Nakon potpisivanja Dejtonskog mirovnog sporazuma i podjele BiH na dva entiteta, nije se vodilo dovoljno računa o opštinskim granicama.
Kako su prilikom te podjele presudni bili politički, a ne ekonomski ili drugi logični razlozi, neke lokalne zajednice su ostale nedirnute – tj. velike, a druge su smanjenje, odnosno podijeljene u nejednake dijelove koji su pripali različitim entitetima.
Bosna i Hercegovina danas ima tzv. patuljaste i divovske opštine i općine, koje imaju površinu od desetak do preko 1000 kvadratnih metara.
Najmanje stanovnika ima Istočni Drvar – 60, dok u Banjaluci živi 6.344 puta više stanovnika. Doboj Jug je najmanja opština u BiH i Federaciji - zauzima 10 km2 prostora. Kasindo, najmanja lokalna zajednica u Republici Srpskoj, prostire se na 23 km2. O tom neravnomjernom teritorijalnom ustroju, prof.dr. Nurko Pobrić kaže:
„Većina tih općina nastala je, uslovno kazano, vještačkim putem, posljedicom rata, odnosno uspostavom entitetske linije. Te male općine u principu nemaju perspektivu u smislu daljeg ekonomskog i bilo kakvog drugog razvoja. No, po mom sudu, samo po sebi to što je neka općina mala ne znači da se ona ne može razvijati. Postoje u svijetu, u Evropi, u mnogim zemljama općine koje su vrlo male i po površini i po broju stanovnika, ali su vrlo razvijene. Kad je u pitanju Bosna i Hercegovina i ovaj problem – u principu te općine će zaostajati u razvoju, odnosno neće se razvijati iz prostog razloga što su uspostavljene na jedan, rekao bih, arbitraran, odnosno vještački način.“
Uz Sarajevo, koje je podijeljeno međuentitetskom linijom pa su tri opštine s nekadašnjim predznakom 'Srpski' a danas 'Istočni' (Ilidža, Novo Sarajevo, Stari grad) dio Republike Srpske, i Doboj je pretrpio veliku teritorijalnu iscjepkanost.
Najveći dio grada ušao je u sastav RS-a, a onaj u Federaciji je podijeljen na čak tri opštine: Doboj Istok, Doboj Jug i Usora. Da situacije bude komplikovanija, Doboj Jug i Usora se nalaze u Zeničko-dobojskom kantonu, dok je Doboj Istok u
Tuzlanskom kantonu.
Privrednici nastoje u svakodnevnom radu zanemariti vještačke granice. Murvet Bajraktarević ima registrovane dvije firme – po jednu u oba entiteta.
"Te granice nisu prepreka što se tiče saradnje, ali su prepreka što se tiče administracije. Prije je bilo sve na jednoj opštini, sad se dijelimo na tri-četiri opštine. Ja imam firmu i u Federaciji, morao sam napraviti firmu, i u Doboju – da bi mi bilo lakše što se tiče administracije", kaže on.
Nema planova za reorganizaciju
Šta kažu mladi – koliko je entiteska granica prepreka za druženje?
„Ja sam iz Doboj Juga i izlazimo više u Doboj nego što mladi dolaze iz Doboja kod nas u izlaske.“
„Teško, ne znam – drugačije te gledaju. Nakon rata i što se dešavalo, drugačijim očima gledaju. Jednostavno, sve je po nacionalnosti danas.“
„Pa nije neka prepreka. Oni koji ne žele, neće nikad da idu ni na jednu, ni na drugu, ni na treću stranu.“
„Narod kao narod, ne bi trebao da ima neku razliku u tom smislu. Eh, jedino sad politika diktira tu neke druge kriterije, ova stranka u ovom gradu, ona glavna u onom gradu...“
Panorama Doboja, novembar 2006.
Imaju li novonastale ili male opštine šansu za opstanak? U dokumentu Vlade RS-a “Strategija razvoja lokalne samouprave do 2015. godine” navodi se da takve lokalne zajednice čak dо 80 posto budžeta koriste za funkcionisanje administracije.
Ali, prema riječima Milanke Šopin, pomoćnice ministra za upravu i lokalnu samoupravu Vlade RS, za sada nema planova o drugačijoj organizaciji.
"Sada nema razmišljanja da se radi na ukidanju ovih opština, odnosno njihovom pripajanju nekim drugim opštinama, nego želimo da sva ta područja pokušamo ravnomjerno razviti. Strateško opredjeljenje Vlade RS nije ukidanje ovih opština, nego briga o njihovom razvoju. Želimo da zadržimo stanovništvo na tim područjima i da stvorimo pristojne uslove za život", kaže ona.
Male opštine su i najnerazvijenije
Jedan od najzanimljivijih primjera je opština Istočni Mostar, koju čine tri sela, međusobno udaljena gotovo 50 kilometara.
Centar Istočnog Mostara je na Zijemljima, selu 60 km daleko od Mostara, a 70 od Nevesinja, gdje djeca idu u školu. Načelnik Radovan Palavestra ipak kaže da jedino opštinski status može osigurati razvoj ovog područja.
"Ja strašno podržavam te male opštine iz tog razloga što nikad ova sva mjesta ne bi dobila ni vodu, ne bi dobila ni asfalt – ako bi bila mjesne zajednice. Ja sam u suštini za jednu decentralizaciju vlasti i da ljudi sami odrede gdje, šta i kako. Nije to ni najmanja opština u Republici Srpskoj, ni po broju stanovnika, niti po teritoriji 88 km2 – nije to mala teritorija", kaže on.
Novonastale ili rubne opštine su često etnički čiste, pa bez obzira kolika je njihova površina, “betoniraju” očigledne podjele u zemlji.
Tako se mogu posmatrati i kao ratni plijen političara. Kakvi su izgledi za promjene? Profesor Nurko Pobrić:
„To je sad tako kako jeste, a očekivati neku promjenu – teritorijalnu promjenu u smislu priključivanja tih općina, uslovno kazano, nekoj većoj općini – teško je to zamisliti, s obzirom na realne političke i druge odnose u Bosni i Hercegovini jer bi se, vjerovatno, u nekim situacijama ili najvećem broju slučajeva morala mijenjati odnosno pomjerati ta entitetska linija. To u ovom trenutku naprosto iz političkih razloga nije moguće.“
Jedna od nelogičnosti je i to što postoje dvije opštine s identičnim nazivom - Kupres u Republici Srpskoj i Kupres u Federaciji. Za neke druge, novonastale lokalne zajednice – na primjer Dobretići, Donji Žabar, Vukosavlje, Jezero, Petrovo, Oštra Luka - znaju samo njihovi stanovnici i najbliži susjedi.
Rubne opštine pretežno su na spisku nerazvijenih ili izrazito nerazvijenih. Neke od njih nemaju poštu, banku, školu, pa čak ni policijsku stanicu.
Kako su prilikom te podjele presudni bili politički, a ne ekonomski ili drugi logični razlozi, neke lokalne zajednice su ostale nedirnute – tj. velike, a druge su smanjenje, odnosno podijeljene u nejednake dijelove koji su pripali različitim entitetima.
Bosna i Hercegovina danas ima tzv. patuljaste i divovske opštine i općine, koje imaju površinu od desetak do preko 1000 kvadratnih metara.
Najmanje stanovnika ima Istočni Drvar – 60, dok u Banjaluci živi 6.344 puta više stanovnika. Doboj Jug je najmanja opština u BiH i Federaciji - zauzima 10 km2 prostora. Kasindo, najmanja lokalna zajednica u Republici Srpskoj, prostire se na 23 km2. O tom neravnomjernom teritorijalnom ustroju, prof.dr. Nurko Pobrić kaže:
Jedna od nelogičnosti je i to što postoje dvije opštine s identičnim nazivom - Kupres u Republici Srpskoj i Kupres u Federaciji.
„Većina tih općina nastala je, uslovno kazano, vještačkim putem, posljedicom rata, odnosno uspostavom entitetske linije. Te male općine u principu nemaju perspektivu u smislu daljeg ekonomskog i bilo kakvog drugog razvoja. No, po mom sudu, samo po sebi to što je neka općina mala ne znači da se ona ne može razvijati. Postoje u svijetu, u Evropi, u mnogim zemljama općine koje su vrlo male i po površini i po broju stanovnika, ali su vrlo razvijene. Kad je u pitanju Bosna i Hercegovina i ovaj problem – u principu te općine će zaostajati u razvoju, odnosno neće se razvijati iz prostog razloga što su uspostavljene na jedan, rekao bih, arbitraran, odnosno vještački način.“
Uz Sarajevo, koje je podijeljeno međuentitetskom linijom pa su tri opštine s nekadašnjim predznakom 'Srpski' a danas 'Istočni' (Ilidža, Novo Sarajevo, Stari grad) dio Republike Srpske, i Doboj je pretrpio veliku teritorijalnu iscjepkanost.
Najveći dio grada ušao je u sastav RS-a, a onaj u Federaciji je podijeljen na čak tri opštine: Doboj Istok, Doboj Jug i Usora. Da situacije bude komplikovanija, Doboj Jug i Usora se nalaze u Zeničko-dobojskom kantonu, dok je Doboj Istok u
Tuzlanskom kantonu.
Privrednici nastoje u svakodnevnom radu zanemariti vještačke granice. Murvet Bajraktarević ima registrovane dvije firme – po jednu u oba entiteta.
"Te granice nisu prepreka što se tiče saradnje, ali su prepreka što se tiče administracije. Prije je bilo sve na jednoj opštini, sad se dijelimo na tri-četiri opštine. Ja imam firmu i u Federaciji, morao sam napraviti firmu, i u Doboju – da bi mi bilo lakše što se tiče administracije", kaže on.
Nema planova za reorganizaciju
Šta kažu mladi – koliko je entiteska granica prepreka za druženje?
„Ja sam iz Doboj Juga i izlazimo više u Doboj nego što mladi dolaze iz Doboja kod nas u izlaske.“
„Teško, ne znam – drugačije te gledaju. Nakon rata i što se dešavalo, drugačijim očima gledaju. Jednostavno, sve je po nacionalnosti danas.“
„Pa nije neka prepreka. Oni koji ne žele, neće nikad da idu ni na jednu, ni na drugu, ni na treću stranu.“
„Narod kao narod, ne bi trebao da ima neku razliku u tom smislu. Eh, jedino sad politika diktira tu neke druge kriterije, ova stranka u ovom gradu, ona glavna u onom gradu...“
Ali, prema riječima Milanke Šopin, pomoćnice ministra za upravu i lokalnu samoupravu Vlade RS, za sada nema planova o drugačijoj organizaciji.
"Sada nema razmišljanja da se radi na ukidanju ovih opština, odnosno njihovom pripajanju nekim drugim opštinama, nego želimo da sva ta područja pokušamo ravnomjerno razviti. Strateško opredjeljenje Vlade RS nije ukidanje ovih opština, nego briga o njihovom razvoju. Želimo da zadržimo stanovništvo na tim područjima i da stvorimo pristojne uslove za život", kaže ona.
Male opštine su i najnerazvijenije
Jedan od najzanimljivijih primjera je opština Istočni Mostar, koju čine tri sela, međusobno udaljena gotovo 50 kilometara.
Centar Istočnog Mostara je na Zijemljima, selu 60 km daleko od Mostara, a 70 od Nevesinja, gdje djeca idu u školu. Načelnik Radovan Palavestra ipak kaže da jedino opštinski status može osigurati razvoj ovog područja.
Novonastale ili rubne opštine su često etnički čiste, pa bez obzira kolika je njihova površina, “betoniraju” očigledne podjele u zemlji.
"Ja strašno podržavam te male opštine iz tog razloga što nikad ova sva mjesta ne bi dobila ni vodu, ne bi dobila ni asfalt – ako bi bila mjesne zajednice. Ja sam u suštini za jednu decentralizaciju vlasti i da ljudi sami odrede gdje, šta i kako. Nije to ni najmanja opština u Republici Srpskoj, ni po broju stanovnika, niti po teritoriji 88 km2 – nije to mala teritorija", kaže on.
Novonastale ili rubne opštine su često etnički čiste, pa bez obzira kolika je njihova površina, “betoniraju” očigledne podjele u zemlji.
Tako se mogu posmatrati i kao ratni plijen političara. Kakvi su izgledi za promjene? Profesor Nurko Pobrić:
„To je sad tako kako jeste, a očekivati neku promjenu – teritorijalnu promjenu u smislu priključivanja tih općina, uslovno kazano, nekoj većoj općini – teško je to zamisliti, s obzirom na realne političke i druge odnose u Bosni i Hercegovini jer bi se, vjerovatno, u nekim situacijama ili najvećem broju slučajeva morala mijenjati odnosno pomjerati ta entitetska linija. To u ovom trenutku naprosto iz političkih razloga nije moguće.“
Jedna od nelogičnosti je i to što postoje dvije opštine s identičnim nazivom - Kupres u Republici Srpskoj i Kupres u Federaciji. Za neke druge, novonastale lokalne zajednice – na primjer Dobretići, Donji Žabar, Vukosavlje, Jezero, Petrovo, Oštra Luka - znaju samo njihovi stanovnici i najbliži susjedi.
Rubne opštine pretežno su na spisku nerazvijenih ili izrazito nerazvijenih. Neke od njih nemaju poštu, banku, školu, pa čak ni policijsku stanicu.
