uzurpaciju državne imovine od preko pola miliona kvadratnih metara.
Njih dvojica su iz nedavno rasformiranog proruskog Demokratskog fronta (DF).
Njihovi prethodnici iz Demokratske partije socijalista (DPS), koja je decenijama vladala Budvom, Rajko Kuljača i Lazar Rađenović, osuđeni su na zatvorske kazne za korupciju.
Sve se dešava u poslednjih trinaest godina.
DF je vlast u Budvi osvojio četiri godine prije nego je 2020. trodecenijska vlast DPS-a smijenjena na državnom nivou. Na lokalnim izborima 2016. pobijedili su u tom momentu korupcionaškim aferama opterećeni DPS.
Zašto baš Budva?
Srđan Perić iz pokreta Preokret smatra da je uzrok budvanske korupcije nasljeđe iz vremena vlasti DPS i ljudi koji su imali ogromnu moć, poput nekadašnjeg predsjednika crnogorske Skupštine, Svetozara Marovića.
Srđan Perić, 2. septembar 2019.
"Kada se jednom stvori koncentracija moći u nekom mjestu, onda to bude privlačno i za druge, da pomisle kako mogu da nadigraju sistem. Ne dešava se uvijek, ali je iskušenje za ljude koji već imaju razrađene koruptivne prakse, da lakše uplivaju u njih", kaže Perić za Radio Slobodna Evropa (RSE).
Drugi važan simptom je, kako dodaje, veliki novac koji se okreće u Budvi.
"To je grad koji ima veoma vrijedne resurse, što je očito izazov za one koji njime upravljaju, pa se gradi koruptivna mreža u kojoj se javni interes podređuje partiji, a potom i užoj grupi ljudi", naglašava Perić.
U Budvi se od turizma godišnje prihoduje skoro pola milijarde eura.
Budžet grada od 26.000 stanovnika je oko 60 miliona eura. Podgorica, sa sedam puta više stanovnika, ima budžet od oko 130 miliona.
A koliki novac se 'okretao' na tržištu nekretnina svjedoči podatak da je u opštini više stanova nego stanovnika. Broj stanova se poslednjih 12 godina uvećao za 44 odsto.
Istovremeno, to je grad bez bolnice ili pozorišta.
Gradom se upravlja iz zatvora
Protiv Božovića je Specijalno državno tužilaštvo podiglo optužnicu zbog krivičnih djela koja se odnose na stvaranje kriminalne organizacije i krijumčarenje kokaina.
U pritvoru je u Spužu nadomak Podgorice od hapšenja sredinom aprila 2023. Njegovo hapšenje dovelo je do problema u radu lokalne uprave jer Božović nije imenovao zamjenike.
Kako nema zamjenika, Božoviću se u spuški zatvor dostavlja službena dokumentacija na potpisivanje.
To mu je na njegov zahtjev odobrio predsjednik Višeg suda Boris Savić, što je 2. juna prošle godine potvrđeno za RSE iz tog suda.
Iz zatvora je potpisivao ne samo platne naloge, već i odluke o izboru firmi za izgradnju puteva, o nabavci teretnog vozila, ugovore o gradskim komunalijama... pa i odluku o Lokalnom akcionom planu za mlade za 2024.
Pročitajte i ovo: Gradonačelnik Budve potpisuje plate iz zatvoraOn je odbio da podnese ostavku a većina u lokalnom parlamentu iz njegovog DF odbija da ga razriješi i imenuje novog predsjednika. Zbog partijskih neslaganja mjesecima ne uspjevaju ni da imenuju zamjenika Božoviću.
Božović, koji je u više mandata bio odbornik lokalnog parlamenta, a potom dvije godine poslanik u državnom parlamentu, na čelu je Budve od avgusta 2022. kada je zamijenio partijskog kolegu Marka Carevića, koji je podnio ostavku.
Uzurpacija državne imovine
Božovićev prethodnik Marko Carević došao je na čelo Opštine u januaru 2019. nakon pobjede na lokalnim izborima 2016. koalicije predvođene DF.
Nedugo zatim je Mreža za afirmaciju nevladinog sektora (MANS) objavila da je Carevićev privatni poljoprivredni kompleks na Krimovici, u opštini Kotor, napravljen na pola miliona kvadratnih metara uzurpiranog državnog zemljišta, a da su objekti nelegalno sagrađeni.
Pročitajte i ovo: Prvi čovjek Budve u centru afere 'Krimovica'Carević je negirao optužbe, tvrdeći da je radio zakonito i objekte uknjižio, te da se nadležnima bezuspješno obraćao kako bi regulisao status zemljišta.
Nakon godinu i po koliko je bio na čelu Budve Carević je podnio ostavku, a tužilaštvo je u avgustu 2023. protiv njega pokrenulo sudski postupak zbog uzurpacije 600.000 kvadratnih metara državnog zemljišta na Krimovici.
Njegovog sina Milana optužuju za nelegalnu izgradnju.
A prethodna dva predsjednika opštine iz redova DPS-a završila su u zatvoru.
Hapšenja počela zbog gradnje na Zavali
Kada je krajem decembra 2010. u aferi Zavala uhapšen tadašnji predsjednik Opštine Rajko Kuljača, bio je to presedan u novijoj političkoj istoriji Budve.
Zbog zloupotrebe službenog položaja, štetu od skoro milion eura i omogućavanje protivpravne koristi privatnoj firmi Zavala investu, on je 2015. osuđen na pet godina zatvora.
Sa njim je u istoj aferi uhapšen i na četiri godine osuđen i potpredsjednik opštine, Dragan Marović, brat visokog funkcionera DPS-a Svetozara Marovića.
Kuljača je kasnije bio svjedok saradnik u suđenjima za korupcionaške afere budvanske kriminalne grupe na čelu sa Svetozarom Marovićem.
U avgustu 2018. je izašao iz zatvora na uslovnu slobodu nakon odslužene dvije trećine kazne. Preminuo je dvije godine kasnije.
Rađenović naslijedio fotelju ali i zatvor
Kada je Kuljača podnio ostavku nakon hapšenja, na čelu Budve ga je početkom 2011. naslijedio Lazar Rađenović, takođe iz DPS-a.
Međutim, sredinom avgusta 2015. je uhapšen sa još 12 osoba zbog sumnji da su oštetili gradsku kasu za oko osam miliona eura.
Optuženi su za zloupotrebu službenog položaja i stvaranje kriminalne grupe, koju je, po kasnijem sopstvenom priznanju, formirao Svetozar Marović.
Rađenović je sudu priznao učešće u nekoliko milionskih malverzacija, za što je osuđen na kaznu zatvora od šest i po godina. Kasnije mu je kazna umanjena za trećinu, pa je izašao iz zatvora u ljeto 2019.godine.
Osuđen i 'politički otac' Kuljače i Rađenovića
"Siva eminencija" u Budvi, osoba bez koje se nije mogla donijeti nijedna važnija politička odluka, bio je Svetozar Marović.
On je bio član najužeg rukovodstva DPS-a, predsjednik crnogorske Skupštine i vicepremijer i predsjednik državne zajednice Srbija i Crna Gora.
Iako je još prije osam godina osuđen kao vođa budvanske kriminalne grupe, na četiri godine i deset mjeseci zatvora i kaznu od 1,1 milion eura za prevaru i zloupotrebu službenog položaja Marović je i dalje na slobodi.
Srbija, u koju je pobjegao, i pored zahtjeva Crne Gore nije ga izručila.
Marović je od aprila 2022. na listi sankcija Sjedinjenih Američkih Država zbog umiješanosti u korupciju, mito i pronevjeru javne imovine.
Pročitajte i ovo: Slučaj Marović, sedam godina ćutanja SrbijeI njegov sin Miloš Marović je, kao član očeve kriminalne grupe, osuđen na 11 mjeseci zatvora i novčanu kaznu od 385.000 eura.
Gdje je izlaz?
Mnogi koji su mislili da mogu nadigrati koruptivnu komponentu političkog sistema, bili su "progutani" od tog istog sistema, kaže sagovornik RSE Srđan Perić, koji izlaz vidi u otvorenim partijskim listama
Kako kaže, jedino tako bi građani znali kome daju povjerenje, ali i odgovornost:
"Kod partija ne možete nikome konkretno da adresirate odgovornost, pa se otvara ogroman prostor za samovolju ljudi koji kontrolišu partije. A vi suštinski ne možete da ih kaznite na izborima jer imate 'zaključane' liste".
Budva, panorama. 30. avgust 2022.