Prvi kontigent poljoprivrednih mašina i alata u okviru pomoći Mađarske poljoprivrednicima u Republici Srpskoj (RS) uručen je 5. jula u Banjaluci, a prisustvovao je i mađarski ministar vanjskih poslova Peter Szijarto.
Radi se o dijelu od ukupnih 100 miliona evra mađarske pomoći RS koju je Viktor Orban, populistički premijer Mađarske obećao tokom privatne posjete Miloradu Dodiku, proruskom lideru Srba u novembru 2021. godine u Laktašima pored Banjaluke.
Da bi dobili pomoć poljoprivrednici su morali uplatiti 30 posto novca, te platiti i porez na dodatnu vrijednost.
Dodjela mađarske pomoći dolazi u trenutku nakon što je, 4. jula Evropska komisija saopštila da RS nije dobila ni evro od 298 miliona evra koje je komisija namijenila projektima u Bosni i Hercegovini.
Evropski zastupnici koji se neposredno bave Bosnom i Hercegovinom, pozvali su 5. jula Evropsku uniju (EU) da uvede sankcije predsjedniku RS, Miloradu Dodiku "u svjetlu Dodikovih kranje provokativnih poteza koji narušavaju institucije države"
Mašine u Banjaluci se isporučuju u okviru prvog iznosa od 35 miliona evra za podršku poljoprivrednicima za koji je zvanično saopšteno da je odobren u julu prošle godine.
Godinu dana kasnije, od jula 2022. do juna 2023. godine, nije zvanično navedeno da li je donesena odluka i o preostalih 65 od obećanih sto miliona evra.
Orban o tome nije govorio ni tokom zvanične posjete Bosni i Hercegovini (BiH) u junu, tokom koje je ponovo boravio i u bh. entitetu Republikaa Srpska.
Sijarto je u srijedu u Banjaluci naveo kako mađarska vlada "pokreće novu etapu programa od 1. avgusta" u okviru kojeg će na raspolaganju biti 18 miliona evra.
"Mi smo locirali ukupno sto miliona evra za privredne razvojne programe u Republici Srpskoj, stoga po dogovoru sa gospodinom Dodikom i njegovom ekipom, mi smo spremni da pružimo sličnu podršku i otvorimo slične programe i u drugim privrednim granama", rekao je Sijarto.
Prema podacima Fondacije za održivi razvoj "Progressus" koja sprovodi mađarski program pomoći RS, ugovore o dodjeli bespovratnih sredstava potpisala su 653 poljoprivredna proizvođača za iznos veći od 5 miliona i dvjesto hiljada evra.
Prema zvaničnim najavama, u narednim sedmicama očekuje isporuka još oko 100 mašina u cijeloj RS i Brčko distriktu, te da će najveći dio od 1200 mašina biti isporučen tokom jula, avgusta i septembra.
O kakvoj pomoći se radi?
Orbanova obećana pomoć Republici Srpskoj, prva je takve vrste, jer je Mađarska preko Fonda Betlen Gabor, najvećeg mađarskog državnog fonda, do sada slične programe realizovala isključivo za pomoć mađarskoj manjini u drugim zemljama.
Poljoprivredni proizvođači u RS kroz ovaj projekat ne mogu da dobiju novac, već su mogli da apliciraju za kupovinu poljoprivredne mehanizacije koja se proizvodi u Mađarskoj u vrijednosti od 2.500 evra do 25.000 evra.
Sredstva se dobavljačima mađarskih mašina praktično isplaćuju direktno iz Mađarske, tačnije iz Centralnoevropske neprofitne razvojne mreže (CED), čiji je osnivač Ministarstvo inostranih poslova i spoljne trgovine Mađarske.
Veze Orbana i Dodika
Dodik je, osim obećane podrške poljoprivrednicima u RS, imao koristi od bliskih odnosa s Orbanom posljednjih par godina, jer je za sada uspio da izbjegne sankcije EU zbog antidržavnog i proruskog djelovanja, koje je blokirao upravo Orban.
Milorad Dodik je već pod sankcijama SAD i Velike Britanije zbog ugrožavanja države BiH, a zbog odnosa prema agresiji Rusije na Ukrajinu. Orban je i jedan od rijetkih političara iz EU i NATO-a koji se sastaje sa Dodikom.
Prije susreta u Banjaluci u junu ove godine, njih dvojica su se sastali u Budimpešti prošle godine u oktobru.
Dva meseca nakon ovog susreta državna Izvozno-uvozna banka Mađarske (EXIM) dala je tada Republici Srpskoj i kredit u iznosu od 100 miliona evra, čija je zvanična namjena bila vraćanje dugova RS i smanjenje budžetskog deficita.
