Dio crnogorske javnosti ocijenio je opasnom poruku mitropolita Srpske pravoslavne crkve Joanikija da je Crna Gora projektovana da bude mala Ukrajina. Opozicija je to ocijenila prizivanjem rata u Crnu Goru.
Ukrajinska otpravnica poslova ocijenila je da se Joanikije oslanja na rusku propagandu dok je britanska ambasadorka navela da mitropolitove riječi treba uzeti "zdravo za gotovo".
Prema mišljenju istoričara Miloša Vukanovića mitropolit Joanikije rekao je ono što misli vrh te crkve u Srbiji, te da je priča o “neutralnosti” SPC u vezi sa Ukrajinom paravan ispod kojeg se kriju ideološki ciljevi.
“SPC je uslovljena politikom Aleksandra Vučića i ona je u ovoj priči neutralna do mjere do koje joj nalaže predsjednik Vučić“, kaže.
Srbija je osudila ugrožavanje integriteta Ukrajini, ali nije uvela sankcije Rusiji. Ostale zemlje Zapadnog Balkana uskladile su politiku sankcija protiv Rusije sa Evropskom unijom.
Ko je u Evropi osudio napad Rusije na Ukrajinu?
Šta je poručio Joanikije
Mitropolit Joanikije izjavio je 13. marta da su "događaji u Ukrajini posledice bezbožništva koje se bilo ukorenilo" kao i da je Crna Gora projektovana da bude "mala Ukrajina", objavljeno je na sajtu Mitropolije crnogorsko-primorske (MCP).
"Mi moramo da saosećamo sa pravoslavnim narodom u Ukrajini, pre svega da se molimo Bogu za taj narod, koji se, nažalost, međusobno zavadio. A to nam ne deluje nepoznato: i kod nas je mnogo podela i zavada. Pa i Crna Gora je projektovana da bude mala Ukrajina", istakao je Joanikije.
On je poručio da je danas najteže Ukrajinskoj pravoslavnoj crkvi.
"Našoj braći koju predvodi Mitropolit Onufrije. To je kanonska Crkva koja je u jedinstvu sa Moskovskom Patrijaršijom i sa svim drugim pravoslavnim crkvama", rekao je Joanikije.
U Ukrajini postoje dvije pravoslavne crkve. Mitropolit Onufrije na čelu je Ukrajinske pravoslavne crkve sa sjedištem u Kijevu, koja je lojalna Ruskoj crkvi sa sjedištem u Moskvi. Druga je Pravoslavna crkva Ukrajine koja je 2019. dobila nezavisnost od Vaseljenskog Patrijarha Vartrolomeja a na njenom čelu je mitropolit Epifanije.
Mitropolit Onufrije pozvao je krajem februara ruskog predsjednika Vladimira Putina da zaustavi bratoubilački rat.
Prva reakcija ukrajinske strane
Natalija Fijalka, otpravnica poslova Ukrajine u Crnoj Gori osudila je Joanikijeve komentare rata u Ukrajini.
“Mogu lično mitropolitu Joanikiju donijeti slike i snimke tih gradova koji su gađani, slike ubijene djece, hiljade ubijenih ukrajinskih civila, od ruskih snaga. Mislim da se on oslanja na ruske propagandne kanale, pa na osnovu njih i ima svoje zaključke o situaciji u Ukrajini. Ali situacija nije takva da Rusija štiti pravoslavce. Pravoslavni Rusi ubijaju pravoslavne Ukrajince, koje nazivaju 'svojom braćom', poručuje Fijalka u razgovoru za Antenu M.
Šta kažu u britanskoj Ambasadi
U pisanom odgovoru RSE, na molbu da prokomentariše Joanikijevu poslednju izjavu, britanska ambasadorka Karen Medoks je, uz skepsu da su stranačka tumačenja Joanikijeve poruke u skladu sa njihovom politikom, navela:
"Predlažem da mitropolitove riječi uzmemo zdravo za gotovo. Svi saosjećamo sa ljudima u Ukrajini koji sada bježe iz ratne zone. Mnogi, uključujući britansku Vladu, su već ranije izrazili zabrinutost zbog uticaja koji je Rusija imala i nastavlja da ima u Crnoj Gori".
Medoks je ponovila da se britanska Vlada zalaže za slobodu vjeroispovijesti koja uključuje i pravo da se ne vjeruje (ateizam):
"Svi znamo da religija izaziva jake emocije i privrženost i bilo bi opasno pripisivati Putinovoj invaziji na Ukrajinu vjerske tonove, kada ona uopšte nije povezana s religijom".
Prethodno je crnogorski PEN Centar pozvao međunarodnu zajednicu da osude Joanikijevu izjavu "kao akt protivan svemu što zastupa Evroska unija i NATO".
Oni su saopštili da "budući da Joanikije Crnu Goru vidi kao malu Ukrajinu, slična ruska ili srpska agresija na Crnu Goru imala bi opravdanje zbog 'bezbožničke' crnogorske težnje da ostvari pravo na svoju državu, kulturu, jezik i crkvu".
Najviše državne institucije Crne Gore dale su nedvosmislenu podršku Ukrajini i pridružile se svim sankcijama koje su Rusiji uvedene zbog agresije.
- Dio sankcija Rusiji čeka da ih Podgorica sprovede
- Osuda Rusije obavezna u agendi nove Vlade Crne Gore
Do poslednje izjave, mitropolit Joanikije pozvao na mir i prestanak rata, ne zauzimajući stranu u sukobu. Ipak organizacije bliske SPC u Nikšiću i Podgorici organizovale skupove podrške Rusiji i Putinu, kome su sa poslednjeg poručili da u Ukrajini "odradi posao do kraja i uništi NATO i EU".
Vukanović: Joanikije rekao ono što misli SPC u Beogradu i Vučić
Ideologija SPC je u svakoj poruci u saglasju sa ideologijom Moskovske patrijaršije, gdje suštinski nemamo vjersku politiku nego paranacionalnu politiku, naveo je istoričar Vukanović.
Tu doktrinu je, smatra Vukanović, Putin iskoristio da napadne Ukrajinu:
"U pitanju je doktirina da je to (ukrajinska) vještačka nacija, da Ukrajina ne treba da postoji i da je ona sastavni dio Rusije, koristeći izvrdane i polufantazijske istorijske naracije".
Stoga Vukanović ocjenjuje da je Joanikijeva paralela Crne Gore i Ukrajine izuzetno opasna.
"Ukoliko vi Crnu Goru projektujete na taj način, onda smatrate da Crna Gora ne treba da bude nezavisna država, da crnogorska nacija ne treba da postoji, da je to državni i kulturno istorijski prostor neke druge nacije", kazao je Vukanović za Radio Slobodna Evropa.
I partije osudile govor Joanikija
U najjačoj opozicionoj Demokratskoj partiji socijalista smatraju da Joanikije priziva rat u Crnu Goru.
"Mitropolite, podjele u Crnoj Gori stvorila je velikosrpska politika i crkva koju predstavljate. Govoreći kako je Crna Gora projektovana da bude 'mala Ukrajina', a podržavajući Putina, prizivate rat u našu državu", navela je funkcionerka DPS-a, Nela Savković Vukčević.
U opozicionoj Socijaldemokratskoj partiji osvrnuli su se na tumačenja Joanikija koji je rekao da je "zlo došlo iz Evrope, iz protestantske Evrope – to zlo bezbožništva, ateizma i komunizma".
Funkcioner SDP-a Ivan Vujović je naveo da je po Joanikiju "Evropa agresor a ne Putinova Rusija":
"Kakvo odsustvo empatije prema milionima Ukrajinaca koje teroriše čovjek koji je uzor vrha SPC. Kakve 'bogougodne' poruke dok bombe padaju na jednu pravoslavnu zemlju i narod".
Partije doskorašnje aktuelne vladajuće većine se nisu oglašavale ovim povodom.
Prosrpski i proruski Demokratski front blizak je Srpskoj pravoslavnoj crkvi. Jedan od njihovih lidera Andrija Mandić podržao je stav predsjednika Srbije da se ne pridruži sankcijama protiv Rusije.
Evropski parlament već osudio miješanje vjerskih zajednica
Evropski parlament je Rezolucijom 9. marta osudio napore Rusije da iskoristi etničke tenzije na Zapadnom Balkanu "u cilju rasplamsavanja sukoba i podjele zajednica".
U Rezoluciji se izražava zabrinutost evropskih zastupnika zbog "pokušaja Pravoslavne crkve da u zemljama kao što su Srbija, Crna Gora i Bosna i Hercegovina, posebno u entitetu Republika Srpska, promoviše Rusiju kao zaštitnicu tradicionalnih porodičnih vrednosti i ojača odnose između države i Crkve".
Srpska pravoslavna crkva odbacila je ove navode.
"Stavljanje Srpske pravoslavne crkve u ulogu uzročnika napetosti među etničkim grupama na Zapadnom Balkanu kako bi raspirila sukobe i podelila zajednice, potpuno je suprotno činjenicama i zalaganju Crkve u svakodnevnom životu i stoga takav stav odlučno odbijamo", saopšteno je iz SPC-a 14. marta.
Visoki predstavnik Evropske unije za spoljnu politiku Josep Borrell izjavio je 14. marta da će EU predložiti jačanje sigurnosti i odbrane zemalja Zapadnog Balkana usred zabrinutosti zbog prijetnji iz Rusije.
Agresija Rusije na Ukrajinu počela je 24. februara.
