Manjine u Crnoj Gori kao postizborni jezičak na vagi

Na predstojećim izborima 14. oktobra, stranke manjinskih naroda će prvi put od uvodjenja višestranačkog političkog sistema u Crnoj Gori nastupati u okviru manjinskih lista koje im, zbog umanjenog cenzusa, omogućavaju lakši ulazak u parlament. Za manjinske glasove, po povlašćenim uslovima će se boriti četiri albanske partije, odnosno koalicije, i po jedna bošnjačka i hrvatska stranka.

Manjine čine 20 odsto ukupne populacije i zbog toga predstavljaju vrijedan rezervoar glasova, a s obzirom na razuđenost političke scene u Crnoj Gori i potencijalno odlučujući faktor, odnosno, postizborni "jezičak na vagi".

Dok aktuelna vladajuća koalicija koju čine stranke građanske orijentacije, dominantna Demokratska partija socijalista Mila Đukanovića i manja partnerka Socijaldemokratska partija, apsorbuju lavovski dio ovog glasačkog kolača u kom su naročito zastupljeni Bošnjaci, opozicija pokušava da preotme dio manjinskih glasova neprestanim podsjećanjem da će vlast "ponovo da ih prevari.

Jedini pretendent na titulu predstavnika bošnjačko-muslimanskog manjinskog korpusa koji čini blizu 13 odsto ukupnog stanovništva Crne Gore je Bošnjačka stranka koja je do sada imala tri poslanika i bila dio aktuelne vladajuće koalicije. Na izbore ide samostalno i nada se upravo poziciji "jezička na vagi" koji će odlučiti o budućoj vlasti.

Koje opcije stoje na raspolaganju Bošnjacima-Muslimanima na predstojećim izborima pitanje je koje se nameće zbog krajnje suženog izbora, a na koje odgovor daje univerzitetski profesor, istoričar Šerbo Rastoder:

"Ponuda i nije baš nešto bogata, ali u svakom sluačju ostaje opcija nacionalne stranke, postoji opcija dva pola u Crnoj Gori, a ja vidim da je Bošnjačka stranka bliža opciji vladajuće koalicije. U Skupštini Crne Gore i njenoj istoriji nikada nije bilo više Bošnjak u njenim klupama, a ja ne mogu da kažem da dobro žive i da su im sva prava zaštićena. Dakle, treba razdvojiti položaj manjinskog naroda od onoga što je položaj i status njegove političke elite."

I Hrvatska nacionalna zajednica koja zahvata nešto manje od jednog procenta stanovništva će, izvjesno je, imati svog predstavnika u parlamentu, a to će im olakšati činjenica da im je za ulazak u Skupštinu potrebno 1.400 glasova, odnosno, skoro upola manje nego predstavnicima ostalih manjinskih naroda.

Opcije manipulacije sve manje moguće

Albanska manjina koja čini pet odsto ukupnog broja građana Crne Gore, do sada je uživala povlašćen status jer je preko posebne izborne jedinice imala garantovane mandate.

Korpus albanskih nacionalnih stranaka će na izborima 14. oktobra nastupiti na četiri izborne liste: Albanska koalicija Demokratskog saveza, Demokratske partije i Albanske alternative, a podršku sunarodnika će tražiti i Albanska omladinska alijansa, koalicija Forca i Demokratska unija Albanaca koja je u odlazećoj Vladi imala ministra.

Inače, Albanci su nezadovoljni zbog nerazvijenosti područja u kojima su u većini, očekuju da će nakon pređašnja četiri Albanci sada, po novom sistemu, imati tri predstavnika u novom sazivu parlementa, a glavni ciljevi djelovanja će im biti decentralizacija vlasti i samostalnost Tuzi - gradske opštine na obodu Podgorice sa dominantno albanskim življem.

Aktuelna vladajuća koalicija koju predvodi lider DPS-a Milo Đukanović upravo to i nudi. Pored većih ulaganja u siromašnije oblasti, Albancima obećava samostalnu opštinu Tuzi, a Bošnjacima povratak statusa opštine Petnjici, varošici koja je krajem pedesetih potpala pod teritoriju grada Berane na sjeveru države.

Sve postaje logično ako se ima u vidu matematika po kojoj vladajuća koalicija, moguće, neće biti u stanju da konstituiše skupštinsku većinu neophodnu za formiranje Vlade bez nacionalnih stranaka Bošnjaka, Albanaca i Hrvata.

Poziciju albanske nacionalne zajednice, sa aspekta predstojećih izbora u Crnoj Gori ocjenjuje koordinator za ljudska prava u Građanskoj alijansi Milan Radović:

"Predstavnici partija iz albanskog nacionalnog miljea govore da su oni sada ugroženi u odnosu na prethodna zakonska rješenja i to ćemo prosto vidjeti nakon samih izbora. Međutim, Albanci jesu diskriminisani."

Radović, govoreći o mogućnostima manjiskih naroda da se u postojećim uslovima, kroz politički život i izborni proces efikasno bore za svoje, kvalitetno artikulisane interese, kaže da na političkoj sceni nedostaju subjekti koji zaista nude rješenje za konkretne probleme manjinskih naroda.

"Nijesam prepoznao neke partije koje su nešto novo na našem političkom tržištu sa idejama i rješenjima koji bi doprinijeli da status i položaj pripadnika manjinskih naroda u Crnoj Gori bude nešto bolji", kaže Radović.

O poziciji manjina, sa aspekta predstojećih izbora i uslova u kojima se oni odvijaju, istoričar Šerbo Rastoder kaže:

"Tu je djelimično implementirano ono što je opšti standard tzv. afirmacije manjinskih prava i to je nešto povoljnija pozicija. Ali u Crnoj Gori nikada nije bio problem ono što je definisano zakonom jer je uvijek problem implementacija tih normi. U tom smislu treba vidjeti šta je ovdje forma a šta je suština. Opcije manipulacije manjinskim narodima na ovim izborima su sve manje moguće ali su i dalje moguće jer su oni bili ikebana u jednoj politici u kojoj se ništa nijesu pitali ali su uvijek bili tu."