Iz Opštine Budva su 10. januara pozvali državni vrh da u toj opštini uvode vanredno stanje zbog, kako su naveli, nasilnog upada naoružanih bezbjednosno interesantnih lica u lokalni parlament.
Tog dana je, upadom pristalica partija doskorašnjeg Demokratskog fronta (DF), Demokrata i Pokreta Evropa sad, koje čine vlast na državnom nivou, spriječen izbor nove budvanske vlasti uz podršku opozicije.
"Vidimo i u Budvi i drugim mjestima da opozicija kaže - pošto ne može biti volja naša, onda ćemo jednostavno da blokiramo skupštinu ili neku drugu instituciju", kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) profesor Fakulteta političkih naukau Beogradu i višegodišnji istraživač izbornih procesa u Crnoj Gori, Miloš Bešić.
Opozicija, kako dodaje, mora da shvati da je u manjini.
Miloš Bešić: Poramo razumjeti što je tu uzrok, a što posljedica
"To ne znači da većina ima pravo na majorizaciju, da vrši nasilje nad manjinom, ali takođe ne znači da politička manjina može da blokira sve što im ne odgovara", ističe Bešić.
Ovo nije prvi slučaj da neformalne grupe onemogućavaju izborne i postizborne procese u crnogorskim opštinama.
U Andrijevici je ranije po istom scenariju deset puta prekidana sjednica dok su izbori u Šavniku devet puta nasilno prekidani.
"To nisu incidenti koji urušavaju demokratiju, već je to posljedica urušenog stanja demokratije - moramo razumjeti što je tu uzrok, a što posljedica, ocjenjuje Bešić.
čitajte Potpredsjednik opštine Budva traži uvođenje vanrednog stanjaOn kaže da je do smjene tridesetogodišnje vlasti Demokratske partije socijalista (DPS) 2020. godine, postojao sistem sa elementima nedemokratskog ambijenta u kojem je ta partija kontrolisala institucije.
Ali, u tom i takvom ambijentu postojao neki red, pravila su se poštovala, i ljudi su "osjećali državu", kaže Bešić.
"Sada imamo ambijent gdje vladajuće partije nemaju takvu kontrolu nad sistemom i onda imate soliranje institucija i pojedinaca vrlo često mimo demokratskih standarda i kriterijuma", dodaje on.
Stankov: Opasna normalizacija opstrukcije
Događaji poput budvanskog mogu da budu veoma opasni sa aspekta urušavanja demokratije, a u Crnoj Gori je otvoren put normalizaciji takvih dešavanja, kaže za RSE Nemanja Stankov sa Fakulteta političkih nauka u Podgorici
Objašnjava da je isto kao kad bi upali u državni parlament i zauzeli ga podržavaoci neke partije, što bi javnost smatrala oblikom državnog udara, kad se zauzmu ključne institucije i fizički suspenduju politički procesi.
Nemanja Stankov: Događaji poput onog u Budvi mogu da budu veoma opasni
"Na takav upad u neke lokalne skupštine vidimo da se više ne gleda kao na nešto nezamislivo. I onda već otvarate prostor za normalizaciju nekog paralelnog političkog života koji nema veze sa pravilima, Ustavom i zakonima ove zemlje", kaže Stankov.
Dodaje da je krajnji cilj takvih vaninstitucionalnih pritisaka ne samo da se promijene politički tokovi, već i obesmisle izbori kao način odlučivanja ko bi trebalo da budu nosioci vlasti.
"Bez obzira na dešavanja u crnogorskim opštinama, ne smijemo upasti u zamku da razmišljamo jesu li izbori neophodni. Naravno da su nužni, to je najefikasniji način odlučivanja ko će imati odgovornost u nekom društvu", zaključuje Stankov.
On smatra da do takvih dešavanja ne bi došlo da nisu bila tolerisana slična događanja u Andrijevici, i da se država žustrije bavila obezbjeđivanjem bezbjedne atmosfere za održavanje sjednica lokalnih uprava.
U opštini Andrijevica je tokom 2023. deset puta, ulaskom u salu desetina aktivista vladajućih partija spriječeno održavanje sjednice lokalnog parlamenta.
Tako je sedam puta spriječena smjena predsjednika opštine i tri puta šefa lokalnog parlamenta.
čitajte Tri crnogorske opštine pred prinudnom upravom VladeI Centar za demokratsku tranziciju (CDT) je upozorio na djelovanje u Šavniku i Andrijevici, koje je, kako navode, udarilo temelj da se ovakva vrsta demokratije može primijeniti kad god se nekom ne sviđaju rezultati izbora.
Oni su pozvali policiju i tužilaštvo na efikasnu istragu o dešavanjima u Budvi, jer ocjenjuju da se njime blokira demokratski proces i onemogućava formiranje vlasti izabrane na izborima.
čitajte U Šavniku najduža izborna bitka u istoriji Crne GoreKako je država reagovala na dešavanja u Budvi
Policija ni četiri dana nakon budvanskih događanja nije saopštila ko su bezbjedonosno interesantna lica koja su upala na sjednicu, i da li su bila naoružana.
MUP nije direktno odgovorio na upit RSE zašto policija nije reagovala tokom dešavanja u budvanskom parlamentu, već su dostavili svoja ranija saopštenja.
Oni su tokom sporne sjednice saopštili da su o prijavama upoznali nadležnog tužioca, da opština ima svoju službu zaštite prostora, te da policija ne može pretresti prostorije i lica u parlamentu bez naloga nadležnog tužilaštva i suda.
Tri dana kasnije, Uprava policije podnijela je prekršajne prijave za narušavanje javnog reda i mira na osnovu kojih je Sud za prekršaje u Budvi formirao predmete protiv tri osobe zbog dešavanja na sjednici 10. januara.
"To mi se čini kao neka vrsta mlake, zakašnjele reakcije", kaže Stankov.
Pročitajte i ovo: Budva, grad permanentnih izboraBešić smatra da je reakcija policije u Budvi bila nespretna, kao i uvijek kada se nađe na "političkom terenu".
Podsjeća da legitimitet najavljene nove vlasti u Budvi osporavala i partija iz koje je ministar policije, te da se policajci uvijek ponašaju onako kako dobiju naređenje "odozgo".
"U svakom slučaju, nikakvo nasilje ne smije biti dozvoljeno, i ne postoji bilo kakva politička ili narativna argumentacija koja treba da ga opravda", kaže on.
Na čelu Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) je funkcioner Demokrata Danilo Šaranović, a lider te partije Aleksa Bečić je potpredsjednik Vlade zadužen za sektor bezbjednosti.
Iz MUP-a nisu za RSE komentarisali ni ocjene opozicije od 10. januara da policija nije reagovala po nalogu Demokrata, te da je sekretarka MUP-a i odbornica te partije Dragana Kažanegra Stanišić pružala logističku podršku predstavnicima organizovanog kriminala prilikom ulaska u salu parlamenta.
Iz Osnovnog državnog tužilaštva u Kotoru su povodom događaja u Budvi za RSE kazali da se utvrđuje ima li u radnjama bilo kog lica elemenata krivičnog djela za koje se gonjenje preduzima po službenoj dužnosti.