Samo nekoliko mjeseci nakon opštih izbora u BiH, kandidati opozicije u Republici Srpskoj nastavili su i sa lošim rezultatima na jučerašnjim prijevremenim izborima za gradonačelnike i načelnike. U Doboju, koji je godinama važio za opozicioni bastion, ostvareni su lošiji rezultati nego i na opštim izborima u oktobru prošle godine. Opozicioni kandidat ubjedljivo je izgubio i u Trebinju, čime se opozicija nije vratila na vlast ni u tom gradu. Opozicione partije ponovo optužuju da su pokradene na izborima. Ima li opozicija bilo kakav plan izlaska iz krize u koju je upala, a analitičari pitaju i ima li više uopšte opozicije u Republici Srpskoj?
Opozicija u Republici Srpskoj praktično od 2006. godine ne uspijeva da zada dovoljno jak udarac vladajućoj koaliciji okupljenoj oko Saveza nezavisnih socijaldemokrata (SNSD) Milorada Dodika.
Analitičari su mišljenja da su opozicione stranke dosta same kumovale takvoj situaciji, jer kako se najčešće ističe, nema odlučnih reakcija u nekim ključnim momentima, već se povlače, oklijevaju, a onda i pristaju na kompromise sa vladajućim partijama. Opozicija je, naprimjer, platila svoju mlaku reakciju na očitu kupovinu poslanika nakon izbora 2014. godine u aferi poznatijoj pod imenom "Dva papka", a isto tako ništa se bitnije nije učinilo nakon ozbiljnih optužbi da su pokradeni na izborima u oktobru 2018. godine.
Pročitajte i ovo: Postizborno raspadanje opozicije u RS?"Svi glasači opozicije su očekivali od te iste opozicije da se bori za njihova prava, da se bori za njihove glasove, a opozicija je učinila upravo suprotno. Ušli su u komforne skupštinske klupe, krenuli su da dobijaju svoje astronomske plate i, pravo da vam kažem, njima i ne odgovara sad tu nešto da se bune. Vjerujte da im do naroda nije nimalo stalo, jer da je stalo izveli bi narod na ulice poslije opštih izbora. Ne samo poslije izbora, već i poslije ovih slučajeva što ste mogli da vidite u policijskoj stanici u Banjaluci, kada je prijećeno poslaniku Drašku Stanivukoviću, a kasnije i njegovom saradniku", ističe lider Pokreta 'Restart Srpska' Stefan Blagić.
Blagić: 'Vjerujte da im do naroda nije nimalo stalo, jer da je stalo izveli bi narod na ulice poslije opštih izbora'
Danas je teško identifikovati ko čini opoziciju, jer su stranke potpuno razbijene, ističe profesor Fakulteta političkih nauka u Banjaluci Đorđe Vuković. U Doboju je juče, na primjer, upravo pobijedila nekada jaka struja Srpske demokratske stranke (SDS) pod vodstvom Obrena Petrovića, koja je sada u koaliciji sa SNSD-om. U SDS-u je dosta kritike na račun lidera stranke Vukote Govedarice, koji odbija zahtjeve da se povuče sa čela partije. Vidljive su i dalje trzavice u toj stranci, pa nije nerealno očekivati da bude još 'preletača' .Tu je i primjer jednog od najgorljivijih opozicionih lidera i lidera Narodnog demokratskog pokreta (NDP) Dragana Čavića, koji je poslije oktobarskih izbora ušao u koaliciju sa Miloradom Dodikom, koga je najviše i najoštrije kritikovao, optužujući za kriminal, korupciju i nepotizam.
"Mislim da mi tu samo jednu partiju vidimo iz tog opozicionog bloka, PDP (Partija demokratskog progresa), koji opet oklijeva na nekim nivoima hoće li ili neće u vlast. Nije se eksplicitno odredio da je opozicija, bez obzira što je to par puta ponovljenu. Na nekim mjestima i koaliraju na lokalu, itd. Vrlo je nizak nivo političke potencije opozicije, odsustvo je bilo kakve energije i ideja, svijesti da se nalaze u jednoj utakmici gdje su i međunarodne organizacije označile da se izbori u BiH održavaju u nefer i nedemokratskim uslovima. A oni svojim odlukama koje su opet neprincipijelne, legitimišu jednu vrstu medijskog i političkog autoritarizma gdje se i ne mogu održavati izbori u nekoj fer utakmici", navodi Vuković, dodatno opsujući opoziciju u RS kao "mlaku, mlitavu i bezidejnu".
Đorđe Vuković je i mišljenja da opozicione stranke nisu smjele da dozvole sebi da učestvuju na izborima u vrlo nedemokratskoj atmosferi.
"Ovo na lokalu je samo odraz, jer sa jedne strane su ljudi uplašeni, prisutne su prijetnje novinarima, posljednje koje je doživjela Milkica Milojević, a imate i nerazriješen slučaj pokušaja ubistva novinara Vladimira Kovačevića, tu je javni servis (RTRS) koji se ponaša gore nego u vrijeme rata sa zlupotrebom portaloida i blaćenjem ljudi, protjerivanje, Draško Stanivuković koji je označen kao neki najhrabriji među opozicionarima, otjeran je, hapse se ljudi svaki čas....u takvoj atmosferi se ne učestvuje u izborima", podsjeća Vuković na aktuelna dešavanja u RS.
Dragan Čavić (na fotografiji) je poslije oktobarskih izbora ušao u koaliciju sa Miloradom Dodikom, koga je najviše i najoštrije kritikovao, optužujući za kriminal, korupciju i nepotizam
Opozicija je očekivala mnogo bolji rezultat na oktobarskim izborima, a kako se to nije desilo, dogodili su se sukobi unutar opozicije, navodi politikolog Velizar Antić.
"Oni su sigurno u posljednjih barem godinu dana u nekom traženju sebe, gdje će dalje i kako će, naročito poslije izbora u oktobru. Mislim da su se prilično pogubili, da nisu očekivali ovakav rezultat izborni, a nisu nešto mnogo uradili prije izbora da bi taj rezultat bio drugačiji. Dosta ljudi ih je napustilo na lokalu, ljudi koji su vukli te stranke, a nisu završili ni sa nekim starim kadrovima. A nisu uspeli da izbace na površinu nekog novog ni na lokalu, ni na vrhu stranke ko bi mogao da bude od poverenja narodu, ko bi mogao jednostavno da povuče te stranke napred i da izađemo iz ovog", kaže Antić.
"Vidimo", nastavlja Antić, "da je vlast u Republici Srpskoj katastrofalna, znači njihovi rezultati su na svim poljima katastrofalni, a opozicija to ne ume da iskoristi".
"Veliko je pitanje zašto je to tako, možda i oni sami liče na vlast po mnogim kriterijumima, a narod to prepoznaje i neće da im ukaže poverenje jer kaže 'pa isti su'. Vidimo da narod teško živi, a vlast uporno dobija izbore, što je svojevrsni paradoks", kaže Antić.
Pročitajte i ovo: Postaje li Republika Srpska Dodikov 'zabran'?Komunikolog Mladen Bubonjić ističe da je najveći problem slaba izlaznost na izborima, što se pokazalo i na jučerašnjim prijevremenim izborima u pojedinim opštinama. To je pokazatelj da vlast vlada sa zapravo malom stvarnom podrškom, ali i da građani ne prepoznaju opoziciju kao alternativu, što izaziva ozbiljne posljedice.
"Dakle, vi imate i na entitetskom i na državnom i na lokalnom nivou jednu te istu stranačku strukturu. Do čega i 'de jure' može doći? Do apsolutnog jednoumlja, do apsolutnog izostanka bilo kakve alternative. Ne samo političke alternative, nego uopšte društvene alternative", komentariše Bubonjić.
"To", kako konstatuje Bubonjić, "još više može voditi apatiji stanovništva kada vide da ne postoji nikakva druga mogućnost u odnosu na onu koja se nudi, koja je prisutna".
"Još više može doći do toga da se stanovništvo, to jest potencijalni birači povuku i da, doslovno, samo stranački vojnici i poslušnici vladajuće koalicije, izlaze a izbore i da daju svoj glas. Ne bi me začudilo da na sljedećim lokalnim izborima koji dolaze da bude još manja izlaznost i još veći procenat glasača koji će dati svoje povjerenje vladajućoj koaliciji", smatra Bubonjić.
Pročitajte i ovo: Dodikova neograničena vladavina bez opozicije?Sagovornici Radija Slobodna Evropa smatraju da društvo bez jake opozicije nije u stanju njegovati tekovine demokratije, te da je u tom smislu krajnji momenat da se povede neka javna rasprava o stanju opozicije, te da je u svemu najbitnije da dođe do smjene generacija.
"Opozicija u Republici Srpskoj ne postoji, ali to ne mora da bude toliko loše, jer se sada otvara prostor za neke ljude koji imaju istinsku želju, istinsku snagu da se suoče sa ovim režimom i ljude koji će biti suštinska i ideološka opozicija ovom što danas imamo na vlasti", zaključuje Stefan Blagić.
No Đorđe Vuković ističe i drugu važnu činjenicu u cijeloj situaciji koja se zove "volja naroda":
"Sa druge strane, koliko god očajavali, neki kritički nastrojeni krugovi bili rezignirani izborima, ovo je izgleda volja ovog naroda koji je njegove političke i moralne kompetencije, njegove želje da se mijenja, njegove nemogućnosti izbora, straha, uplašenosti, neinformisanosti itd...Zaista, ako opozicija nastavi ovako dalje, Republika Srpska će se pretvoriti potpuno u oazu jednog jednoumlja, atrofiraće njeni skromni demokratski potencijali, kao politička zajednica neće imati iznutra nikakav pluralizam volja, interesa, različitih artikulacija i različitih stajališta građana i generacija što je jako, jako loše."
Na prijevremenim izborima za gradonačelnike i načelnike u devet opština i gradova u BiH, prema nezvaničnim rezultatima, kandidati koalicije okupljene oko SNSD pobijedili su u tri od pet opština i gradova u kojima su se kandidovali. SNSD je pobijedio u Trebinju, Drvaru i Ribniku, a u Doboju je, uz podršku SNSD-a pobijedio nezavisni kandidat, doskorašnji član SDS-a Boris Jerinić, osvojivši gotovo 90 procenata glasova. Njegov protivkandidat Nebojša Šajinović osvojio je manje od deset procenata glasova, optuživši suparnike za izbornu krađu i najavivši krivične prijave zbog krađe glasova.
"Siguran sam u to, ali siguran sam u to da sam pokraden masovno i sa jedne strane naravno da mi je krivo što je to tako. Sa druge strane jako sam ponosan, na sve ove ljude koji su učestvovali u ovom, što smo na pošten način napravili jedan iskorak, što smo SDS stavili na zdrave noge", poručio je Šajinović.
U Trebinju je za gradonačelnika izabran SNSD-ov Mirko Ćurić koji je dobio oko 5.000 glasova više od kandidata PDP-a Saše Borjana. Kandidati opozicionih partija okupljenih oko SDS-a i PDP-a nisu ostvarili niti jednu pobjedu.