Zašto svi zaposleni u ugostiteljstvu moraju biti vakcinisani, ako vakcinacija u Crnoj Gori nije obavezna? Može li ugostitelj svom gostu da provjerava zdravstvene i lične dokumente? Ako za ulazak u Crnu Gori turistima nije potreban nijedan epidemiološki papir, zašto je to uslov da uđu u restorane i diskoteke?
To su pitanja koja nadležnima, za sada bez odgovora, postavljaju ugostitelji nezadovoljni novim epidemiološkim mjerama za koje kažu da su diskriminatorske i neprimjenjive u praksi.
Dok se vodi žestoka polemika da li su poslednje epidemiološke mjere pravno utemeljene, da li diskriminišu ugostitelje, turisti kažu da se one zapravo ne primjenjuju.
Kako se ulazi u diskoteku?
Nišlijke Ana i Marija su tokom odmora u Budvi redovne posjetiteljke noćnih klubova i kažu da se prethodne noći na ulazu u diskoteku provjeravalo imaju li posjetioci PCR testove ili dokaz o vakcinaciji.
Ušle su, iako nisu imale potrebne papire.
“Rekli su ko nema rezultat testa ili nije vakcinisan, može da uđe sa druge strane. Na jedan ulaz su ulazili oni koji imaju papir, na drugi oni koji ga nemaju”, kazale su RSE.
I Beograđanke Suzana i Sanja dolaze u Budvu zbog noćnog života.
“Sinoć je na ulazu u noćni klub bio policajac i sve je pitao imaju li masku. Ali, nije trebalo nositi masku, samo da je imate”, kaže Suzana.
Sanja dodaje da je bila u drugom klubu gdje su na ulazu posjetiocima mjerili temperaturu i prskali im ruke alkoholom.
“Ali, niko nam nije tražio dokaz o vakcinaciji ili PCR test”, dodaje Sanja.
Par iz Novog Sada, Marko i Jovana, kažu da zbog pandemije izbjegavaju mjesta masovnih okupljanja:
“Zbog korone ne idemo u diskoteke i noćne klubove. Tokom dana boravimo na plaži, uveče samo neka šetnja ili kafe na otvorenom, i to je to”.
Mjerama od 30. jula je za ulazak u unutrašnjost restorana, otvorenih i zatvorenih noćnih klubova i diskoteka, potreban dokaz o vakcinaciji ili negativan test na korona virus, a taj uslov važi i za sve zaposlene u ugostiteljstvu.
Iz Uprave za inspekcijske poslove nismo dobili odgovore koliko je od 30. jula izvršeno kontrola i sa kakvim rezultatima, te da li je tokom sezone bilo slučajeva da se zbog nepoštovanja epidemioloških mjera kažnjavaju i turisti.
Ugostitelji nezadovoljni mjerama
Ako ugostitelji moraju da se vakcinišu, onda to treba da važi i za sve ostale u Crnoj Gori, jer je u protivnom riječ o diskriminatorskoj odredbi, kaže za Radio Slobodna Evropa (RSE) Momo Sladaković iz Crnogorskog udruženja ugostitelja:
“Zašto ne moraju da se vakcinišu zaposleni u marketima, ili ministri, ili doktori – koliko njih ima koji nisu vakcinisani, a u direktnom su kontaktu sa pacijentima. Ako premijer (Zdravko Krivokapić) nije vakcinisan i kaže da će to učiniti kad mu opadnu antitijela, onda i naši zaposleni mogu imati razne razloge zbog čega se ne vakcinišu.”
Sladaković i podsjeća da je u cjelosti vakcinisana tek četvrtina crnogorskog stanovništva i da je Crna Gora jedna od rijetkih turističkih država u koju se može ući bez ijednog epidemiološkog dokumenta.
“Država pusti stranca da uđe u zemlju bez ikakvih papira, posle treba da ga mi kontrolišemo, iako po zakonu ne možemo gostu tražiti lična dokumenta. Samo juče (utorak, 3. avgust) je bilo 25 zaraženih stranaca, pomnožite to sa brojem dana koji su tu bili, i sa brojem osoba sa kojima su došli u kontakt. I ko je kriv za to? Opet ispada ugostitelji”, ogorčen je Sladaković.
No, dio ugostitelja na jugu, gdje je u toku špic turističke sezone, smatraju da se treba “prilagoditi situaciji”, jer je njihova branša zadnjih godinu i po dana uvijek bila prva na udaru epidemioloških mjera, objašnjava Aleksandar Jovanović iz Udruženja ugostitelja Budve.
“Jednostrano donesene mjere nam prave probleme, naročito u špicu sezone. Nije lako, ali s druge strane, da država nije donosila prošle mjere kakve je donosila, i da nije otvorila granice, mi danas ne bismo imali ovoliki broj turista i ne bi mogli pričati o uspješnoj sezoni”, kaže Jovanović za RSE.
Prema podacima Nacionalne turističke organizacije, u Crnoj Gori trenutno boravi oko 167.000 turista, što je 85 odsto u poređenju sa istim periodom rekordne 2019. godine.
Nadležni o kritikama ugostitelja
Iz Vlade nisu odgovorili na pitanja RSE hoće li na zahtjev ugostitelja revidirati aktuelne mjere, te da li su prije njihovog donošenja konsultovali nadležne za oblast ljudskih prava i zaštite zdravstvenih podataka.
Zaštitniku ljudskih prava i sloboda (ombudsmanu) smo uputili pitanja da li obavezno vakcinisanje za ugostitelje i pokazivanje zdravstvenih podataka gostiju ugrožava njihovih prava.
“Za sada ne možemo odgovoriti na ta pitanja, jer je u toku postupak po zahtjevu Udruženja ugostitelja, i pojedinaca sa istim zahtjevom”, saopštio je za RSE ombudsman Siniša Bjeković, i dodao da su tim povodom uputili zahtjev za izjašnjenje nadležnih koji su donijeli mjere.
Nedoumice oko zaštite ličnih podataka je u javnosti izazvala i digitalna COVID potvrda, koja je u primjeni uz lični dokument od 30. jula, a koja u svom papirnom ili digitalnom obliku, ima podatke o vakcinisanju osobe ili testu na korona virus, a služi za ulazak u ugostiteljske objekte.
“Nakon dobijanja potvrde svako lice može, a i ne mora, svoj podatak shodno Zakonu da podijeli kome god želi. U ovom slučaju, shodno mjerama koje su na snazi, lice to radi svojom voljom i lično. Dakle, zdravstveni sistem ne dijeli zbirke podataka, već svi mi u svoje ime donosimo takvu eventualnu odluku”, navodi se u saopštenju Direktorata za digitalno zdravlje u Ministarstvu zdravlja od 4. avgusta, koje potpisuje direktor Aleksandar Sekulić.
S obzirom da potvrda važi samo uz priloženi dokument, ličnu kartu ili pasoš, a da konobari nisu pripadnici zvaničnih organa, Sekulić kaže da je “lična volja i izbor” kada i kome se žele prezentovati ti dokumenti.
Predsjednik skupštinskog Odbora za turizam i poslanik vladajućih Demokrata Dragan Krapović podržava nove mjere Vlade i smatra da ih zdravstvene vlasti donose kako to diktiraju epidemiološke okolnosti.
“Ovo je situacija s kojom se suočava cijeli svijet, nije se lako snaći, imati i ekonomiju i epidemiju pod kontrolom. Mislim da su otvorene granice dale puni efekat i da Crna Gora na čitavom Mediteranu ima najbolji odnos ekonomija-pandemija, pogotovo u turizmu. Time dajem za pravo ovoj Vladi da dovede sezonu do kraja, onako kako su zamislile zdravstvene vlasti i oni koji se bave ekonomijom i turizmom”, kaže Krapović za RSE.
Pravni aspekt mjera
Predsjednik Sindikata turizma i ugostiteljstva Radomir Milić, pravnik po struci, objašnjava da postoji Zakon o zaštiti stanovnika od zaraznih bolesti, a da su mjere koje donosi Vlada u vezi COVID-19 podzakonski akti, te da su oni u koliziji.
Kao primjer navodi da zakon taksativno propisuje obavezne vakcine i za koje bolesti, i da na toj listi za sada nema obavezne vakcinacije protiv infekcije izazvane korona virusom.
“Po mom mišljenju, država je stavila teret na poslodavca da radi poslove u zaštiti stanovništva, što on ne može da radi, jer nema ovlašćenja”, pojašnjava Milić za RSE.
Dodaje da ugostitelj može samo da upozori lice koja uslužuje da nosi masku, ali ne i da mu traži lični dokument (zdravstvenu potvrdu i ličnu kartu ili pasoš), jer to pravo po zakonu imaju samo nadležni organi, kao što su policija i Uprava za inspekcijske poslove.
I iz civilnog sektora su poručili da “mjere moraju biti jednake za sve”.
Centar za građansko obrazovanje (CGO) je saopštio da je Vlada bila obavezna da nove epidemiološke uslove uvede i za medicinske ustanove, obrazovne institucije, državnu administraciju i druge organe koji predstavljaju rizik za širenje korona virusa.
“Propuštanjem da to učini, Vlada se postavlja diskriminatorno u odnosu na ugostitelje“, ocjenjuju u CGO.
Šta kaže opozicija?
Opoziciona Demokratska partija socijalista (DPS) u saopštenju od 4. avgusta upozorila je na porast broja novoinficiranih i pozvala Vladu da uvede adekvatne mjere za ulazak u Crnu Goru.
Ukazujući da su važeće mjere u mediteranskim zemljama, čiji budžetski prihodi takođe u velikoj mjeri zavise od turizma, bitno drugačije od crnogorskih, u DPS konstatuju da ne postoji zemlja u Evropi koja bezuslovno dozvoljava ulazak turista kao što je to slučaj sa Crnom Gorom
Kao primjer navode da je za ulazak u sve zemlje Evropske unije (EU) od 1. juna za evropske turiste i one iz Šengen zone neophodna EU digitalna COVID potvrda sa podacima o vakcinisanju ili testu na korona virus. Za putnike iz trećih zemalja neophodan je negativan test, dokaz o vakcinaciji ili nedavno preležanoj COVID-19 infekciji.
Uz to mnoge zemlje imaju specifične dodatne mjere. Tako putnici iz visokorizičnih zemalja prilikom ulaska u Portugal idu u 14-odnevni karantin. I za ulazak u Hrvatsku i Španiju za turiste iz zemalja sa visokim epidemiološkim rizikom neophodan je karantin. U Francuskoj, na Kipru i Malti važi sistem semafora. Za turiste iz zemalja označenih narandžastom, odnosno crvenom bojom neophodan je karantin.
Iz Ministarstva ekonomskog razvoja su 3. avgusta objavili da je tokom poslednjih mjesec dana u Crnu Goru ušlo oko 717.000 stranaca.
Do sada je prvu dozu vakcine protiv korona virusa primilo blizu 30 odsto ukupnog stanovništva, dok je potpuno imunizovano oko 25 odsto.
Facebook Forum