Nekažnjivost vladinih funkcionera za korupciju, neefiksana primjena antikorupcijskih zakona, napadi i pritisci na novinare, medije i predstavnike civilnog sektora koji kritikuju vlast, poljuljano povjerenje građana u izbore, glavne su ocjene iz izvještaja Stejt Departmenta (SD) za Crnu Goru u 2015. godini.
Prema ocjenama nevladinog sektora, izvještaj vrlo precizno dijagnostikuje višegodišnje probleme u vladavini prava u Crnoj Gori i kritički promatra ulogu izvršne vlasti i njenih institucija u tome.
U dokumentu koji je u sklopu redovnog izvještaja o stanju ljudskih prava u svijetu predstavio državni sekretar SAD Džon Keri, između ostalog navodi se da je bilo dokaza da su pojedini zvaničnici crnogorske Vlade bili uključeni u koruptivne radnje ali da su ostali nekažnjeni.
U tom kontekstu se, međutim, navodi da je specijalni tužilac Milivoje Katnić u okviru istrage višemilionskih malverzacija u Budvi naložio hapšenje visokog zvaničnika DPS-a, Svetozara Marovića.
Prema izvještaju SD, korupcija je među najvećim problemima kada su u pitanju ljudska prava, karakteriše je nekažnjivost, a Vlada u Podgorici ne primjenjuje antikorupcijske zakone efikasno.
U dokumentu se konstatuje da su politizacija, slabe plate, manjak motivacije i obuke zaposlenih u javnom sektoru obezbjedili plodno tlo za korupciju.
Predsjednik skupštinskog Odbora za antikorupciju Mevludin Nuhodžić iz DPS nije odgovarao na naše pozive a njegov partijski kolega, inače član pomenutog odbora Nikola Gegaj saglasan je sa ocjenama iz izvještaja da je korupcija ozbiljan problem u Crnoj Gori.
„Ne možemo reći da korupcija nije prisutna u Crnoj Gori ali je ona prisutna i u mnogo razvijenijim državama nego što je naša, a tamo je prisutna u većem obimu. Vlada i njene institucije već dugo rade i maksimalno se bore protiv svakog vida korupcije. Naravno da i u ovoj oblasti borbe protiv korupcije postoje oprečna mišljenja. Tako je nedavno Evropski parlament konstatovao da je Crna Gora od svih država Zapadnog Balkana najviše napredovala u reformama u oblasti borbe protiv korupcije.“
U NVO sektoru kažu da su u SD postavili vrlo preciznu dijagnozu za ono što se godinama dešava u crnogorskom društvu , naročito na institucionalnom nivou.
„Posebno naglašavanje nekažnjivosti za korupciju u izvještaju predstavlja jednu vrstu snažne opomene institucijama sistema u Crnoj Gori koje misle da kroz interni sistem mogu da izbjegnu odgovornost za svoje postupke. Nije mala stvar kada vam se nađe ta vrsta formulacije u izvještaju ovog tipa i to je nešto na šta komentar treba da daju nadležne institucije. One, međutim očigledno žele da dopuste da u redovima koji provode zakon sjede ili rade kriminalci“, kaže Daliborka Uljarević iz Centra za građansko obrazovanje.
U MANS-u su još konkretniji u ocjeni i komentaru izvještaja SD o Crnoj Gori .
„Sa ovakvim pravosudnim sistemom i institucijama koje su od samg starta potpuno zarobljene od Đukanovićeve politike i njegovih saradnika teško možemo očekivati bilo kakve suštinske rezultate osim onoga što je i dalje slučaj a to je da se i dalje igraju statistike, da formalno procesuiraju neke slučajeve korupcije kako bi na taj način pokušali da naprave statistiku koju bi se prodali međunarodnoj zajednici. No, kao što vidite to im ide sve teže jer se i iz ovog izvještaja Stejt Dipartmenta vidi da su stvari ogoljene do kosti i da se vrlo lijepo vidi i zna šta su uzroci i problemi borbe protiv korupcije i ko je personalno odgovoran za takav sistem“, kaže Vuk Maraš iz MANS-a.
Kao problem u izvještaju SD, između ostalog navodi se i nekažnjivost u sektoru bezbjednosti gdje ANB mnogi smatraju političkim krilom vladajućeg DPS-a.
Nepravilnosti na izborima zamagljuju liniju između DPS-a i države i podrivaju povjerenje građana u izborni proces, piše u izvještaju uz konstataciju da su brojne optužbe da je članstvo u vladajućoj koaliciji preduslov za posao u državnoj administraciji.
Stejt Dipartment konstatuje da Crna Gora pati od kontinuiranog pogoršanja okruženja za rad medija i civilnog društva, što, kako se navodi, uključuje i progon novinara, napade na njihovu imovinu, neuspjehe u rješavanju ranijih slučajeva nasilja i prijetnji novinarima kao i napade vlade na lidere NVO preko medija koje ona kontroliše.
Dodaje se da zabrinutost izaziva diskriminacija i nasilje nad manjinama. Problem su i nekažnjivost za ratne zločine, policijsko maltretiranje uhapšenih osoba, pretrpani i zapušteni zatvori, kršenje prava na mirno okupljanje.
U Izvještaju se opisuje i slučaj prebijanja Milorada Mija Martinovića tokom protesta 24. oktobra, za koje su uhapšena dvojica pripadnika SAJ-bez novih optužnica uprkos video zapisu koji pokazuje da je više od 20 policajaca učestvovalo u prebijanju.
Nakon svega, u NVO sektoru imaju utisak da je izvještaj SD o Crnoj Gori u 2015. jedan od najkritičnijih i najpreciznijih do sada:
„Meni se čini da je ovaj izvještaj prilično strog, bez obzira što on možda ne donosi ocjene na onaj način na koji to rade neke institucije EU. Ali upravo kroz ono što je povezivanje činjenica i što su zaključci koji kroz to prizilaze on je čak u nekim sgementima ubitačniji od izvještaja institucija EU“, zaključuje Daliborka Uljarević.
