Široj javnosti manje je poznato da se na lokalitetu platoa Podveležja, u podnožju planine Velež, istočno od Mostara, nalazi gotovo 350 stećaka, srednjovjekovnih nadgrobnih, kamenih spomenika, iz vremena Bosanske kraljevine. Oni su raspoređeni u osam nekropola na području cijelog podveleškog platoa, koji je površine do 170 km kvadratnih i nalazi se na oko 800 metara nadmorske visine. Ti stećci i nekropole nisu poznate, ali ni istražene poput, na primjer, nekropole stećaka Radimlja, na ulazu u Stolac. Protežu se od sela Dobrč, na sjeveroistoku, pa sve do sela Rabina, u pravcu jugoistoka. Jedna od većih je nekropola u selu Podvelež.
Skoro zaboravljeni kameni spomenici u Hercegovini
1
Ukrasi na zadnjoj strani velikog križa na stećku na lokalitetu Smajkića ograda, kod sela Podvelež. Doc. dr Adis Zilić objašnjava da je sačuvano oko 70 hiljada stećaka na širem području Zapadnog Balkana, od čega se preko 90 posto nalazilo u okvirima nekadašnje, srednjevjekovne bosanske kraljevine.
2
Druga, manja nekropola stećaka na lokalitetu Smajkića ograda, kod sela Podvelež. Veći broj stećaka na podveleškom platou, njih 347 očuvanih na osam nekropola, svjedoči o ljudskoj prisutnosti na tim prostorima, odnosno o tome da je taj prostor bio gusto naseljen, objašnjava doc. dr. Adis Zilić, profesor srednjovjekovne historije na Fakultetu humanističkih nauka Univerziteta “Džemal Bijedić”.
3
Reljefni ukras na jednom od stećaka na lokalitetu Humčica.
4
Autori knjiga o stećcima uglavnom nisu obilazili lokalitet Podveležja. 347 registriranih stećaka s Podveležja u literaturi nisu ušli u sumu od oko 60 hiljada stećaka u današnjim granicama Bosne i Hercegovine, govori doc. dr. Adis Zilić, profesor srednjovjekovne historije na Fakultetu humanističkih nauka Univerziteta “Džemal Bijedić”, autor knjige “Stećci Podveležja” iz 2016. godine.
5
U nekropolama na platou Podveležja, nisu svi stećci građeni od kamena istog kvaliteta. Slab kvalitet kamena je u nekropoli kod sela Dobrč. “Vremenom je značajno oštećen, ali ne od ljudske ruke, nego uslijed atmosferskih prilika, te je veliki broj stećaka na tom lokalitetu potonuo u zemlju”, objasnio je za RSE doc.dr. Adis Zilić, profesor srednjovjekovne historije na Fakultetu humanističkih nauka Univerziteta “Džemal Bijedić”, autor knjige “Stećci Podveležja” iz 2016. godine.
6
Reljefima ukrašeni stećak u nekropoli na lokalitetu Humčica; u pozadini se vidi selo Podvelež, pored kojeg se nalazi jedna od dvije nekropole.
7
Općenito, stećci su uglavnom ukrašeni reljefima. Međutim, u nekropolama na Podveležju na stećcima uglavnom nema nikakvih motiva. Ukrašeno ih je reljefnim motivima svega 12 posto, rekao je za Radio Slobodna Evropa doc. dr. Adis Zilić, profesor srednjovjekovne historije na Fakultetu humanističkih nauka Univerziteta “Džemal Bijedić”, autor knjige “Stećci Podveležja” iz 2016. godine.
8
Nedostatak reljefnih motiva može se tumačiti na više načina. Stećci su nastajali uglavnom u srednjovjekovnoj bosanskoj kraljevini u periodu od kraja 12. do kraja 16. stoljeća. Prvi su obično bili u najjednostavnijim oblicima, dok se kasnije javljaju i složeniji oblici. Međutim, to može biti i statusni simbol, jer je izgraditi stećak u to vrijeme bilo jako skupo, pa su reprezentativnije stećke gradili samo imućniji ljudi, objasnio je za RSE doc.dr. Adis Zilić, profesor srednjovjekovne historije na Fakultetu humanističkih nauka Univerziteta “Džemal Bijedić”.
9
Na stećcima na platou Podveležja uglavnom nema nikakvih motiva; na fotografiji jedan od stećaka u nekropoli kod sela Dobrč.
10
Veliki broj stećaka na lokalitetu kod sela Dobrč potonuo je u zemlju.
11
Panorama sela Dobrč, pored kojeg se nalazi jedna od osam nekropola stećaka na platou Podveležja.
12
Nekoliko stećaka kod sela Dobrč;
13
S lokaliteta nekropole stećaka kod sela Dobrč pruža se pogled na dolinu rijeke Neretve.
14
Nekropola stećaka kod sela Dobrč, najzapadnija od nekropola na platou Podveležja; na slici se u pozadini vidi nedavno izgrađeni vjetropark Podveležje.
15
Jedan od stećaka iz nekropole kod sela Dobrč;
16
Detalj mača i štita sa stećka u nekropoli na lokalitetu Humčica.
17
Ukrasi na stećku na lokalitetu Humčica.
18
Podveleški plato nalazi se između Mostara i Nevesinja. Površine je oko 170 km kvadratnih i nalazi se na nadmorskoj visini između 700 i 800 metara. Na slici je jedan od zaselaka podveleškog platoa, a u pozadini se vidi planina Velež.
19
Ukras na prednjoj strani velikog križa na stećku na lokalitetu Smajkića ograda, kod sela Podvelež.
20
Reljef na jednom od stećaka u nekropoli na lokalitetu Humčica.
21
Stećci na lokalitetu Humčica, pored sela Podvelež, su prilično očuvani, na njima se još uvijek prepoznaju reljefni motivi. Tu nekropolu su mještani očistili, rekao je doc.dr. Adis Zilić, profesor srednjovjekovne historije na Fakultetu humanističkih nauka Univerziteta “Džemal Bijedić”.