Specijalni izaslanik Evropske unije za dijalog Kosova i Srbije Miroslav Lajčak izvijestio je članice Savjeta Evrope i evropskog bloka o trenutnom stanju dijaloga između dvije susjedne države.
Lajčak, koji od 1. septembra preuzima dužnost ambasadora EU u Švajcarskoj, rekao je da je svoj boravak u Strazburu iskoristio za interakciju sa brojnim zvaničnicima Savjeta Evrope o njihovim zadacima.
Za vrijeme njegovog mandata, Kosovo i Srbija su u februaru 2023. postigli Sporazum o normalizaciji odnosa. Kasnije je postao poznat kao Ohridski sporazum , ali se i dalje ne sprovodi.
Ključne tačke sporazuma i aneks dokumenta
Osnovni sporazum Kosova i Srbije, pored ostalog, predviđa međusobno poštovanje nezavisnosti i teritorijalnog integriteta, priznanje dokumenata, diploma, registarskih tablica, kao i produbljivanje saradnje u oblasti ekonomije, vladavine prava, zdravlja, nestalih osoba.
Takođe, Srbija se obavezala da neće blokirati članstvo Kosova u međunarodnim organizacijama, dok je Kosovo prihvatilo obavezu da srpskoj zajednici pruži određeni nivo samomenadžiranja, odnosno da formira Zajednicu opština sa srpskom većinom.
Aneks za implementaciju pak precizira da će se svi članovi sporazuma sprovoditi nezavisno jedan od drugog, da Kosovo i Srbija neće blokirati primenu nijednog člana, te da svako nepoštovanje obaveza može imati direktne negativne posledice po njihove procese pristupanja EU i financijsku pomoć koju dobijaju od EU.
Strane su trebale u roku od 30 dana da uspostave Zajednički odbor za praćenje implementacije sporazuma, kojim predsedava EU.
Ne sprovode se ni brojni drugi sporazumi Beograda i Prištine, koji pregovaraju više od deceniiju. Obje strane optužuju jedna drugu za nespremnost.
Ranije u utorak ambasador Sjedinjenih Država na Kosovu Džefri Hovenier rekao je da je dijalog između Beograda i Prištine izazov koji se mora prevladati samo međusobnim priznanjem.
"Završetak tog procesa mora biti priznanje između dvije države, jer ništa manje od toga ne ispunjava viziju koju imamo za cjelovitu, slobodnu, prosperitetnu i mirnu Evropu", rekao je.
Evropska unija razmatra kako pristupiti dijalogu za normalizaciju odnosa između Kosova i Srbije, kao i potencijalne kandidate za posredovanje u njemu.
Nakon što je Lajčak imenovan za ambasadora EU u Švajcarskoj, Unija razmišlja o njegovom nasljedniku.
Među potencijalnim kandidatima diplomatski izvori u EU spominju bivšeg ministra vanjskih poslova Finske Peku Havisto (Pekka Haavisto) i danskog diplomatu Petera Sorensena, koji takođe imaju iskustva iz regije Zapadnog Balkana.
Izvori iz EU kažu da će Lajčakov nasljednik, ko god on bio i bez obzira na to ko bude visoki predstavnik EU za vanjsku politiku i bezbjednost, morati da insistira na sprovođenju svih dogovora koje su Kosovo i Srbija dosad postigli u dijalogu.
