Sedam osoba iz Teslića, na sjeveru Bosne i Hercegovine, sumnjiči se da su pričinili materijalnu štetu od milion maraka (pola miliona eura) Javnom preduzeću "Šume Republike Srpske" A.D. Sokolac, odnosno Šumskom gazdinstvu "Borja" Teslić.
Ukupna materijalna šteta biće utvrđena nakon izvršenog vještačenja, saopšteno je iz Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) Republike Srpske, koje je podnijelo u četvrtak, 29. aprila, Okružnom javnom tužilaštvu Doboj izvještaj protiv sedam lica. Dodaje se i kako će ukupna materijalna šteta biti utvrđena nakon izvršenog vještačenja.
“Riječ je o krivičnim djelima nezakonito postupanje u privrednom poslovanju, zloupotreba službenog položaja ili ovlašćenja, nesavjestan rad u službi, sprečavanje dokazivanja, falsifikovanje ili uništavanje službene isprave i pustošenje šuma”, navodi se u saopštenju MUP-a Republike Srpske.
Istraga trajala pet mjeseci
Nešto više od trećine opštine Teslić je pokriveno šumama. Opština zauzima površinu od oko 870 kvadratnih kilometara.
Šumarski inspektori i kriminalistička policija oduzeli su 1.200 kubika trupaca od jedne firme na području Teslića. Riječ je o nezakonito posječenim stablima.
“Uprava kriminalističke policije već skoro pet mjeseci vodi istragu u vezi sa krivičnim djelom šumska krađa na štetu Šumskog gazdinstva ‘Borja’ Teslić. Istragom je obuhvaćeno više osoba“, naveli su za Radio Slobodna Evropa (RSE) u Ministarstvu unutrašnjih poslova Republike Srpske (RS).
Okružno tužilaštvo Doboj, na sjeveru BiH, koje je zaduženo za regiju u kojoj se nalazi Teslić, potvrdilo je za RSE da su inspektori postupali po anonimnim prijavama.
„Dostavljene su tri anonimne prijave i jedan policijski izvještaj u vezi sumnji na nezakonitosti u poslovanju Šumskog gazdinstva sa privatnim preduzećima. Vrše se provjere po anonimnim prijavama, dok se prema policijskom izvještaju preduzimaju istražne radnje“, objašnjavaju u Tužilaštvu.
Načelnik Opštine Teslić Milan Miličević (Srpska demokratska stranka) ističe za RSE kako ni lokalna vlast nije dobila izvještaje sa podacima o posječenim količinama drveta.
„Pokrivaju se svi da je to pod istragom i da ne žele davati bilo kakve dokumente. Informacije su zatražene, jer će o ilegalnim sječama raspravljati Skupština opštine“, dodaje Miličević.
Predizborna sječa bez kompasa
Mladen Stanojević je predsjednik mjesne zajednice Čečava kod Teslića. Kaže kako je najveća sječa šume bila pred lokalne izbore u Bosni i Hercegovini, u novembru 2020.godine.
„Pred posljednje lokalne izbore u šumama je napravljen pravi masakr. Sjeklo se po redu. Isječeni su bor, jela i hrast. Najviše je stradala hrastova šuma. Ovdje raste hrast koji je izuzetno kvalitetan i najmekši za obradu. Kamioni su išli i dan i noć. To je bio vjerovatno i izvor političkog finansiranja u tom periodu. Na svim šumskim odjelima se vršila nekontrolisana sječa, ali ovo je bilo nešto posebno. Do prije par godina bio je plan sječe da se maltene nije osjetilo kad se radi u šumi“, priča Stanojević za RSE.
Sječa i prerada drveta u Tesliću i okolini imaju dugu tradiciju. No, iskorištavanje šumskog bogatstva u posljednjih desetak godina stručnjaci ocjenjuju “kao nemilosrdnu sječu širih razmjera”.
„Mislim da je ekocid adekvatan termin. Sasječena su genotipski najvrednija stabla. Ostala su mlada i nezrela stabla, a nerijetko i šumsko zemljište bez stabala. Hrast se veoma teško obnavlja i u prirodnim uslovima. Mi možemo uzeti kredite, ali ne možemo kupiti stablo staro 120 godina“, objašnjava doktor šumarskih nauka Goran Jović.
On je zaposlen kao tehnolog u Šumskom gazdinstvu „Borja“, koje upravlja šumama, najvećim prirodnim bogatstvom u Tesliću.
„To su organizovane krađe. Zatajili smo prvo mi šumari, drugo inspekcijski organi, policija. Čitav lanac je zatajio. Uvijek je u šumama bilo problema, ali sada je totalno izgubljen kompas. Nije se ovo tek tako desilo. Prošle godine je samo kulminiralo“, navodi Jović.
Mještani prijavljivali nezakonitu sječu šume
Štete su pričinjene i na planinama Borja i Očauš u blizini Teslića, kaže Dušan Marković, predsjednik Sindikata u ŠG „Borja“.
On takođe naglašava da se krade najvrjednije drvo.
„Radi se o velikim sječama koje nisu zanemarive. Kao primjer mogu da navedem da je na jednom stovarištu zaplijenjeno 1.200 kubika trupaca bez čekića, bez ostale prateće dokumentacije. Sad možemo samo nagađati o štetama koje su prošle nezapaženo. Kad se rade bespravne sječe, onda se obično kradu najvredniji drvni sortimenti“, ističe Marković, dodajući da su mještani prijavljivali nezakonitu sječu šumskom gazdinstvu i nadležnoj inspekciji. Poslove su, kaže, obavljale tri firme.
„To su Drvo-Export, G&B Javorova i Fenix-Holz. Iste firme su radile i u drugim dijelovima Teslića. Većina izvođača ima registrovane dvije firme. Nije dozvoljeno da iste firme sijeku i kupuju isto drvo. Druga firma je obično registrovana na ženu, sestrinu kćerku i slično. Jedna firma se bavi sječom i izvozom trupaca, a druga se pojavljuje kao kupac. Javno preduzeće nije imalo snage da se suprostavi moćnicima. To su izvođači radova i ljudi u politici. Oni imaju veliku zaštitu, tako da su, vjerovatno, imali odriješene ruke“, navodi Marković.
Šumovitost Zapadnog Balkana
Nadležna inspekcija zaplijenila je trupce koji su bili u posjedu firme Klječanin – Company. Njeno partnersko preduzeće je Drvo - Export. Vlasnik obe firme je Srđan Klječanin, koji tvrdi da se radi o “političkoj istrazi”.
„Prvo da napomenem da sam odbornik u Skupštini opštine Teslić ispred Saveza nezavisnih socijaldemokrata – Milorad Dodik. Više godina trpim političke pritiske. Što se tiče Drvo-Exporta, jedne od mojih firmi, tačno je da je radila na tom području. Sve što je posječeno urađeno je u skladu sa zakonom. Što se tiče oduzimanje robe u firmi Klječanin – Company želim da kažem da je to politički namontirano da bi me prislili i ucjenjivali da ne razmišljam svojom voljom i da vršim nekakve usluge za razne političare.
Šumarstvo mi je fakturisalo robu. Uredno sam platio oko 160.000 maraka. Zaplijenjeno mi je 1.200 plaćenih kubika i odvezeno nekim nepoznatim kamionima iz Banjaluke. Poslije 20 dana sam dobio potvrdu da mi je roba oduzeta. Tužio sam inspekciju Sudu u Banjaluci. Ako je nezakonita sječa, zašto sam plaćao robu“, kaže Klječanin.
U Inspektoratu RS odgovaraju da oduzeti trupci nisu imali „potrebnu dokumentaciju kao dokaz o porijeklu.“
Klječanin nije želio da precizira ko na njega vrši pritiske.
„To rade političari. Ne želim da spominjem imena. Nije to ništa neuobičajeno i to vam kažem bez ikakvog straha. Svaka politika se finansira iz nekog resursa. U opštini Teslić jedna politička opcija finansira se iz opštinskog budžeta. Druga politička opcija se finansira preko šumarstva. Nije neobično da se desilo pred lokalne izbore. Svako se tu upetljavao i grabio. Da nisam davao novac ljudima iz politike koje ne želim da imenujem ne bih bio dužan za porez i poslovao bih i živio normalno, bez opterećenja. To je bio glavni problem, jer više to finansijski nisam mogao da izdržim. Nije u redu da ne plaćam porez i te stvari, a da moram izvršavati ono što oni kažu. Kad te nečasne ljude više nisam mogao da trpim onda su skočili da me unište skroz, ali im poručujem da neće“, navodi Klječanin.
On je potvrdio i da se zbog toga nije obraćao policiji.
U drugim firmama, na koje ukazuju u Sindikatu šumara, navode da istrage o iskorištavanju šuma nisu neosnovano pokrenute.
Miro Božić iz firme G&B Javorova kaže za RSE da je ta firma dobila pomenute šumske odjele, ali da je glavni izvođač bio Drvo-Export.
„Gore je radio samo Drvo-Export. Na tenderu je firma Javorova dobila te šumske odjele. Pod ugovorom su predati Drvo-Exportu. To je urađeno uz saglanost Šuma Srpske. Mi smo to stavili na podugovoranje, jer mi smo mala firma. Ne možemo stići uraditi. To je u skladu sa zakonom. Poslije toga na tim odjelima mi nemamo nikakvih obaveza. Istina je da je dobar problem napravio taj ko je radio u šumama. Zato i jeste policija uključena. Nije to Drvo-Export mogao sam da uradi. Ne može vam niko raditi dva mjeseca u kući, a da vi ne znate ko vam radi. Dao sam izjavu policiji o tome kako smo ustupili radove“, kaže za RSE Božić.
Istragu koja se provodi na području Teslića zbog prošlogodišnjih radova u šumama trebalo bi proširiti, kaže vlasnik povezanih firmi Drvo-Holz i Staneks Mićo Stanković.
„Sve izvođače i sve prerađivače treba obuhvatiti. Pričati o krađi šume u Tesliću u prethodnoj godini, a bez ostalih, počev od 2000. godine, isto je kao pričati o srpskom tenisu, a ne spomenuti Novaka Đokovića. Ako je korektna istraga, sve bi trebalo biti obuhvaćeno, da se vidi ko i šta ima, ko voza auta od 250.000 maraka, ko ima apartmane, stanove i tako dalje. Kola se lome na nekim ljudima bez ostalih. U posljednjih sedam, osam godina krađa šume se dešava intenzivno“, priča Stanković.
Istraga dugo traje zbog vremenskih prilika koje su od početka godine otežavale rad na terenu, ali i složenih procedura, objašnjavaju u Inspektoratu RS.
„Detaljne su i podrazumijevaju da se za svaki pojedinačan zatečeni panj vrši ‘uviđaj’ što iziskuje vrijeme i zbog čega će inspekcijski nadzor trajati duže“, dodaje se u obrazloženju inspekcije.
Milionski dugovi preduzeća
Dok su se iz teslićkih planina izvlačili trupci, u nadležnom preduzeću u posljednjoj deceniji nagomilali su se milionski dugovi.
U ŠG „Borja“ Teslić zbog lošeg poslovanja nedavno je imenovan novi direktor Nenad Dušanić. Finansijsko stanje u preduzeću on je za RSE ocijenio kao alarmantno.
„Preduzeće je u teškoj situaciji. Ukupni dug je osam i po miliona maraka (približno četiri miliona i 250.000 eura, op.a). Plate kasne nekoliko mjeseci. Doprinosi su plaćeni za juni prošle godine. Kredita ima 1,6 miliona. Dužni smo Opštini 50.000, za avanse 600.000 i tako dalje. Znači, katastrofa“, kaže Dušanić.
Vlada RS smijenila je 19. aprila na posebnoj sjednici direktore deset šumskih gazdinstava, među kojima je i „Borja“ Teslić zbog negativnog poslovanja u prošloj godini. Njihovi gubici u 2020. godini iznosili su oko pet miliona i 300.000 maraka (2,65 miliona eura).
“Na njihovo mjesto će biti postavljeni novi ljudi. Prevenstveni kriteriji biće njihova stručnost i posvećenost poslu, a ne stranačka pripadnost”, rekao je Boris Pašalić, entitetski ministar poljoprivrede, šumarstva i vodoprivrede.
Nenad Dušanić se vratio na direktorsko mjesto. U šumarstvu je zaposlen 40 godina.
„Prije desetak godina sam smijenjen zato što nisam dao nekim špekulantima, koje ne želim da imenujem, da rade nešto slično ovome. Smetao sam onima koji su htjeli da krčme šumu kako oni hoće. U to vrijeme ti špekulanti nisu bili iz Teslića. Bio sam predmet predistražnih radnji, ali nikakav postupak protiv mene nikad nije pokrenut“, kaže Dušanić.
U Šumskom gazdinstvu u Tesliću u drugoj polovini aprila je isplaćena januarska plata. Od početka godine radnici su dobili i tri zaostale plate iz prošle godine, kaže predstavnik Sindikata Dušan Marković.
„Dobili smo starog-novog direktora koji je na toj funkciji bio 12 godina. U zadnja četiri mjeseca smijenjena su tri ili četiri direktora, tako da i to govori samo za sebe. Period januar-mart jedan je od najtežih, jer se nije radilo, znači, bilo je mnogo nedozvoljenih, da ne kažem kriminalnih radnji kad su u pitanju bespravne sječe i krađa šumskih sortimenata. Pokazalo se da nismo poslovali u skladu sa pravilima i na domaćinski način. Očekujemo da istrage pokažu koje su razmjere nelegalne sječe“, kaže sindikalac.
Kako je saopšteno iz Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srpske, rad na istrazi u vezi sa krivičnim djelom šumska krađa će biti nastavljen.