'Vanjskopolitička inicijativa BiH' - u sklopu realizacije projekta Monitoring procesa evropskih integracija - provela je istraživanja javnog mnijenja na temu shvaćanja bh. građana o toku evropskih integracija u Bosni i Hercegovini i uticaju na društvene odnose u regiji Zapadnog Balkana. Ova istraživanja su imala oblik kvantitativnih istraživanja na uzorku od 1500 stanovnika, ali i kvalitativnih, u obliku fokus grupa, provedenih na određenim ciljanim grupama stanovništva.
O nekim od rezultata istraživanja, za RSE govori Lejla Kablar, direktorica nevladine organizacije 'Vanjskopolitička inicijativa BiH'.
Kablar: Prema rezultatima ovih istraživanja, sve tri nacionalne skupine u Bosni i Hercegovini doživljavaju proces evropskih integracija skoro na isti način. Ispitanici smatraju da svi moraju imati isti cilj, a taj cilj je približavanje Evropskoj uniji. Ukoliko postoji zajednički cilj, onda ima razloga i za provođenje reformi – smatraju građani prema rezultatima našeg istraživanja. Mi smo radili istraživanja putem fokus grupa i prethodnih godina, a primjetan je stav da je građanima najvažnije da se smire tenzije, da se očuva mir i stabilnost zemlje, te da se poboljša životni standard – više da se ulaže u obrazovanje mladih, a da političari više vode računa o interesima građana, a ne o vlastitim interesima. S obzirom da su u protekla tri ciklusa istraživanja dominantan izvor bili elektronski mediji, prije svega televizija, dnevnopolitička slika stvarnosti rezultira zapravo istim stavom građana, a to je da prepreku procesa evropskih integracija vide upravo u vladajućim političkim strukturama i organizaciji vlasti. Stoga učesnici smatraju da su kompromisi u interesu zajedničke budućnosti pozitivan pomak, jer je suviše vremena izgubljeno na dnevnopolitičke teme. Građani bi imali strpljenja podnijeti reforme ukoliko bi one zaista povele Bosnu i Hercegovinu u pravom smjeru; ne očekuju neke promjene preko noći, prema riječima jednog ispitanika – ne može se krenuti iz rikverca u petu brzinu. Ali, građani očekuju kontinuirani reformski proces.
Kablar: Mladi i studenti, koji jesu bili jedna od ciljanih populacija ovogo istraživanja, generalno su neinformisani i slabo zainteresovani za procese evropskih integracija, što se, zapravo, pokazuje kao prilično žalosna činjenica, jer mladi i studenti najviše mogu profitirati od procesa evropskih integracija. Njihovo eventualno zanimanje vezano je za evropske standarde u oblasti obrazovanja, što je shvatljivo, i mogućnost nalaska zaposlenja nakon okončanja školovanja. Dakle, nekako proizilazi i osjeti se da mladi i studenti mnogo manje prate procese evropskih integracija od nekih drugih ciljnih skupina.
Kablar: Ispitanici skreću pažnju da se stiče utisak da je proces evropskih integracija više političke nego tehničke prirode. Oni su naglasili da se sav proces nekako odvija izvan dosega običnih ljudi i naglašavaju da se upravo kao problem za brže napredovanje vidi nametanje procesa evropskih integracija kao političkog a ne tehničkog, što on po svojoj prirodi, barem oni tako smatraju, jeste.
Kablar: To je jako zanimljivo. Naime, ispitanici nisu mogli navesti nijedan uspješan primjer na putu evropskih integracija osim liberalizacije viznog režima, što zapravo može biti posljedica i stagnacije evropskog procesa u Bosni i Hercegovini generalno, pa tako ni oni ne mogu da identificiraju ništa osim onog što je opipljivo, što je liberalizacija viznog režima. S druge strane, kao i prethodnih godina, za najveće prepreke procesu evropskih integracija navode političare koji manipuliraju narodom putem nacionalizma i podjela, kompleksnost državnog ustrojstva, te – jako zanimljivo – neobrazovanost građana. Nešto optimističniji su bili državni službenici koji su, zbog prirode svog posla, navodili kao uspjehe početak funkcionisanja određenih institucija, svojevrsnih koordinacijskih mehanizama – dakle, sve ono čemu su oni bili izloženi i što su mogli neposredno da vide, s obzirom na prirodu svog posla. Trenuto građani smatraju problematičnim proces usvajanja standarda Evropske unije i primjene postojećih propisa, jer oni zapravo ovise o dobroj volji vrhova političkih stranaka, a zamjeraju im što ne mogu, prema riječima jednog ispitanika, da se dogovore mjesecima, dižu tenziju, busaju se u prsa kao veliki Bošnjaci, Srbi i Hrvati, a onda se sve za jedan dan dogovore.
Kablar: U određenom broju ispitanika postoji bojazan za očuvanje tradicije i običaja, kao i bojazan za financijsku situaciju osoba koje žive od nekog tradicionalnog načina privređivanja. Ovaj zaključak je donekle drugačiji od shvatanja u 2009. godini, kada smo radili isto istraživanje, kada su evropske integracije percipirane kao političko pitanje, isključivo političko pitanje bez direktnog uticaja na život građana. dakle, građani u Bosni i Hercegovini smatraju, barem 2012., da će proces evropskih integracija imati uticaja na njihov svakodnevni život. Prisutan jeste strah građana da će drugi uzeti bh. bogatstva, iako su zaista bili svjesni potrebe za razvoj bh. ekonomije. Generalni stav je da Bosna i Hercegovina ne treba ovakva ući u Evropsku uniju, jer bi zbog svih manjkavosti državnog, društvenog, privrednog sistema, bili u daleko lošijoj poziciji u odnosu na druge zemlje koje su članice Evropske unije. Dakle, ono što građani smatraju jeste da se prvo treba izgraditi sistem, osnažiti domaća privreda, da bi se uopće mogli nositi sa tržišnim silama u Evropskoj uniji.
Kablar: Gotovo svi ispitanici informacije o procesu evropskih integracija dobijaju isključivo iz medija, i to prvenstveno elektronskih. Internet je dostupnije sredstvo informisanja mlađim i obrazovanijim ispitanicima, što jeste razumljivo. Nakon elektronskih medija, kao osnovni izvor informacija se uglavnom navodi čitanje novina, dok javne tribine, razgovori, promocije, predstavljaju – barem običnim građanima – zanemarljiv oblik dobijanja informacija, što nije slučaj sa zaposlenima u javnim institucijama, koji i na ovaj način stiču nekakva opća i specijalizirana znanja o procesu evropskih integracija. Televizija ostaje glavni izvor informacija o evropskim integracijama, iako se građani u ovoj godini znatno češće informišu o ovim temama i putem novina, radija i interneta. Ispitanici u Republici Srpskoj znatno češće se informišu putem štampe, dok se ispitanici u Federaciji znatno češće informišu putem radija.
O nekim od rezultata istraživanja, za RSE govori Lejla Kablar, direktorica nevladine organizacije 'Vanjskopolitička inicijativa BiH'.
RSE: Koji bi se osnovni zaključak mogao izvesti iz istraživanja o odnosu građana prema procesu evropskih integracija? Ima li i tu nacionalnih podjela kao u drugim ključnim pitanjima budućnosti Bosne i Hercegovine?
Kablar: Prema rezultatima ovih istraživanja, sve tri nacionalne skupine u Bosni i Hercegovini doživljavaju proces evropskih integracija skoro na isti način. Ispitanici smatraju da svi moraju imati isti cilj, a taj cilj je približavanje Evropskoj uniji. Ukoliko postoji zajednički cilj, onda ima razloga i za provođenje reformi – smatraju građani prema rezultatima našeg istraživanja. Mi smo radili istraživanja putem fokus grupa i prethodnih godina, a primjetan je stav da je građanima najvažnije da se smire tenzije, da se očuva mir i stabilnost zemlje, te da se poboljša životni standard – više da se ulaže u obrazovanje mladih, a da političari više vode računa o interesima građana, a ne o vlastitim interesima. S obzirom da su u protekla tri ciklusa istraživanja dominantan izvor bili elektronski mediji, prije svega televizija, dnevnopolitička slika stvarnosti rezultira zapravo istim stavom građana, a to je da prepreku procesa evropskih integracija vide upravo u vladajućim političkim strukturama i organizaciji vlasti. Stoga učesnici smatraju da su kompromisi u interesu zajedničke budućnosti pozitivan pomak, jer je suviše vremena izgubljeno na dnevnopolitičke teme. Građani bi imali strpljenja podnijeti reforme ukoliko bi one zaista povele Bosnu i Hercegovinu u pravom smjeru; ne očekuju neke promjene preko noći, prema riječima jednog ispitanika – ne može se krenuti iz rikverca u petu brzinu. Ali, građani očekuju kontinuirani reformski proces.
RSE: Šta bi bilo karakteristično za mlade? Kako se mladi odnose prema evropskim integracijama, koliko su informisani i zainteresovani?
Kablar: Mladi i studenti, koji jesu bili jedna od ciljanih populacija ovogo istraživanja, generalno su neinformisani i slabo zainteresovani za procese evropskih integracija, što se, zapravo, pokazuje kao prilično žalosna činjenica, jer mladi i studenti najviše mogu profitirati od procesa evropskih integracija. Njihovo eventualno zanimanje vezano je za evropske standarde u oblasti obrazovanja, što je shvatljivo, i mogućnost nalaska zaposlenja nakon okončanja školovanja. Dakle, nekako proizilazi i osjeti se da mladi i studenti mnogo manje prate procese evropskih integracija od nekih drugih ciljnih skupina.
RSE: Kako građani shvataju ovaj proces – kao tehničko ili političko pitanje?
Kablar: Ispitanici skreću pažnju da se stiče utisak da je proces evropskih integracija više političke nego tehničke prirode. Oni su naglasili da se sav proces nekako odvija izvan dosega običnih ljudi i naglašavaju da se upravo kao problem za brže napredovanje vidi nametanje procesa evropskih integracija kao političkog a ne tehničkog, što on po svojoj prirodi, barem oni tako smatraju, jeste.
RSE: Šta građani navode kao slabosti ili uspjeh u ovom procesu?
Kablar: To je jako zanimljivo. Naime, ispitanici nisu mogli navesti nijedan uspješan primjer na putu evropskih integracija osim liberalizacije viznog režima, što zapravo može biti posljedica i stagnacije evropskog procesa u Bosni i Hercegovini generalno, pa tako ni oni ne mogu da identificiraju ništa osim onog što je opipljivo, što je liberalizacija viznog režima. S druge strane, kao i prethodnih godina, za najveće prepreke procesu evropskih integracija navode političare koji manipuliraju narodom putem nacionalizma i podjela, kompleksnost državnog ustrojstva, te – jako zanimljivo – neobrazovanost građana. Nešto optimističniji su bili državni službenici koji su, zbog prirode svog posla, navodili kao uspjehe početak funkcionisanja određenih institucija, svojevrsnih koordinacijskih mehanizama – dakle, sve ono čemu su oni bili izloženi i što su mogli neposredno da vide, s obzirom na prirodu svog posla. Trenuto građani smatraju problematičnim proces usvajanja standarda Evropske unije i primjene postojećih propisa, jer oni zapravo ovise o dobroj volji vrhova političkih stranaka, a zamjeraju im što ne mogu, prema riječima jednog ispitanika, da se dogovore mjesecima, dižu tenziju, busaju se u prsa kao veliki Bošnjaci, Srbi i Hrvati, a onda se sve za jedan dan dogovore.
RSE: Da li vaši ispitanici imaju bojazan od ulaska Bosne i Hercegovine u Evropsku uniju, odnosno da li smatraju da bi to moglo uticati na njihov svakodnevni život i već ustaljene običaje?
Kablar: U određenom broju ispitanika postoji bojazan za očuvanje tradicije i običaja, kao i bojazan za financijsku situaciju osoba koje žive od nekog tradicionalnog načina privređivanja. Ovaj zaključak je donekle drugačiji od shvatanja u 2009. godini, kada smo radili isto istraživanje, kada su evropske integracije percipirane kao političko pitanje, isključivo političko pitanje bez direktnog uticaja na život građana. dakle, građani u Bosni i Hercegovini smatraju, barem 2012., da će proces evropskih integracija imati uticaja na njihov svakodnevni život. Prisutan jeste strah građana da će drugi uzeti bh. bogatstva, iako su zaista bili svjesni potrebe za razvoj bh. ekonomije. Generalni stav je da Bosna i Hercegovina ne treba ovakva ući u Evropsku uniju, jer bi zbog svih manjkavosti državnog, društvenog, privrednog sistema, bili u daleko lošijoj poziciji u odnosu na druge zemlje koje su članice Evropske unije. Dakle, ono što građani smatraju jeste da se prvo treba izgraditi sistem, osnažiti domaća privreda, da bi se uopće mogli nositi sa tržišnim silama u Evropskoj uniji.
RSE: Na koji način se građani informišu o evropskim integracijama – šta su izjavili učesnici vašeg istraživanja?
Kablar: Gotovo svi ispitanici informacije o procesu evropskih integracija dobijaju isključivo iz medija, i to prvenstveno elektronskih. Internet je dostupnije sredstvo informisanja mlađim i obrazovanijim ispitanicima, što jeste razumljivo. Nakon elektronskih medija, kao osnovni izvor informacija se uglavnom navodi čitanje novina, dok javne tribine, razgovori, promocije, predstavljaju – barem običnim građanima – zanemarljiv oblik dobijanja informacija, što nije slučaj sa zaposlenima u javnim institucijama, koji i na ovaj način stiču nekakva opća i specijalizirana znanja o procesu evropskih integracija. Televizija ostaje glavni izvor informacija o evropskim integracijama, iako se građani u ovoj godini znatno češće informišu o ovim temama i putem novina, radija i interneta. Ispitanici u Republici Srpskoj znatno češće se informišu putem štampe, dok se ispitanici u Federaciji znatno češće informišu putem radija.
