Kolekcija fotografija anonimno doniranih mađarskoj foto arhivi prikazuje previranja u Temišvaru, gradu u kojem je prije 35 godina izbila rumunska revolucija.

Gornja fotografija, rumunskog vojnika tokom pucnjave na ulicama Temišvara u decembru 1989. godine, jedna je od nekoliko anonimno doniranih fotografija koje je mađarski foto arhiv Fortepan nedavno objavio na internetu.

Fotografije prikazuju rumunsku revoluciju 1989. koja se odvija u Temišvaru, gradu na zapadu u kojem je ustanak počeo.

Mikloš Tamasi, osnivač arhive Fortepan, rekao je za Radio Slobodna Evropa (RSE) da nema informacija o autoru fotografija, koje su poredane i označene kao "Album 40".

"Sav sadržaj nazvan 'Album xx' dolazi sa buvljih pijaca, smeća ili donatora bez imena," kaže Tamasi.

Rumunska revolucija 1989. počela je u Temišvaru sredinom decembra kada su protesti zbog postupanja vlasti prema mađarskom pastoru prerasli u široko rasprostranjene antivladine nemire.

Usred relativno mirnog pada komunizma u drugim dijelovima Evrope te godine, rumunski vladar Nikolae Čaušesku "pripremio je teren" za masovno nasilje zahtijevajući od snaga sigurnosti da pucaju na demonstrante u Temišvaru. Desetine ljudi je poginulo kada je vojska otvorila vatru na masu u tom nemirnom gradu 17. decembra.

Revolucija se proširila na glavni grad, Bukurešt, nakon što su Rumuni 21. decembra gledali direktan prenos Nikole Čaušeskua koji je posustao pred gomilom hiljada ljudi kada su neki u masi počeli da vrište i podsmjehuju se. Mnogi su navodno skandirali ime grada koji su neki Rumuni do tada samo šaputali – Temišvar.

Marsel Tolčea, univerzitetski profesor i pisac koji je bio svjedok revolucije u Temišvaru 1989. godine, rekao je za RSE da je, sudeći po ponašanju vojnika na slikama u "anonimnom albumu", fotograf bio stranac.

"On nije bio Rumun, možete reći jer su vojnici vrlo ponosni što pokazuju da nisu bili umiješani u zločine [razbijanja] revolucije."

Tolčea kaže da je u vrijeme snimanja ovih fotografija strah od rumunske tajne policije, Sekuritatee, bio u porastu i da su stranci bili jedini ljudi za koje se sumnjalo da su povezani sa Čaušeskuovim režimom.

"Znam da kod Rumuna sa kamerama vojnici nisu bili toliko samouvjereni", prisjeća se Tolčea vojnika koji su se ubacili u revoluciju.

Tolčea vjeruje da su fotografije iz misterioznog albuma snimljene nakon što je rumunski ministar odbrane Vasile Milea očigledno izvršio samoubistvo 22. decembra. Sumnjiva smrt ovog zvaničnika izazvala je masovni prebjeg vojnika među revolucionare.

Usred nemira, Tolčea kaže da je bilo nejasno ko je, ako je iko, pucao na revolucionare i vojnike u Temišvaru nakon 22. decembra. "Još je bilo mnogo ljudi koji nisu bili uvjereni da je Čaušesku izgubio vlast."

Tolčea kaže da je 35 godina nakon revolucije u kojoj je učestvovao bio šokiran kada je vidio kvalitetne i jasne slike u boji iz tih dana. "Prva stvar na koju sam pomislio kada sam vidio fotografije je 'vau, kakav kvalitet'", kaže.